Ένας αιγυπτιακός περίπατος στο κέντρο της Αθήνας!

Γιατί ακόμα κι αν κάποιοι γνωρίζουν τους δυο σπουδαίους Έλληνες Αιγυπτιώτες συλλέκτες, που με τις δωρέες τους στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έφτιαξαν τον πυρήνα μιας από τις αρτιότερες από άποψη ποιότητας αιγυπτιακές συλλογές στον κόσμο, σίγουρα πολλοί λιγότεροι ξέρουν πού βρίσκονταν τα ιερά της Ίσιδος και του Σάραπι στην αρχαία Αθήνα.

Κι αν πολλοί γνωρίζουν ότι η «Αΐντα» του Βέρντι, που εγκαινίασε την όπερα του Καΐρου το 1871, ήταν η πρώτη όπερα που παρουσιάστηκε στο νέο Θέατρο Ολύμπια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής το 1958, πολύ λιγότεροι ίσως ξέρουν ότι στο Μουσείο Ανθρωπολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στου Γουδή, φυλάσσονται δύο παιδικές μούμιες, τις οποίες ερευνά η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Αιγύπτου (ΕΕΜΑΑ).

Η οποία και πραγματοποίησε πρόσφατα έναν διαφορετικό περίπατο στο κέντρο της Αθήνας, στον οποίον έσπευσαν να συμμετάσχουν δεκάδες ενδιαφερόμενοι, γεγονός που οδήγησε τους διοργανωτές στην απόφαση να την επαναλάβουν το Σάββατο 21 Οκτωβρίου. «Πιστεύω ότι η μεγάλη απήχηση του αιγυπτιακού περιπάτου οφείλεται στην πρωτοτυπία του θέματος και στην ποικιλία των αναφορών. Από πίσω υπάρχει μια επιστημονική δουλειά 20 χρόνων, που βρίσκεται σε εξέλιξη, όπως σε εξέλιξη είναι και οι εργασίες συναδέλφων αιγυπτιολόγων - αρχαιολόγων ή πρότζεκτ στα οποία αναφέρομαι» δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Βασίλης Χρυσικόπουλος, αιγυπτιολόγος - αρχαιολόγος και πρόεδρος του ΔΣ της ΕΕΜΑΑ.

Το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων συμμετείχε στην πρωτότυπη αυτή περιήγηση, από την οποία παρουσιάζει ένα μικρό μέρος των πληροφοριών που ακούστηκαν από τον διοργανωτή κ. Χρυσικόπουλο, μέσω ακουστικής συσκευής η οποία διατέθηκε στον κάθε περιπατητή, διευκολύνοντας με τον καλύτερο τρόπο την παρακολούθησή τους:

* Η πρώτη στάση έγινε επί της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, κοντά στο Ηρώδειο, όπου μια διαμόρφωση πάνω στο έδαφος παραπέμπει στην κάτοψη της Οικίας του Πρόκλου, του νεοπλατωνικού φιλόσοφου του 5ου αι. μ. Χ., η οποία ταυτίστηκε ακριβώς από κάτω πριν κάποιες δεκαετίες. Στο ίδιο σημείο, όμως, εντοπίστηκε κι ένα υπέροχο άγαλμα Ίσιδος, από το οποίο λείπουν τα πόδια και το κεφάλι. Πιθανότατα πρόκειται για το λατρευτικό άγαλμα του Ισείου (ιερού της Ίσιδος), το οποίο βρισκόταν στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης, δυτικά του Ασκληπιείου. Κατά την ξενάγηση ενδιαφέρον είχε και η αναφορά στην επιγραφή, που πήρε μαζί του ο λόρδος Έλγιν μαζί με τις υπόλοιπες αρχαιότητες (σήμερα φυλάσσεται κι αυτή στο Βρετανικό Μουσείο) και η οποία δίνει πολύτιμα στοιχεία για την ιέρεια της Ίσιδος: «Λυχνάπτρια» (έφερε τους τελετουργικούς λύχνους) και «ονειροκρίτης» (ερμήνευε τα όνειρα για θεραπευτικούς λόγους), επίσης δωρήτρια της στήλης, αλλά και εκείνη που πλήρωσε για να χτιστεί ο ναός και να επισκευαστεί το άγαλμα της θεάς που υπηρετούσε.

* Μια άλλη στάση έγινε στους Αέρηδες της Πλάκας, κοντά στην περιοχή όπου βρίσκονταν τα δύο εντός των τειχών Γυμνάσια της ελληνιστικής Αθήνας: το Διογένειον και του Πτολεμαίου. «Δεν ξέρουμε σε ποιον Πτολεμαίο αναφέρεται. Πρόκειται πάντως για Γυμνάσια που ήταν περισσότερο για μελέτη και λιγότερο για αθλητικά γεγονότα» σημείωσε ο πρόεδρος της ΕΕΜΑΑ, εξηγώντας ότι κατά την ανασκαφή της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας στην περιοχή τον 19ο αιώνα, διαλύθηκε υστερορρωμαϊκό τείχος με εντοιχισμένες επιγραφές οι οποίες αναφέρονταν στα συγκεκριμένα Γυμνάσια και στην εκπαίδευση των εφήβων κατά την ύστερη ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο.

