Η Υγεία στα μικρά νησιά της Ελλάδας

Πολλοί είναι εκείνοι που ταυτίζουν την Ελλάδα με τα νησιά της. Μεγαλύτερα ή μικρότερα, πυκνοκατοικημένα ή με μερικές δεκάδες μόλις μόνιμους κάτοικους, τα ελληνικά νησιά διαθέτουν πανέμορφες παραλίες και πεντακάθαρες θάλασσες, απερίγραπτη φυσική ομορφιά, ιδιαίτερη, κατά τόπους αρχιτεκτονική, παράδοση και ιστορία χιλιάδων ετών.

Όταν ο τουρισμός υποχωρεί, κατά τους χειμερινούς μήνες κυρίως, στα νησιά της Ελλάδας μένουν οι μόνιμοι κάτοικοι, οι ντόπιοι. Οι ντόπιοι, που προσπαθούν να χτίσουν τη ζωή τους εκεί, έχοντας ίσα δικαιώματα με τους κατοίκους των πόλεων. Φυσικά, η γεωγραφία δεν είναι κάτι που μπορεί κάποιος να παραβλέψει. Αντίθετα, είναι ένας βασικός παράγοντας που διαμορφώνει εν πολλοίς τη ζωή στα νησιά – και ειδικά στα μικρά νησιά της Ελλάδας.

Το Data Project κατάγραψε για το Newsbomb.gr την κατάσταση που επικρατεί στα μικρά νησιά της Ελλάδας στον τομέα της Υγείας. Ποιες δομές εξυπηρετούν τους κατοίκους; Πώς αντιμετωπίζουν τα ελαφρά αλλά και τα σοβαρότερα περιστατικά; Είναι, τελικά, «ζήτημα ζωής και θανάτου», η διαβίωση στα μικρά νησιά της πατρίδας μας;

Ποια είναι τα μικρά νησιά της Ελλάδας

Οι «μικροί νησιωτικοί δήμοι» ορίζονται από τον Στο ν. 3852/2010 ως εξής: «Μικροί Νησιωτικοί Δήμοι. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται όλοι οι νησιωτικοί δήμοι, με πληθυσμό έως 3.500 κατοίκους, βάσει της τελευταίας απογραφής». Η τελευταία απογραφή στην Ελλάδα έγινε το 2011 και βάσει αυτής προκύπτουν 35 μικροί νησιωτικοί δήμοι. Μικρότερος είναι η Γαύδος, με 151 μόνιμους κάτοικους και μεγαλύτερος ο δήμος Ιθάκης, με 3.231.

Από την… ομηρική Ωγυγία λοιπόν, όπως πολλοί θεωρούν τη Γαύδο, ως την Ιθάκη, σε μια ιδιότυπη «αντανάκλαση» της Οδύσσειας, παρεμβάλλονται οι κοινωνίες των μικρών νησιών της Ελλάδας, οι άνθρωποι που δίνουν πνοή στα νησιά της χώρας και που σε πολλές περιπτώσεις βρίσκονται στα σύνορα της πατρίδας μας: Στα Διαπόντια νησιά, το Καστελλόριζο, το Αγαθονήσι, τις Οινούσσες, την Ψέριμο.

Εκτός από τα νησιά που αποτελούν αυτόνομους δήμους, όμως, στη χώρα μας υπάρχουν και ακόμα πιο μικρά, κατοικημένα νησιά, που ανήκουν σε άλλους, μεγαλύτερους δήμους – τέτοιες περιπτώσεις είναι για παράδειγμα, οι Μικρές Κυκλάδες, οι Αρκιοί, τα Διαπόντια νησιά και άλλα.

Τελικά, στη χώρα μας υπάρχουν συνολ ικά 51 μικρά νησιά με λιγότερους από 3.500 μόνιμους κάτοικους, όπως καταγράφηκαν κατά την Απογραφή του 2011. Βάσει αυτών των στοιχείων, οι λιγότεροι κάτοικοι βρίσκονται στους Αντίπαξους, όπου απογράφηκαν μόλις 20 πολίτες.

Οι δομές Υγείας στα μικρά νησιά

Σχεδόν όλα τα μικρά νησιά της πατρίδας μας διαθέτουν δομές Υγείας. Στην πλειονότητα πρόκειται για Περιφερειακά Ιατρεία (ΠΙ) ή Πολυδύναμα Περιφερειακά Ιατρεία (ΠΠΙ), όπου υπηρετούν αγροτικοί ή γενικοί ιατροί και νοσηλευτές, ενώ στα μεγαλύτερα από τα νησιά αυτά λειτουργούν – συνολικά 6 – Κέντρα Υγείας.

