Πληκάτι: Το γραφικό χωριό της Ηπείρου που είναι «πνιγμένο» στο πράσινο - Πώς πήρε το όνομά του
Χωριό της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων με παραδοσιακά στοιχεία, το Πληκάτι είναι χτισμένο σε μια πλαγιά του ορεινού όγκου του Γράμμου, σε υψόμετρο 1.240.
Δρύες, οξιές, έλατα, μαυρόπευκα, σφενδάμια, γράβοι, κρανιές και πολλά άλλα φυτικά είδη συνθέτουν το πλούσιο φυσικό περιβάλλον της περιοχής, όπου αφθονούν οι πηγές και τα ρέματα.
Κομμάτι του Δήμου Κόνιτσας, το Πληκάτι (ονομασία που προέρχεται από το «πελεκάτι» και τους «πελεκάνους», τους τεχνίτες που ήταν εξειδικευμένοι στο πελέκημα της πέτρας) ανήκει στα ξακουστά Μαστοροχώρια.
Αναφέρεται ότι γύρω στο 1840 το Πληκάτι είχε περί τα 400 σπίτια και περισσότερους από 2.000 κατοίκους.
Οι φημισμένοι πληκαδίτες μαστόροι (Πληκάδες ήταν η παλαιότερη ονομασία του χωριού), πελεκάνοι και χτιστάδες οργανωμένοι σε συντεχνίες («μπουλούκια»), ταξίδευαν άλλοτε τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και στο εξωτερικό (Αλβανία, Γαλλία, Τουρκία, Αμερική, Ρωσία κ.α.).
Ο μακροχρόνιος αυτός ξενιτεμός του ανδρικού πληθυσμού για βιοποριστικούς λόγους σήμαινε αφενός μεν ότι οι γυναίκες ήταν επιφορτισμένες με τις γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες που ήταν απαραίτητες για τη διαβίωση της οικογένειας, αφετέρου δε ότι η κοινωνική ζωή ήταν προσαρμοσμένη στο ρυθμό των περιοδικών μετακινήσεων των μαστόρων.
Σημαντικό θρησκευτικό μνημείο του χωριού είναι η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, που χρονολογείται από το 17ο αιώνα και φέρει αξιόλογο τέμπλο.
Στο ναό του Αγίου Αθανασίου φιλοξενούνται τα εναπομείναντα τμήματα από το τέμπλο του παλαιού ναού της Παναγίας της Πληκαδίτισσας (1775).
Η εικόνα της Παναγίας της Πληκαδίτισσας
Σημείο αναφοράς για τους Πληκαδίτες αποτελεί η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας.
Κάθε χρόνο στις 16 Φεβρουαρίου, εν μέσω του χειμώνα, πιστοί στην παράδοση και την Παναγία την Πληκαδίτισσα (Πληκατιώτισσα), οι κάτοικοι της περιοχής λιτανεύουν την άγια εικόνα στα μονοπάτια του Γράμμου.
Σύμφωνα με μαρτυρίες που περνούν από γενιά σε γενιά, τη σκοτεινή περίοδο της Τουρκοκρατίας, το 1770, βοσκοί διέκριναν τις νυχτερινές ώρες στο δάσος απέναντι από το χωριό ένα φως που έμοιαζε με καντήλι.
Ακολουθώντας το φως αυτό οδηγήθηκαν τελικά στην ανεύρεση της εικόνας της Παναγίας, κάτω από ένα μεγάλο κέδρο (ή, κατ’ άλλη εκδοχή, κάτω από μια μεγάλη βελανιδιά).