* Υπήρχε Σαράπειο στην αρχαία Αθήνα; Φαίνεται πως ναι. Κοντά στη Μητρόπολη Αθηνών και στην Παναγία Γοργοεπήκοο, πρέπει να υπήρχε ιερό αφιερωμένο στην ελληνιστική θεότητα του Σάραπι, που δημιούργησε ο Πτολεμαίος ο Α' για να συγκεράσει διαφορετικές θρησκείες (στην Αλεξάνδρεια υπήρχε το πιο ξακουστό Σαράπειο της αρχαιότητας). Αρχαίες επιγραφές που είδαν το φως το 1842 στην περιοχή αναφέρονταν στον Σάραπι, ενώ δυο αρχαϊστικά αγάλματα που πιθανότατα λειτουργούσαν ως Καρυάτιδες σε πρόπυλο του Σαραπείου βρίσκονται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Αναφορά για την ύπαρξη ιερού του θεού Σάραπι στην περιοχή κάνει και ο Παυσανίας.

* Μια νοερή στάση έγινε και στον ναό της Χρυσοσπηλιώτισσας, της οδού Αιόλου. Εκεί κάπου βρίσκεται, σύμφωνα με τα γραπτά του γιου του, και ο τάφος του Δημήτριου Νερούτσου, πατέρα του Τάσσου Νερούτσου, του πρώτου Έλληνα αιγυπτιολόγου. «Ο Δημήτριος Νερούτσος από τη Φλύα, σημερινό Χαλάνδρι, ήταν από τους πρώτους ιερείς της Χρυσοπηλιώτισσας. Γύρω από το εκκλησάκι, ο ιερέας Δ. Νερούτσος δημούργησε έναν πυρήνα ίσως πνευματικών ανθρώπων της περιοχής, αλλά σίγουρα παθιασμένων για την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Ένα μικρό κέντρο προ-επαναστατικό, το οποίο ο Κιουταχής ξήλωσε το 1826», σημείωσε ο διοργανωτής του αιγυπτιακού περιπάτου, που συνέδεσε με μοναδικό τρόπο διαφορετικές εποχές, φέρνοντας στο φως στοιχεία από την αδημοσίευτη έρευνά του.

* Ο περίπατος έκανε και μια μικρή στάση στο Νομισματικό Μουσείο, όπου φυλάσσεται η συλλογή περίπου 10.000 νομισμάτων της περιόδου των Πτολεμαίων και της ρωμαϊκής εποχής, την οποία δώρισε ο Έλληνας Αιγυπτιώτης από τη Λήμνο, Ιωάννης Δημητρίου (1824-1892). Ο Δημητρίου, βιομήχανος και έμπορας βαμβακιού στην Αίγυπτο, ήταν επίσης συλλέκτης εκλεκτών αιγυπτιακών αρχαιοτήτων, τις οποίες δώρισε το 1880 στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, φτιάχνοντας, μαζί με τη συλλογή του Αλέξανδρου Ρόστοβιτς (ομογενούς επίσης από την Αίγυπτο την οποία δώρισε το 1904), τον πυρήνα της Αιγυπτιακής Συλλογής του Μουσείου.

* Εκεί, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ολοκληρώθηκε ο αιγυπτιακός περίπατος. Η αναφορά στην αιγυπτιακή συλλογή και στους δωρητές της ήταν αναμενόμενη. Αυτό που μάλλον δεν περίμεναν οι συνπεριπατητές της ΕΕΜΑΑ ήταν να ακούσουν ότι ο Σωτήρης Μαγιάσης, αρχιτέκτονας του «Ακροπόλ Παλάς» που αποκατεστημένο πλέον ξεχωρίζει στην Πατησίων ακριβώς απέναντι από το Μουσείο, ήταν από τους πρώτους ερμηνευτές της «Βίβλου των Νεκρών». Ο τίτλος της συρραφής θρησκευτικών και τελετουργικών κειμένων, η οποία ήταν γνωστή στους αρχαίους Αιγυπτίους με το όνομα «Ανάδυση στο Φως της Ημέρας», είναι μάλλον ατυχής. Ωστόσο, ο πεντάτομος τόμος που εξέδωσε το 1955 με δικά του έξοδα ο Σωτήρης Μαγιάσης είναι και σήμερα απόλυτα χρήσιμος στις ανασκαφές, «καθώς είναι απίστευτα τα επίπεδα γνώσης στα οποία είχε φτάσει», όπως δήλωσε ο κ. Χρυσικόπουλος.