Στα ΠΠΙ και ειδικά στα ΠΙ υπάρχουν περιορισμένες δυνατότητες διενέργειας εξετάσεων, ενώ σε πολλά από αυτά δεν υπάρχει καν η δυνατότητα ακτινογραφίας, κάτι που σημαίνει ότι ένας τραυματίας στο χέρι ή στο πόδι, πρέπει να φύγει από το νησί για να διαπιστώσει εάν πρόκειται για κάταγμα ή όχι και πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Μπορεί, θεωρητικά, να ακούγεται λογικό να υπάρχει ένας γιατρός για 500 περίπου κατοίκους ή και πολύ λιγότερους, όμως τα πράγματα αλλάζουν αν αναλογιστούμε τι σημαίνει για ένα νησί το να έχει έναν μόνο γιατρό να εξυπηρετεί κατοίκους και επισκέπτες – διότι όλα τα νησιά είναι τουριστικά και ο πληθυσμός τους τα καλοκαίρια (σε κάποια από την άνοιξη ακόμα και ως το φθινόπωρο) πολλαπλασιάζεται.

Στην περίπτωση που ο γιατρός αυτός χρειαστεί να λείψει – και είναι πολλοί οι λόγοι που υποχρεώνουν κάθε κάτοικο μικρού νησιού να λείπει και να ταξιδεύει συχνά, δεν είναι μόνο η αναψυχή – τότε δεν υπάρχει κάποιος να τον αντικαταστήσει και οι μόνιμοι κάτοικοι μένουν «ξεκρέμαστοι».

Η κατάσταση που επικρατεί στη Γαύδο είναι χαρακτηριστική, όπως την εξηγεί στο Data Project η δήμαρχος του νησιού, κ. Μανωλία Στεφανάκη:

«Στη Γαύδο έχουμε ένα Περιφερειακό Ιατρείο, που υπάγεται στο Κέντρο Υγείας Κανδάνου, στα Χανιά και από εκεί στελεχώνεται με γιατρούς. Τους καλοκαιρινούς μήνες, Ιούλιο – Αύγουστο και για όσο κρατά η τουριστική κίνηση του Σεπτεμβρίου, έχουμε δύο αγροτικούς γιατρούς, που μένουν για 15 μέρες και μετά έρχονται άλλοι στη θέση τους. Την υπόλοιπη χρονιά έρχεται ένας και εναλλάσσεται κάθε 15 ημέρες».

Στο Καστελλόριζο, αυτή την περίοδο ένας μόνο αγροτικός γιατρός εξυπηρετεί τους κατοίκους, όπως δηλώνει ο αντιδήμαρχος Μεγίστης, κ. Στράτος Αμύγδαλος:

«Στο ΠΠΙ Μεγίστης έχουμε έναν αγροτικό γιατρό, που ήρθε κάνοντας το στρατιωτικό του και παραμένει μετά τη λήξη της θητείας του. Για ένα διάστημα είχαμε και δεύτερο οπλίτη, ενώ για 20 ημέρες ήρθε ένας άλλος γιατρός, προσωρινά. Η θέση γιατρού γενικής ιατρικής παραμένει κενή εδώ και δύο χρόνια, αν και εμείς προσφέρουμε δωμάτιο, φαγητό, ενώ θα μπορούσαμε να δίνουμε και ένα συμβολικό -έστω- επίδομα. Στο ΠΠΙ Μεγίστης υπηρετεί ακόμα μία μαία, μία νοσηλεύτρια και μία διοικητική υπάλληλος, ενώ έχουμε και καινούριο ασθενοφόρο».

Στα Αντικύθηρα, αρχές Σεπτεμβρίου έφυγαν και οι δύο αγροτικοί ιατροί που υπηρετούσαν εκεί και το νησί έμεινε χωρίς γιατρό για αρκετές μέρες, μέχρι να καλυφθεί προσωρινά από τα Κύθηρα, στην Πάτμο το Κέντρο Υγείας αντιμετωπίζει προβλήματα με το μη εμβολιασμένο κατά του κορωνοϊού προσωπικό που τέθηκε σε αναστολή εργασίας, στη Φολέγανδρο υπηρετεί μόνο ένας γιατρός για κατοίκους και επισκέπτες, ενώ Ερείκουσα και Μαθράκι «μοιράζονται» την ίδια αγροτική γιατρό.

