Μορφοβούνι: Το χωριό της Καρδίτσας με τα «Ρογκατσάρια» - Τι είναι αυτό το πανάρχαιο έθιμο

Το Μορφοβούνι, ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της ορεινής Καρδίτσας και του Δήμου Λίμνης Πλαστήρα, βρίσκεται σκαρφαλωμένο στην πλαγιά ενός βουνού που περιβάλλεται δυτικά από καστανόδασος ενώ μπροστά του απλώνεται ολόκληρος ο Θεσσαλικός κάμπος.

Συγκεκριμένα, το χωριό έχει έκταση 27.000 στρέμματα περίπου η οποία ξεκινά από τα ριζά του κάμπου και φθάνει μέχρι τη λίμνη Πλαστήρα. Ο οικισμός έχει μέσο υψόμετρο 780μ και ξεχωρίζει για την πυκνή του δόμηση. Σε απόσταση περίπου 2 χλμ. από το χωριό βρίσκεται η μονή Αγ. Τριάδας που χτίστηκε το 1858 στη θέση παλαιότερης του 17ου αιώνα. Το μοναστήρι πριν καεί από τους Ιταλούς λειτουργούσε ως σανατόριο. Σήμερα σώζεται μόνο ο ναός αθωνικού τύπου, το μεγαλύτερο μέρος του περιβόλου και τα λιθανάγλυφα των θυρωμάτων.

Η ιστορία του χωριού Μορφοβούνι

Η ιστορία του χωριού χάνεται στα βάθη των αιώνων. Είναι όμως απολύτως βέβαιο ότι στην περιοχή υπήρχαν διάφοροι οικισμοί και αυτό το μαρτυρούν διάσπαρτα στην ευρύτερη περιοχή αρχαία μνημεία. Λέγεται ότι το Βουνέσι ως χωριό προϋπήρξε στα ριζά του κάμπου, στην περιοχή της Ράζιας, με άγνωστο όνομα. Στη σημερινή του θέση τα διαθέσιμα στοιχεία προκύπτει ότι δημιουργήθηκε από μετακίνηση του πληθυσμού την εποχή περίπου στα τέλη του 13ου – αρχές 14ου αι. Η παράδοση θέλει τη μετακίνηση για λόγους επιδημίας, αλλά θα πρέπει να συνεκτιμηθούν οι λόγοι ασφάλειας καθώς και έλλειψης νερού.

Την περίοδο της τουρκοκρατίας η περιοχή των Αγράφων εξασφαλίζει ένα είδος αυτονομίας, η οποία επαναβεβαιώθηκε και αργότερα με τη γνωστή Συνθήκη του Ταμασίου που υπογράφηκε στο ομώνυμο τότε χωριό στις 10.5.1525.

Ο οικισμός ενισχύθηκε κατά καιρούς από αρκετούς κυνηγημένους από την τουρκική εξουσία και πολύ αργότερα από τους διωγμούς των Ελλήνων που έκανε ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων. Αρκετοί ήταν κλέφτες χρησιμοποίησαν την περιοχή για λημέρια μόνιμα ή περιστασιακά και αυτό το μαρτυρούν αρκετά κυριώνυμα από ονόματα κλεφτών όπως π.χ. “Τσιούκα”, “Λίβινη”, “Κελεπούρη”, “Γεροθανάση”, “Γιουργούση” κλπ.

Στη διαδρομή του χρόνου συμμετέχουν σε όλους τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες και τα επαναστατικά κινήματα των Αγράφων, γι’ αυτό το χωριό γνώρισε κατ΄επανάληψη σφαγές και καταστροφές. Η σημαντικότερη πιθανολογείται στην περίοδο των Ορλωφικών, (1770) οπότε το χωριό καταστράφηκε και ο πληθυσμός σφαγιάσθηκε.

Οι κάτοικοι συμμετείχαν στους Βαλκανικούς πολέμους, τη Μικρασιατική εκστρατεία, το έπος του ΄40, και κυρίως είχαν μεγάλη συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση, πληρώνοντας γι’ αυτό βαρύτατο φόρο.

Ο εμφύλιος πόλεμος αποδείχθηκε η χειρότερη καταστροφή αφού εκτός από τόπος συγκρούσεων δεκάδες νέοι (περισσότερα από 100) χάθηκαν.

Σήμερα οι μετανάστες αποτελούν σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης του χωριού, αφού από το 1976 είναι οργανωμένοι σε Συλλόγους Μορφοβουνιωτών στην Αθήνα, τον Βόλο και την Καρδίτσα.

Τι είναι τα «Λοκατζαριά»

Τα «Λοκατζάρια» ή «Ρογκατσάρια» είναι πανάρχαιο έθιμο που τελείται αδιάλειπτα εδώ και πολλούς αιώνες στις 5 Ιανουαρίου. Οι νέοι του χωριού μεταμφιέζονται και επισκέπτονται τα σπίτια τραγουδώντας ειδικά κάλαντα για κάθε περίσταση.

Το Σάββατο της Αποκριάς, στο χώρο του Πολιτιστικού Κέντρου γίνεται παραδοσιακό αγραφιώτικο γλέντι συνοδεία δημοτικής ορχήστρας, προσφορά της παρέας που διοργανώνουν τα ρογκατσάρια.

Το Πάσχα γιορτάζεται ακόμα με παραδοσιακό τρόπο. Την Κυριακή το απόγευμα στην πλατεία του χωριού χορεύεται ο “διπλός χορός” ή ο “χορός της αγάπης” όπως λέγεται. Τη δεύτερη μέρα, αναβιώνει το θρησκευτικό έθιμο «Σίγνα».

Την Δευτέρα της Πεντηκοστής στο μοναστήρι της Αγίας Τριάδος, πραγματοποιείται το ετήσιο αντάμωμα των απανταχού Μορφοβουνιωτών.

Τα «Πλαστήρεια» είναι οι κορυφαίες πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δεκαπενταύγουστου που οργανώνουν οι Σύλλογοι με το Δήμο.