Ο φόβος και πως περνάει από γενιά σε γενιά

Οι ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν και του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, με επικεφαλής τον πολωνικής καταγωγής ψυχίατρο και νευροεπιστήμονα Γιάτσεκ Ντέμπιεκ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), πραγματοποίησαν πειράματα με αρουραίους και διαπίστωσαν ότι, ήδη από τις πρώτες μέρες της ζωής τους, τα νεογέννητα μαθαίνουν τι να φοβούνται, μυρίζοντας απλώς την οσμή του φόβου που αναδίδει η μητέρα τους, όταν εκείνη φοβάται κάτι.

Ακόμη κι αν μια μητέρα έχει φοβηθεί κάτι προτού καν γεννήσει, αλλά ενώ ήταν έγκυος, το μωρό της πολύ γρήγορα θα μάθει να φοβάται το ίδιο πράγμα. Οι ερευνητές εντόπισαν επίσης, μέσω των τεχνικών νευρο-απεικόνισης, τη συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου (αμυγδαλή), όπου γίνεται η μεταβίβαση του φόβου κατά τις πρώτες μέρες της ζωής ενός ζώου.

Οι Αμερικανοί επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτός ο μηχανισμός εξηγεί αυτό που εδώ και χρόνια προβληματίζει ψυχολόγους και ψυχιάτρους: με ποιό τρόπο η τραυματική εμπειρία μιας μητέρας μπορεί να στιγματίσει ψυχικά το παιδί της, ακόμη και αν το τραυματικό συμβάν συνέβη πριν από πολλά χρόνια. Το αίνιγμα περιπλέκεται από το ότι δεν νιώθουν τις ίδιες φοβίες όλα τα παιδιά των μητέρων με τραυματικές εμπειρίες.

«Αν μια μητέρα είναι η πηγή απειλητικών πληροφοριών, όπως έδειξαν τα πειράματά μας, οι απόγονοί της μπορούν να μάθουν από αυτήν και να δημιουργήσουν τις δικές τους μνήμες διαρκείας, πολύ νωρίς στη ζωή τους. Προτού καν αποκτήσουν τις δικές τους εμπειρίες, βασικά αποκτούν τις (τραυματικές και φοβικές) εμπειρίες των μητέρων τους. Μάλιστα, αυτές οι μεταδιδόμενες από την μητέρα εμπειρίες διαρκούν πολύ χρόνο, ενώ οι άλλες μορφές μάθησης στη νηπιακή ηλικία, εξαφανίζονται γρήγορα, αν δεν επαναλαμβάνονται», δήλωσε ο Ντέμπιεκ.

Κάνοντας ήπια ηλεκτροσόκ σε θηλυκούς αρουραίους, οι επιστήμονες τις έμαθαν να φοβούνται συγκεκριμένες οσμές πριν την εγκυμοσύνη τους. Όταν, αφότου είχαν γεννήσει, οι ερευνητές εξέθεσαν τις μητέρες στις ίδιες μυρωδιές, χωρίς τη συνοδεία ηλεκτροσόκ αυτή τη φορά, βεβαιώθηκαν ότι οι θηλυκοί αρουραίοι είχαν διατηρήσει μια ενστικτώδη αντίδραση φόβου και αποφυγής, κάθε φορά που μύριζαν τις συγκεκριμένες οσμές. Όταν, στη συνέχεια, τα μωρά των αρουραίων εκτέθηκαν στις ίδιες οσμές, αυτά είχαν παρόμοιες αντιδράσεις.

Όταν οι επιστήμονες χορήγησαν στους νεογέννητους αρουραίους μια χημική ουσία που μπλόκαρε τη δραστηριότητα στην εγκεφαλική περιοχή της αμυγδαλής, τα μικρά πειραματόζωα έπαψαν πλέον να μαθαίνουν τον φόβο από τις μητέρες τους μέσω της οσμής. Αυτό, κατά τους ερευνητές, σημαίνει ότι ίσως είναι δυνατό να βρεθούν τρόποι φαρμακευτικής παρέμβασης, έτσι ώστε στο μέλλον τα παιδιά να μην μαθαίνουν πια τους γονεϊκούς φόβους ή έστω η επίπτωση των φόβων να είναι μικρότερη.

Η νέα μελέτη έρχεται να συσσωρεύσει νέες γνώσεις για το «κύκλωμα» του φόβου στον εγκέφαλο, δίνοντας παράλληλα αυξημένες ελπίδες ότι είναι θέμα χρόνου οι ψυχίατροι να έχουν στα χέρια τους νέα όπλα στη δύσκολη μάχη κατά των ριζωμένων φοβιών. Προς το παρόν, έχει αποδειχτεί ότι στους ανθρώπους η μυρωδιά της μητέρας λειτουργεί με ηρεμιστικό τρόπο για το μωρό της, αλλά μένει να αποδειχτεί ότι ισχύει το αντίστροφο, ότι δηλαδή η μυρωδιά του φόβου της μητέρας γίνεται αντιληπτή από το νεογνό και μάλιστα επηρεάζει τον ψυχισμό του σε βάθος χρόνου.

Ως πολωνικής καταγωγής, ο Ντέμπιεκ επεσήμανε -και από προσωπική εμπειρία- ότι αρκετοί απόγονοι όσων επιβίωσαν από το Ολοκαύτωμα στην Πολωνία, είχαν εφιάλτες, φόβους και τραυματικές ‘αναμνήσεις», παρόλο που οι ίδιοι ποτέ δεν έζησαν τις χιτλερικές θηριωδίες, αλλά οι γονείς τους.

Διαβάστε επίσης:

Το μισό μπιζέλι του εγκεφάλου και το κακό προαίσθημα

Επιστήμονες ανακάλυψαν το σημείο του εγκεφάλου που κόβει την όρεξη