Στην Κάσο η δημοτική αρχή επιχειρεί την αναβάθμιση της τηλεϊατρικής, κάτι που ζητούν και οι κάτοικοι των Διαπόντιων Νησιών, την ώρα που η δήμαρχος του Αγίου Ευστρατίου κ. Μαρία Κακαλή, τονίζει τη συμβολή των ιατρικών ομάδων που επισκέπτονται τακτικά το νησί: «Καθόλη τη διάρκεια του χειμώνα έρχονται στο νησί κλιμάκια οργανώσεων που διενεργούν εξετάσεις στους κατοίκους, όπως για παράδειγμα η ‘Ανοιχτή Αγκαλιά’, ενώ συνεργαζόμαστε και με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Επιδιώκουμε τέτοιες συνεργασίες και πράγματι, σχεδόν κάθε μήνα, πραγματοποιούνται τέτοιου είδους ενέργειες».

Ακόμα και στην Ιθάκη, όπου το Κέντρο Υγείας λειτουργεί ικανοποιητικά, όπως δηλώνει στο Data Project του Newsbomb.gr ο δήμαρχος του νησιού κ. Διονύσης Στανίτσας, υπάρχουν σημαντικές θέσεις που παραμένουν κενές και ελλείψεις που πρέπει να καλυφθούν: «Ζητάμε παθολόγο, ζητάμε δεύτερο ασθενοφόρο και να λειτουργήσει το μικροβιολογικό, που είναι πολύ σημαντικό για το Κέντρο Υγείας και τους κατοίκους του νησιού μας», εξηγεί ο ίδιος.

Οι κενές θέσεις και οι άγονοι διαγωνισμοί

Η πολιτεία, σε αυτό το κομμάτι, επιτελεί το χρέος της -τουλάχιστον σε έναν βαθμό. Αυτό σημαίνει πως υπάρχει μεν πρόβλεψη θέσεων στα ΠΙ και τα ΠΠΙ των μικρών νησιών, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχουν -ως φαίνεται- ικανά κίνητρα, ώστε οι γιατροί να αποδέχονται τις προσφερόμενες θέσεις -κι αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που επισημαίνουν οι δήμαρχοι των νησιών προς την πολιτεία.

Στο Data Project του Newsbomb.gr και τη δημοσιογράφο Διονυσία Προκόπη μίλησε για το θέμα ο κ. Χρήστος Ροϊλός, διοικητής της 2ης Υγειονομικής Περιφέρειας (ΥΠΕ), στην οποία υπά- γονται οι δομές υγείας όλων των νησιών του Αιγαίου. Προανήγγειλε παρεμβάσεις που ετοιμάζονται από το υπουργείο Υγείας σε επίπεδο κινήτρων προς τους γιατρούς και αλλαγής του υγειονομικού χάρτη, για την εμπειρία του περασμένου καλοκαιριού από την πανδημία του κορονοϊού, για την ενίσχυση των αεροδια- κομιδών, καθώς και για τη διέξοδο που μπορεί να δώσει η τηλεϊατρική, ιδέα η οποία είναι «λες κι έχει φτιαχτεί για το Αιγαίο», όπως δηλώνει χαρακτηριστικά.

«Πάντα τα μικρά νησιά έχουν πρόβλημα στελέχωσης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν πάνε εύκολα γιατροί. Γιατί προφανώς, αν δεν έχεις καταγωγή από την Ανάφη για παράδειγμα, δεν είναι εύκολο να φύγεις και να πας ως γιατρός εκεί, για πολλά χρόνια. Αυτό που έχουμε δουλέψει με την προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας και το συνεχίζουμε τώρα, είναι να βρούμε ένα πλέγμα εμπλουτισμένων κινήτρων για να προσελκύσουμε γιατρούς για κάποια χρόνια στα νησιά. Υπάρχουν διάφοροι τύποι κινήτρων.
Έχουμε κάνει μία έρευνα με συνεντεύξεις σε γιατρούς και φαίνεται ότι προφανώς ένα ζήτημα είναι το οικονομικό, όμως δεν είναι το μόνο. Δηλαδή, αν γίνει μια συνεννόηση με την Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων να παρέχεται δωρεάν στέγη στους γιατρούς, οι γιατροί να έχουν τη δυνατότητα για 1 -2 μήνες το χρόνο να συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους για να κρατούν την επαφή με την επιστήμη τους, να υπάρχει η δυνατότητα συνυπηρέτησης όταν ο/η σύζυγος είναι δημόσιος υπάλληλος» δηλώνει μεταξύ άλλων ο κ. Ροϊλός.

