Κίνα: Οι Χαν, οι Χάκα και τα χωριά των φιλοξενούμενων
Μακριά από τις πολύβουες παραλιακές πόλεις, βρίσκονται κρυμμένα στα βουνά, τα χωριά που έχτισαν μετανάστες της φυλής Χαν που προέρχονταν από τα υψίπεδα της κεντρικής Κίνας. Μετανάστευσαν στη Φουτζιάν πριν από αιώνες αναζητώντας καλύτερη τύχη, μακριά από τους πολέμους και την φτώχεια. Οι ντόπιοι τους καλοδέχτηκαν γιατί ήταν άνθρωποι εργατικοί και τους ονόμασαν Χάκα, που σημαίνει «ο φιλοξενούμενος». Ρίζωσαν και άφησαν στον κινεζικό πολιτισμό το δικό τους στίγμα στα βουνά της νοτιοδυτικής Φουτζιάν.
Τα Τόλου που... δεν είναι UFO!
Στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, ένας αμερικανικός κατασκοπευτικός δορυφόρος κατέγραψε τα σπίτια των Χάκα, που επειδή έχουν παράξενα σχήματα, κάποιοι Αμερικανοί αναλυτές θεώρησαν ότι ήταν στρατιωτικές πυραυλικές εγκαταστάσεις. Άλλοι, πιο ευφάνταστοι, έλεγαν τότε πως ήταν... UFO!
Ούτε στρατιωτικές βάσεις, ούτε UFO! Είναι τα λεγόμενα Τόλου, κτιριακά συγκροτήματα χτισμένα στα καταπράσινα βουνά, μνημεία της ιστορίας της Φουτζιάν. Σώζονται περισσότερα από 10.000 Τόλου στις περιοχές Ζανγκζού και Λονγκγιάν, από τα οποία 46 έχουν χαρακτηριστεί από την UNESCO ως μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και σήμερα αποτελούν πόλο έλξης εκατομμυρίων τουριστών. Τι είναι αυτό που κάνει τα Τόλου μοναδικά; Μοιάζουν με κυκλικά οχυρά καστρόσπιτα, που χτίστηκαν το ένα δίπλα στο άλλο, συμβολίζοντας την κινεζική κοσμοθεωρία για την συμπαντική συνύπαρξη των βασικών στοιχείων της φύσης - του νερού, της φωτιάς, της γης, του ξύλου και του μέταλλου.
Κυψέλες συνύπαρξης
Στα Τόλου, τα χωριά της φυλής Χάκα, μπαίνει ο φακός του Αθηναϊκού - Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων, κατόπιν πρόσκλησης της Κινεζικής Εθνικής Υπηρεσίας Τουρισμού και της Υπηρεσίας Τύπου του Ελληνοκινεζικού Επιμελητηρίου.
Εδώ μπορεί να καταλάβει κάποιος τον ιστό των παραδοσιακών οικογενειακών σχέσεων στην αρχαία Κίνα και την αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων με την φύση και κυρίως των ανθρώπων μεταξύ τους. Ο πατριάρχης κάθε οικογένειας επιδίωκε να αποκτήσει την οικονομική επιφάνεια για να χτίσει ένα συγκρότημα κατοικιών, δηλαδή ένα Τόλου, για να κρατήσει γύρω του όλους τους συγγενείς. Εξάλλου στην κινεζική γραφή οι λέξεις οικογένεια και σπίτι, γράφονται με τα ίδια ιδεογράμματα.
Τα καστρόσπιτα Τόλου, σαν πύργοι που εξασφάλιζαν την ασφάλεια της οικογένειας, χτίστηκαν σε απόλυτη αρμονία με το φυσικό περιβάλλον που έδινε στους Χάκα αυτάρκεια σε αγαθά. Από την καλλιέργεια της γης ζούσαν οι Χάκα από τότε που εγκαταστάθηκαν στη Φουτζιάν και τα σπίτια τους μαρτυρούν τον αγώνα που έκαναν από την πρώτη στιγμή για να στεριώσουν. Θεμελιωμένα με πέτρα που την έχουν λαξεύσει τα ποτάμια και εξωτερική τοιχοποιία από πηλό, που τον έπλαθαν μαζί με αυγά και ζάχαρη για να είναι πιο γερός. Τα σπίτια των Χάκα, για λόγους ασφαλείας έχουν μικρά παράθυρα μετά τον δεύτερο όροφο και η πύλη εισόδου θυμίζει κάστρο. Τα οικοδομικά υλικά -πέτρα, πηλός και ξύλο- καθιστά αντισεισμικές αυτές τις κατασκευές. Έχουν διπλόριχτη κεραμοσκεπή και το κυκλικό σχήμα επιτρέπει την μεγαλύτερη δυνατή ηλιοφάνεια στον εσωτερικό αύλιο χώρο. Στο παλαιότερο Τόλου, το Τζικίνγκ Λου, που χτίστηκε πριν από 600 χρόνια δεν έχει χρησιμοποιηθεί ούτε ένα καρφί για την κατασκευή. Ο εξωτερικός τοίχος έχει δύο μέτρα διάμετρο.
