Λαμία: Πασχαλινά έθιμα στη Ρούμελη

Οι μεγάλες παρέες, το αρνί στη σούβλα και η διασκέδαση είναι στοιχεία που θα βρει ο επισκέπτης σε κάθε χωριό, μαζί με τη ρουμελιώτικη φιλοξενία. Τα πασχαλινά έθιμα στη Ρούμελη έλκουν την καταγωγή τους από τον περασμένο αιώνα και όχι μόνο δεν ξεθωριάζουν με το πέρασμα του χρόνου, αλλά ζωντανεύουν όλο και περισσότερο, καθώς οι νεότερες γενιές συμμετέχουν με ιδιαίτερο μεράκι και κέφι.

Συνάντηση επιταφίων

Μεγαλοβδόμαδο στη Λαμία και ειδικά τη Μεγάλη Παρασκευή ξεχωρίζει η περιφορά και κυρίως η συνάντηση των επιταφίων στην πλατεία Πάρκου της πόλης με τη συμμετοχή της Φιλαρμονικής και χιλιάδων κατοίκων και επισκεπτών. Μετά το τέλος της περιφοράς των επιταφίων επικρατεί το αδιαχώρητο στα μεζεδοπωλεία με τα σαρακοστιανά, μέσα και έξω από την πόλη της Λαμίας.

Λιβαδειά

Την Κυριακή του Πάσχα η Λιβαδειά είναι σκεπασμένη από ένα σύννεφο καπνού και η «τσίκνα» απλώνεται και πέρα από την πόλη, καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Οι κάτοικοι μένουν σχεδόν άγρυπνοι για να φτιάξουν τον «λάκκο» και πριν ακόμη ξημερώσει έχουν ετοιμάσει το σημείο και τον σωρό με τα κλαδιά. Ο μεγαλύτερος της οικογένειας ή της παρέας κάνει τον σταυρό του και ανάβει τη φωτιά με τη λαμπάδα της Ανάστασης.

Με αρκετή υπομονή, ραντίσματα νερού και χτυπήματα στα φλεγόμενα κλαδιά, η θράκα ετοιμάζεται και μπαίνουν επάνω τα αρνιά. Το ψήσιμο και το γλέντι κρατούν μέχρι αργά το απόγευμα, συνοδεία τοπικής μουσικής και άφθονου κρασιού. Στον δημοτικό «λάκκο», που στήνεται στην περιοχή της Κρύας, προσφέρονται δωρεάν σουβλιστό αρνί, μεζέδες και κρασί στους επισκέπτες και στους παρευρισκόμενους, ενώ συμμετέχουν παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα.

Αράχοβα

Η ιδανική λύση για όσους θέλουν να συνδυάσουν κοσμοπολίτικα στέκια και παράδοση!

Στην Αράχοβα ανήμερα του Πάσχα ξεκινά η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου, την οποία συνοδεύουν περί τα 500 άτομα ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές. Την επομένη πραγματοποιείται αγώνας δρόμου των γερόντων (ανηφορικός δρόμος), οι οποίοι ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και φτάνουν στον λόφο.

Ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα και το απόγευμα χορεύουν γυναικείοι χορευτικοί σύλλογοι. Οι εκδηλώσεις συνεχίζονται με κλέφτικα αγωνίσματα, όπως το σήκωμα της πέτρας.

Υπάτη

Οι εκδηλώσεις το Πάσχα έχουν ως επίκεντρο το προαύλιο του ναού του Αγίου Νικολάου, όπου κάθε χρόνο συγκεντρώνονται ντόπιοι και ξένοι για να χορέψουν στους ρυθμούς της ελληνικής δημοτικής παράδοσης.

Στην Υπάτη, το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα μετά την Αγάπη ξεκινούν εκδηλώσεις με έθιμα με ιστορία χρόνων, ενώ στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου, ο παπάς σέρνει τον αναστάσιμο χορό, ψάλλοντας το «Χριστός Ανέστη». Κάθε χρόνο αυτή την ημέρα, σύσσωμος ο λαός της Υπάτης, αλλά και της ευρύτερης περιοχής αναβιώνει και κρατάει ζωντανό αυτό το έθιμο. Ακολουθεί λαϊκό πανηγύρι στην πλατεία με άφθονο κρασί και ντόπια ψητά.