Δείτε εδώ ολόκληρη τη συνέντευξη του διοικητή 2ης ΥΠΕ στο Data Project του Newsbomb.gr

Οι διακομιδές στα έκτακτα και σοβαρά περιστατικά

Πολύ σημαντικό για τους κατοίκους των νησιών είναι το ζήτημα των διακομιδών, σε περιστατικά που χρήζουν περαιτέρω περίθαλψης από αυτήν που μπορεί να προσφέρει η δομή υγείας του κάθε νησιού. Συνήθως πλωτά μέσα του Λιμενικού Σώματος επιστρατεύονται για διακομιδή προς το πλησιέστερο νοσοκομείο, ενώ αναλόγως με τη σοβαρότητα του κάθε περιστατικού, χρησιμοποιούνται ελικόπτερα του ΕΚΑΒ για αεροδιακομιδές – οι οποίες πάντως, όπως δηλώνουν οι δήμαρχοι στην πλειονότητά τους, γίνονται πλέον πολύ πιο σπάνια από ό,τι παλαιότερα, για διάφορους λόγους.

Πολύ σημαντικό για τους κατοίκους των νησιών είναι το ζήτημα των διακομιδών, σε περιστατικά που χρήζουν περαιτέρω περίθαλψης από αυτήν που μπορεί να προσφέρει η δομή υγείας του κάθε νησιού. Συνήθως πλωτά μέσα του Λιμενικού Σώματος επιστρατεύονται για διακομιδή προς το πλησιέστερο νοσοκομείο, ενώ αναλόγως με τη σοβαρότητα του κάθε περιστατικού, χρησιμοποιούνται ελικόπτερα του ΕΚΑΒ για αεροδιακομιδές – οι οποίες πάντως, όπως δηλώνουν οι δήμαρχοι στην πλειονότητά τους, γίνονται πλέον πολύ πιο σπάνια από ό,τι παλαιότερα, για διάφορους λόγους.

Για να αποφασιστεί μία διακομιδή όμως δεν αρκεί μόνο η γνώμη ή η διάγνωση του γιατρού που την προτείνει: Κατά κανόνα ένα ολόκληρο συμβούλιο αποφασίζει για τα σοβαρά και κατεπείγοντα περιστατικά – γεγονός που διασφαλίζει πως δεν πρόκειται για περιπτώσεις σπατάλης δημοσίων πόρων από τη μια, συνήθως όμως είναι μία σχετικά χρονοβόρα διαδικασία. Ο αντιδήμαρχος Μεγίστης Στράτος Αμύγδαλος, αισθάνεται την ανάγκη να απευθύνει δημόσιο «ευχαριστώ» στο ΕΚΑΒ γιατί όποτε χρειάστηκε, υπήρξε άμεση ανταπόκριση:
«Προχθές μια κυρία έσπασε το πόδι της, ‘σηκώθηκε’ ελικόπτερο, τις προάλλες για μια άλλη περίπτωση πάλι… Είμαστε πολύ ευχαριστημένοι από την ανταπόκριση και πρέπει να το τονίσουμε».

Από εκεί και πέρα, ένας ασθενής του οποίου την περίθαλψη και φροντίδα δεν μπορεί να καλύψει το Κέντρο Υγείας Πάτμου, για παράδειγμα, χρειάζεται περίπου 1,5 με 2 ώρες ταξίδι προς το νοσοκομείο της Σάμου, από τους Οθωνούς ως την Κέρκυρα περίπου δύο ώρες, ενώ από τα Αντικύθηρα προς τα Κύθηρα, ένα πλωτό σκάφος του λιμενικού χρειάζεται περίπου 45 λεπτά. Φυσικά, στον χρόνο αυτό πρέπει να υπολογίζουμε και τον χρόνο που περνά μέχρι να παραλάβει το πλωτό τον ασθενή, η διάρκεια του οποίου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και μπορεί να μετριέται σε πολλές ώρες.

