Ανοσοθεραπεία: Ένα νέο πολλά υποσχόμενο όπλο στην αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα

Του Ν. Μητσιμπόνα*

Η κυριότερη αιτία για καρκίνο του πνεύμονα είναι το κάπνισμα και συγκεκριμένα οι 9 στις 10 περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα οφείλονται σε κάπνισμα.

Οι δύο βασικοί τύποι καρκίνου είναι ο μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (ΜΜΚΠ) που αντιστοιχεί περίπου στο 85 έως 90% των περιπτώσεων και ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (15-20% των περιπτώσεων).

Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα αυξάνει το προσδόκιμο ζωής των ασθενών

Η διάγνωση της ασθένειας, εξαιτίας της ασυμπτωματικής κατάστασης κατά τα πρώιμα στάδια όπου συχνά μπορεί να βρίσκεται ο ασθενής για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθίσταται δύσκολη. Έτσι, όταν πλέον τα συμπτώματα γίνουν εμφανή είναι μεγαλύτερη η πιθανότητα ο καρκίνος να βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο ή μπορεί να είναι ήδη μεταστατικός. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο το 16% των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύμονα διαγιγνώσκονται σε πρώιμο στάδιο.

Σε αυτό το πλαίσιο, τα πρώιμα συμπτώματα καλό είναι να αναγνωρίζονται. Όσοι εμφανίζουν δυσκολία στην αναπνοή, συνεχή βήχα, αίσθημα κόπωσης και απότομη απώλεια βάρους συνιστάται να κάνουν μία επίσκεψη στον γιατρό που μπορεί να εξασφαλίσει την έγκαιρη διάγνωση.

Οι διεθνείς στατιστικές δείχνουν ότι για το σύνολο των ασθενών με καρκίνο πνεύμονα το ποσοστό 5ετούς επιβίωσης ανέρχεται στο 10-15% ενώ, για ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο του πνεύμονα το ποσοστό αυτό μειώνεται μόλις στο 2-5%.

Ανοσοθεραπεία - Η καινοτόμος θεραπεία για ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο του πνεύμονα

Η χημειοθεραπεία παραμένει μία από τις βασικές θεραπευτικές επιλογές για τους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα τόσο σε πρώιμο όσο και σε προχωρημένο ή μεταστατικό καρκίνο του πνεύμονα. Ένα μικρό ποσοστό ασθενών με μεταστατικό καρκίνο του πνεύμονα μπορεί να φέρουν κάποια «οδηγό μετάλλαξη» όπως προκύπτει από συγκεκριμένες μοριακές εξετάσεις. Σε αυτούς συνίσταται η λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων γνωστών και ως στοχεύοντες βιολογικοί παράγοντες.

Προ τριετίας στο παραπάνω διαμορφωθέν θεραπευτικό πλαίσιο ήρθε να προστεθεί και να αποκτήσει τη δική της ξεχωριστή θέση η θεραπευτική επιλογή της ανοσοθεραπείας. Η ανοσοθεραπεία διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα και στοχεύει τα αντιγόνα που βρίσκονται στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων, γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα αποτελεσματική.

Όσον αφορά τον καρκίνο του πνεύμονα η ανοσοθεραπεία αποτελεί πλέον ένα από τα βασικά όπλα του ογκολόγου κυρίως όσον αφορά τους ασθενείς με μεταστατικό ή με ανεγχείρητο καρκίνο του πνεύμονα. Οι ενδείξεις και ο αλγόριθμος των θεραπευτικών επιλογών έχει αλλάξει και η πρώτη γραμμή συστηματικής θεραπείας περιλαμβάνει την ανοσοθεραπεία ως μονοθεραπεία ή σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία για όλους τους ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα που δεν έχουν ανιχνεύσιμους μοριακούς στόχους.

Η εξέλιξη-ορόσημο όσον αφορά στην αντιμετώπιση του προχωρημένου μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα με ανοσοθεραπεία σημειώθηκε πριν δύο χρόνια περίπου στο Παγκόσμιο Συνέδριο για τον Καρκίνο του Πνεύμονα. Εκεί παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά δεδομένα από την κλινική μελέτη KEYNOTE-024 τα οποία έδειξαν ότι η χορήγηση μιας ανοσοθεραπείας, του Pembrolizumab, επέφερε υπερδιπλασιασμό της μέσης επιβίωσης ασθενών με προχωρημένο καρκίνο του πνεύμονα (με υψηλή έκφραση του βιοδείκτη PD-L1). Όσοι συμμετείχαν στη μελέτη και έλαβαν το φάρμακο ως μονοθεραπεία πρώτης γραμμής σημείωσαν 50% αύξηση της διάρκειας ζωής συγκριτικά με εκείνους που τους χορηγήθηκε μόνο χημειοθεραπεία. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε στην έγκριση του pembrolizumab, ως μονοθεραπεία στην 1η γραμμή στη συγκεκριμένη κατηγορία ασθενών (με υψηλή έκφραση του βιοδείκτη PD-L1).

Ωστόσο, οι εξελίξεις δεν σταμάτησαν εκεί. Νεότερα δεδομένα έδειξαν ακόμα πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα όταν συνδυάστηκε η συγκεκριμένη ανοσοθεραπεία με χημειοθεραπεία, αρχικά σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα μη πλακώδους ιστολογικού τύπου και στη συνέχεια σε ασθενείς με πλακώδη ιστολογικό τύπο. Στην πρώτη περίπτωση ασθενών η χορήγηση του pembrolizumab σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία μείωσε κατά 48% τον κίνδυνο προόδου της νόσου και κατά το ήμισυ τον κίνδυνο θανάτου, ενώ στην δεύτερη κατηγορία ασθενών ο κίνδυνος θανάτου μειώθηκε κατά 36%.

Πέραν του Pembrolizumab, το φάρμακο Atezolizumab μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως 1η γραμμή θεραπείας τόσο σε μη μικροκυτταρικό μεταστατικό καρκίνο του πνεύμονα και μη πλακώδες ιστολογικό τύπο όσο και σε μικροκυτταρικό μεταστατικό καρκίνο του πνεύμονα και στις 2 περιπτώσεις σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία. Το φάρμακο Nivolumab έχει πάρει έγκριση ως φάρμακο 2ης γραμμής για το μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, ενώ τέλος το φάρμακο Durvalumab έχει εγκεκριμένη ένδειξη ως θεραπεία συντήρησης μετά από ακτινοθεραπεία για ασθενείς με τοπικά προχωρημένο ανεγχείρητο καρκίνο του πνεύμονα.

Οι εξελίξεις αυτές επάνω στην ανοσοθεραπεία και η εφαρμογή της στην κλινική πράξη σε πολλούς τύπους καρκίνου και ιδίως στον καρκίνο του πνεύμονα έχουν δημιουργήσει μια μεγάλη ελπίδα στους ασθενείς με καρκίνο και στις οικογένειές τους και έχουν προσφέρει ακόμα ένα υπερπολύτιμο όπλο στη θεραπευτική φαρέτρα του ογκολόγου.

* Νικόλαος Μητσιμπόνας, Παθολόγος – Ογκολόγος, Συνεργάτης ΔΘΚΑ ΥΓΕΙΑ / Συνεργάτης Κλινική ΜΗΤΕΡΑ, Ειδ. Ογκολόγος – Αιματολόγος Marien Hospital Düsseldorf, Akademisches Lehrkrankenhaus Heinrich Heine Universität Düsseldorf, Germany