Την δεύτερη ημέρα του Πάσχα, στα Λουτρά Υπάτης, χορεύεται ένας ιδιαίτερος χορός που έρχεται κατευθείαν από την τοπική παράδοση: ο «κλειστός» χορός έχει τις ρίζες του στο Νεοχώρι Υπάτης.

Οι εορταστικές εκδηλώσεις συνεχίζονται για ακόμη δύο ημέρες, την Τρίτη του Πάσχα στην Αγία Παρασκευή του χωριού Μεξιάτες, όπου στήνεται διπλός γυριστός χορός που έχει ρίζες στην Τουρκοκρατία.

Την Τετάρτη πραγματοποιείται η μεγάλη πορεία των αντρών του χωριού της Υπάτης μέχρι την Παναγία Αρσαλή. Το απόγευμα, μόνον οι άνδρες, ανεβαίνουν στην Παναγία Αρσαλή (Αγία Ιερουσαλήμ), διανύοντας με τα πόδια μια απόσταση περίπου δύο ωρών, για να φτάσουν στην σπηλαιο-εκκλησιά.

Εκεί ψάλλουν τον εσπερινό και διανυκτερεύουν, ενώ στην Υπάτη το ίδιο βράδυ οι γυναίκες και τα παιδιά ανάβουν φωτιές στο κεντρικό σταυροδρόμι, για να κάψουν τα παλιά μαγιάτικα στεφάνια, χορεύοντας και τραγουδώντας παραδοσιακά μαγιάτικα τραγούδια. Όσοι αντέχουν, πηδούν πάνω από τις φωτιές.

Την Πέμπτη το πρωί οι «Αρσαλιώτες» τελούν θεία λειτουργία και στη συνέχεια κατεβαίνουν στην Υπάτη, όπου οι Υπαταίοι τούς υποδέχονται στη θέση «Περιβόλια» με ζωντανή μουσική. Χορός και λαϊκό πανηγύρι ακολουθεί στην πλατεία της Υπάτης.

Η Αγία Ιερουσαλήμ είναι η Αγία των σπηλαίων και των βράχων και το έθιμο προέρχεται από τα αρχαία ελληνορωμαϊκά Ροζάλια (παγανιστικές εορτές της Άνοιξης), ενώ κατά τους χρόνους της Επανάστασης του 1821 η Αγία Ιερουσαλήμ υπήρξε ορμητήριο και σημείο συνάντησης των οπλαρχηγών της περιοχής.

Αμφίκλεια Φθιώτιδας

Δεν ψήνει ο καθένας μόνος το αρνί του, αλλά όλη η γειτονιά μαζί. Έτσι συντηρούν μια παράδοση ετών αλλά και γενεών. Στις γειτονιές και τα σταυροδρόμια της Αμφίκλειας βλέπεις να ψήνονται 10-15 ίσως και περισσότερα αρνιά στη σειρά. Ταυτόχρονα, οι νοικοκυρές μαγειρεύουν τα συκωτάκια και τα έντερα από τα αρνιά και τα σερβίρουν σε όλη τη γειτονιά μαζί με κόκκινα αυγά. Πριν από το τέλος του ψησίματος, όλοι μαζί λένε το «Χριστός Ανέστη» και πριν ο καθένας πάρει τον δρόμο για το γιορτινό τραπέζι του σπιτιού του θα πρέπει πρώτα να ολοκληρωθεί το γλέντι στην παρέα έστω και αν εισφέρουν μία πλάτη από το αρνί ή κάποιες φορές και περισσότερο. Μάλιστα πολλές από τις παρέες, που έχουν ριζώσει διαχρονικά, φροντίζουν να εξασφαλίσουν ρεφενέ ένα μικρό αρνί για να βγει από τη φωτιά πρώτο ώστε να το «θυσιάσουν» στο γλέντι της παρέας.

Καρπενήσι

Το παραδοσιακό πασχαλινό έθιμο, που έχει τις ρίζες του στον περασμένο αιώνα, όχι μόνο παραμένει αναλλοίωτο, αλλά με το πέρασμα των χρόνων εμπλουτίζεται, καθώς οι νεότερες γενιές συμμετέχουν στα πασχαλινά δρώμενα με ιδιαίτερο κέφι και μεράκι.

Το Μεγάλο Σάββατο η Ανάσταση του Θεανθρώπου γιορτάζεται με τη ρίψη βεγγαλικών και το μοίρασμα κόκκινων αυγών από τον δήμο σε κατοίκους και επισκέπτες.