Αυτό που είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ακόμα και τα μικρά νησιά που βρίσκονται πολύ κοντά σε μεγαλύτερα και όπου η πρόσβαση σε καλά οργανωμένη δομή υγείας δεν είναι περίπλοκη υπόθεση, μπορεί να εξελιχθεί σε τέτοια, στις περιπτώσεις που ο καιρός δεν επιτρέπει μετακινήσεις: Από την Ψέριμο στην Κάλυμνο, για παράδειγμα, ή από την Ιθάκη στην Κεφαλονιά, από τον Καστό στη Λευκάδα.

Τα φαρμακεία στα μικρά νησιά της Ελλάδας

Στις περισσότερες περιπτώσεις στα μικρά νησιά δεν λειτουργεί φαρμακείο και οι κάτοικοι προμηθεύονται τα φάρμακά τους μέσω του περιφερειακού ιατρείου. Αυτό, όπως είναι ευνόητο, δυσκολεύει ακόμα περισσότερο τις παροχές υγείας στα μικρά νησιά. Το περασμένο καλοκαίρι, στο Καστελλόριζο εγκαινιάστηκε το φαρμακείο του νησιού, κάτι που έγινε εφικτό χάρη στην προσπάθεια του Φαρμακευτικού Συλλόγου Δωδεκανήσου, του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου και τη στήριξη της ΒΙΑΝΕΞ, της κορυφαίας ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας- γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε τοποθετήθηκε πλακέτα με την ονομασία «Παύλος Γιαννακόπουλος» που δόθηκε στο φαρμακείο, σε αναγνώριση της πολυετούς προσφοράς του ιδρυτή της ΒΙΑΝΕΞ στον φαρμακευτικό κλάδο και την ακριτική Δωδεκάνησο.

«Προσπαθήσαμε όλοι πολύ για να γίνει το φαρμακείο, που έγινε με τη βοήθεια του κ. Γιαννακόπουλου, του φαρμακευτικού συλλόγου Δωδεκανήσου και του δημοτικού συμβουλίου στο νησί. Κάναμε φαρμακείο και άλλαξε η ζωή μας. Είχαμε κουραστεί πλέον, να αρρωσταίνει το παιδί μας και να αρχίζουμε τα τηλέφωνα, μήπως έχεις εκείνο μήπως το άλλο. Υπάρχει τώρα φαρμακοποιός από τη Ρόδο, στον οποίο προσφέρουμε το κατάλυμα και το φαρμακείο λειτουργεί κανονικά, είμαστε πολύ ευχαριστημένοι», τονίζει ο κ. Αμύγδαλος, αντιδήμαρχος του νησιού.

Ο πρόεδρος του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου κ. Απόστολος Βαλτάς μίλησε στο Data Project για το φαρμακείο στο Καστελλόριζο και γενικά για τη σημασία ύπαρξης φαρμακείων στα μικρά νησιά και τις ακριτικές περιοχές της Ελλάδας: «Η ίδρυση του φαρμακείου στο Καστελλόριζο είναι συμβολική και εθνική. Οι κάτοικοι των νησιών και των ακριτικών νησιών αξίζουν τη στήριξη όλων μας για να μπορέσουν να μείνουν στον τόπο τους. Είναι σπουδαία η προσφορά τους στην πατρίδα. Με τα ανάλογα κίνητρα από την πολιτεία, θα έπρεπε να λειτουργεί φαρμακείο σε κάθε νησί – μια επιχείρηση που βεβαίως δεν θα είχε ποτέ κέρδος. Όμως ο φαρμακοποιός για ένα μέρος, όπως αποδείχθηκε και επί πανδημίας όταν τα 10.000 φαρμακεία της χώρας λειτούργησαν άψογα, επιτελεί σημαντικό ρόλο στην παροχή υπηρεσιών υγείας και μπορεί να προσφέρει υπηρεσίες υγείας υψηλού επιπέδου».

Η Ελλάδα είναι μια χώρα με πολύ ιδιαίτερη μορφολογία, με πολλές ορεινές, δυσπρόσιτες περιοχές, αλλά και με αμέτρητα νησιά. Οι κάτοικοι των νησιών, ειδικά των μικρών νησιών, ζητούν ίσα δικαιώματα με όλους τους συμπατριώτες τους, με βασικότερο όλων, φυσικά, την υγεία. Η Πολιτεία οφείλει να ακούσει τις φωνές τους και να δώσει βάρος σε όλα εκείνα που θα κάνουν τελικά τη ζωή τους καλύτερη.