Κάθε Τόλου είναι ένα μικρό χωριό σε κάθετη ανάπτυξη. Όταν περάσεις την πύλη μπαίνεις σε μια τετραόροφη κυψέλη φτιαγμένη αποκλειστικά από ξύλο, με κοινόχρηστους χώρους στο κέντρο, όπως σχολείο και ναό. Οι κατοικίες αναπτύσσονται κάθετα στους ορόφους, με τους χώρους να είναι ισομερώς μοιρασμένοι σε κάθε οικογένεια. Στο ισόγειο η κουζίνα, το πηγάδι και η αποθήκη, στους επάνω ορόφους τα υπνοδωμάτια. Σε ορισμένα Τόλου μπορούσαν να κατοικήσουν τέσσερις ή ακόμα και έξι γενιές της ίδιας φαμίλιας, δηλαδή μέχρι και 700 άνθρωποι. Έτσι ο καθένας επικοινωνούσε καθημερινά με τους συγγενείς του, μοιραζόταν τις ίδιες αξίες, τους ίδιους στόχους και σε αυτή τη σχέση στηριζόταν η αρμονική συνύπαρξη.
Αν και έχουν χτιστεί πριν από εκατοντάδες χρόνια τα περισσότερα Τόλου εξακολουθούν να είναι λειτουργικά και εκατοντάδες οικογένειες κατοικούν σε αυτά. Έτσι όταν ο επισκέπτης μπαίνει σε ένα Τόλου, βλέπει μια νοικοκυρά να μαγειρεύει, άλλη να ταΐζει τα παιδιά της ή να πλένει τα πιάτα, κάποια να επιστρέφει στο σπίτι από το χωράφι φέρνοντας μαζί της ζαρζαβατικά για το φαγητό, ενώ οι άνδρες είτε λείπουν στους αγρούς, είτε ασχολούνται με τα μικρομάγαζα που εξυπηρετούν τους τουρίστες. Αγρότες είναι οι Χάκα, όπως και οι πρόγονοί τους, κι επιμένουν να ζουν στη γη που τους γέννησε με μία διαφορά: στην καθημερινότητά τους έχουν εισβάλλει πλέον οι τουρίστες που επισκέπτονται την περιοχή, οι οποίοι αφήνουν πάντως ένα σταθερό εισόδημα στους Χάκα, που πουλούν αποξηραμένα φρούτα, τσάι, καπνό και είδη λαϊκής τέχνης.
Οι Χάκα, η φιλοσοφία και η τιμή
Στο αρχαιότερο χωριό των Χάκα, το Τιανλούοκενγκ, υπάρχει ένα συγκρότημα Τόλου από τέσσερις ροτόντες και ένα τετράγωνο κτίσμα, διάταξη που συμβολίζει τα πέντε κυρίαρχα στοιχεία σύμφωνα με την αρχαία κινεζική φιλοσοφία: τη γη, την φωτιά, το νερό, το ξύλο και το μέταλλο. Οι Κινέζοι θεωρούσαν πως η Γη ήταν τετράγωνη, εξού και το τετράγωνο κεντρικό κτίσμα, που το περιβάλλουν τα κυκλικά Τόλου, που συμβολίζουν το σχήμα του ουρανού.
Ένα άλλο χωριό, το Τάσα, το διασχίζει ποτάμι που τις όχθες τους τις συνδέουν πέτρινες γέφυρες, όπου κοντοστέκονται οι περαστικοί για να ευχαριστήσουν τη ζωογόνο δύναμη του νερού, που γονιμοποιεί τις πεζούλες όπου καλλιεργούν λαχανόκηπους. Στο ψηλότερο σημείο του χωριού βρίσκεται ένας αρχαίος ναός. Στον περίβολο βλέπεις μια σειρά από γρανιτένιες στήλες που λογχίζουν τον ουρανό. Τι συμβολίζουν, ρωτώ την ξεναγό της Κινεζικής Αρχής Τουρισμού και πρόθυμα μου λέει την ιστορία του χωριού: οι κάτοικοι είναι υπερήφανοι γιατί από την περιοχή τους έφυγαν πολλοί νέοι που κατάφεραν να σταδιοδρομήσουν ως γραφιάδες ή στρατιωτικοί στην αυτοκρατορική αυλή. Για να τους τιμήσουν οι συγχωριανοί τους έστησαν γρανιτένιες στήλες έξω από το ναό. Οι στήλες που είναι αφιερωμένες στους γραφιάδες έχουν απόληξη που θυμίζει πένα, εκείνες που τιμούν τη μνήμη στρατιωτικών, θυμίζουν λόγχες.
Θαυμάζω την ανάγκη των φτωχών χωρικών να σκαλίσουν στον γρανίτη την ευγνωμοσύνη τους προς εκείνους που με την προσωπική τους επιτυχία, τίμησαν και τη γενέθλια γη.
Πριν φύγω από το χωριό Τάσα, κοιτάζοντας τις γρανιτένιες στήλες της τιμής, ρωτώ την ξεναγό ποια είναι η εικόνα που έχει στο μυαλό του ο μέσος Κινέζος για τους Έλληνες. Και μου απαντά με χαμόγελο πως είναι η εικόνα του νεαρού κοριτσιού με την ολυμπιακή δάδα, που άναψε τον βωμό των Ολυμπιακών Αγώνων.