Ξημερώνοντας η Κυριακή του Πάσχα, το Καρπενήσι κυριολεκτικά καλύπτεται από τον καπνό εκατοντάδων λάκκων στις γειτονιές της πόλης, στους οποίους οι κάτοικοι καίνε κληματσίδες. Δίπλα στους λάκκους στήνονται οι σούβλες για το ψήσιμο του οβελία και το γλέντι με άφθονο φαγητό, ποτό, χορούς και τραγούδια διαρκεί μέχρι αργά το βράδυ.

Άμφισσα

Στην Άμφισσα, πάλι έχουν τα «Δάκρυα της Παναγιάς». Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής όλη η Άμφισσα συναντιέται σε καφενεία, μεζεδοπωλεία και εστιατόρια για να καταναλώσει σαρακοστιανά χωρίς λάδι και μεγάλες ποσότητες τσίπουρου και ούζου.

Αμυγδαλιά Δωρίδας

Στην Αμυγδαλιά Δωρίδας την Κυριακή του Πάσχα, όταν βγαίνουν στο προαύλιο της Εκκλησίας, πιάνονται σε χορό μόνο οι άντρες και σύμφωνα με το έθιμο, προπαντός οι πιο σεβάσμιοι, φέρνουν γύρω την εκκλησία τρεις φορές και στη συνέχεια κατεβαίνουν χιορεύοντας στην πλατεία. Τον χορό παλιά ξεκινούσε πρώτα ο παπάς τραγουδώντας το τραγούδι "Σαράντα δυο Τουρκόπουλα…".

Αρκίτσα

Τη Δευτέρα του Πάσχα πραγματοποιείται το έθιμο της Ρωμάνας, το οποίο αναβιώνει ο πολιτιστικός σύλλογος. Γυναίκες, με τοπικές ενδυμασίες τραγουδώντας το τραγούδι της Ρωμάνας συγκεντρώνουν χρήματα και υλικά για να φτιάξουν παραδοσιακές πίτες. Το ίδιο απόγευμα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής προσφέρουν τις πίτες που ετοίμασαν και γίνεται ένα κλασικό γλέντι με χορό και κρασί.

Δυτική Φθιώτιδα: Η αγιασμένη «σκλίδα»

Στα χωριά της δυτικής Φθιώτιδας τη νύχτα της Ανάστασης, ένας επίτροπος της εκκλησίας παίρνει μια σκλίδα (καλάμι από βρίζα) αγιασμένη από τον αγιασμό των Φώτων, ανεβαίνει στο καμπαναριό ψηλά και την ανάβει για να προφυλαχθεί ολόκληρη η περιοχή από το χαλάζι. Το φως της Ανάστασης, από το αγιασμένο από τα Φώτα καλάμι, έχει τη δύναμη να προστατεύσει ολόκληρη την περιοχή που θα φωτίσει.

Β. Εύβοια: Φαναράκια της Λαμπρής

Κάθε χρόνο ο ουρανός πάνω από το χωριό Άγιος Αιδηψού φωτίζεται από εκατοντάδες φαναράκια, ένα έθιμο που κρατάει από πολύ παλιά.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των παλαιότερων, κάθε γειτονιά έφτιαχνε το φαναράκι της, ενώ παρέες παιδιών δημιουργούσαν τα δικά τους «αερόστατα» χρησιμοποιώντας χρωματιστές κόλλες χαρτιού και αλευρόκολλα. Τα παιδιά έφτιαχναν φαναράκια με τέσσερις κόλλες χαρτί, ενώ τα μεγαλύτερα «αερόστατα» είχαν φτιαχτεί με 24 ή 48 κόλλες. Πάνω στα φαναράκια, συνήθως, αναγράφονται τα διακριτικά του χωριού. Μάλιστα, ένα μεγάλο «αερόστατο» κάποτε ταξίδεψε μέχρι το Γαρδίκι, με τους κατοίκους του χωριού να ειδοποιούν τους Αγιώτες πως έλαβαν το φανάρι τους.

Παρά την Covid19, οι Αγιώτες έμειναν πιστοί στη τήρηση του εθίμου και βρήκαν άλλη εναλλακτική προκειμένου τα χρωματιστά φαναράκια να λάμψουν στον ουρανό. Πέρυσι ο Εκπολιτιστικός Εξωραϊστικός Σύλλογος Αγίου & Αγιοκάμπου κάλεσε τους κατοίκους του χωριού να συμμετέχουν στο έθιμο από τα σπίτια τους, ενώ επανέλαβε το κάλεσμα και για φέτος.

Αλιβέρι: Το έθιμο της «Καμάρας»

Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα στο Αλιβέρι αναβιώνει το έθιμο της «Καμάρας». Μετά τον εσπερινό της Αγάπης που γίνεται στην εκκλησία Παναγίτσα, οι κάτοικοι του Αλιβερίου φορώντας ένα κόκκινο γαρύφαλλο στο πέτο συγκεντρώνονται στο προαύλιο του ναού του Αγίου Γεωργίου. Εκεί αρχίζει ένας εύθυμος λαμπριάτικος χορός που τον σέρνει ο πρωτομάστορας, ο πιο καλλίφωνος της παρέας.

Ο πρωτομάστορας τραγουδά κάθε δίστιχο και εν συνεχεία επαναλαμβάνουν εν χορώ οι υπόλοιποι. Το έθιμο της καμάρας, που χρονολογείται περίπου από το 1850, σχετίζεται με τον θρύλο του γεφυριού της Άρτας, καθώς το τραγούδι που λέει ο πρωτοχορευτής- πρωτομάστορας συνοδευόμενος από την αυτοσχέδια χορωδία δεν είναι άλλο από το δημοτικό «Της Άρτας το γεφύρι». Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην περίοδο της ανέγερσης του ναού του Αγίου Γεωργίου από Ηπειρώτες κτίστες, οι οποίοι χόρεψαν το εν λόγω τραγούδι την ημέρα της αποπεράτωσης του ναού ή σύμφωνα με άλλες πηγές το τραγουδούσαν συχνά κατά τη διάρκεια της εργασίας τους.

Εύβοια: Τα «Λαζαράκια» και το κάψιμο του Ιούδα

Στην Εύβοια, εκτός από τα γνωστά έθιμα υπάρχουν και κάποια τοπικά, όπως τα «Λαζαράκια». Τα μικρά κοριτσάκια, τη Μεγάλη Εβδομάδα, δένουν σταυρωτά δύο κομμάτια ξύλου. Στη συνέχεια τα ντύνουν με μωρουδίστικα ρουχαλάκια και κρατώντας ένα καλαθάκι με αγριολούλουδα, γυρνούν στα σπίτια και λένε τον «Λάζαρο».

Ξύπνα Λάζαρη και μη κοιμάσι,

τώρα μέρα σου, τώρα χαρά σου,

τώρα που ‘ρθαμι στην αφεντιά σου

Τα κουτάκια σας αβγά γενούν

κι οι φουλίτσις σας δεν τα χουρούν

δόστι μας κι μας τα να χαρούμι.

Δομ’ αφέντη μου λίγου νεράκι,

πουν’ τα χ’λάκια μου πικρό φαρμάκι

Άγιος (Βόρεια Εύβοια)

Την προδοσία και όσους πρόδωσαν για το χρήμα, κανείς δεν συγχώρεσε… έτσι, οι κάτοικοι του χωριού «Άγιος» στη βόρεια Εύβοια, στέλνουν στην πυρά τον Ιούδα μέσα από ένα παλιό έθιμο που καλά κρατεί ως τώρα.

Κάθε Κυριακή του Πάσχα, μετά τον απογευματινό Εσπερινό και την Αγάπη, στην κεντρική πλατεία του Αγίου πραγματοποιείται το πατροπαράδοτο κάψιμο του Ιούδα που ακολουθείται από πέταγμα «αερόστατων», με αποκορύφωμα τη ρίψη βεγγαλικών.

Β. Εύβοια: Τα Πασχαλόγιορτα στη Γερακιού

Τα τελευταία χρόνια στο γραφικό χωριό Γερακιού ζωντάνεψαν ξανά τα Πασχαλόγιορτα. Κάθε Κυριακή του Πάσχα μικροί και μεγάλοι φορώντας τις παραδοσιακές τους στολές, τις φουστανέλες και τα σιγκούνια, παρακολουθούν με κατάνυξη τη λειτουργία στην εκκλησία του χωριού κι έπειτα σέρνουν τον χορό, τραγουδώντας παραδοσιακά τραγούδια.

Υπό τον ήχο της παραδοσιακής μουσικής, οι συμμετέχοντες σεργιανίζουν στους δρόμους και η πομπή καταλήγει στο σχολείο του χωριού, όπου και στήνεται μεγαλοπρεπές γλέντι.