Παγκόσμια Ημέρα Υγείας: Τα γεγονότα-σταθμοί και οι προκλήσεις για το μέλλον

Εδώ και πάνω από επτά δεκαετίες, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας βάζει στο επίκεντρο την ισότιμη πρόσβαση στην υγεία για όλους τους κατοίκους του πλανήτη. Στα 75 χρόνια ζωής του, έχει να επιδείξει σημαντικές επιτυχίες στην αναβάθμιση της δημόσιας υγείας. Με αφορμή τη φετινή επέτειο από την ίδρυσή του, την Παγκόσμια Ημέρα Υγείας, ο ΠΟΥ καλεί σε δράση για την αντιμετώπιση των υγειονομικών προκλήσεων του σήμερα και του αύριο.

Παρουσιάζοντας την ιστορία του και γεγονότα - σταθμούς, επαναπροσδιορίζει τους στόχους που δεν έχουν επιτευχθεί ακόμα και θέτει νέους για το μέλλον. Στους επτά διαχρονικούς σκοπούς του ΠΟΥ, προστίθενται ακόμη πέντε, οι οποίοι αποτελούν κρίσιμους δείκτες για την ευζωία των ανθρώπων τις επόμενες δεκαετίες.

Οι διαχρονικοί στόχοι

1. Υγεία για όλους - ο απώτερος στόχος

Το δικαίωμα στην Υγεία είναι ένα απο τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου. Βρίσκεται στο επίκεντρο της ιδρυτικής διακήρυξης του ΠΟΥ, στη βάση της ισότητας όλων των ανθρώπων και ως προϋπόθεση για την ειρήνη και την ασφάλεια.

Στο πέρασμα των χρόνων, ο ΠΟΥ αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις για την επίτευξη της αποστολής του. Οι υγειονομικές ανισότητες απειλούν την πρόοδο που έχει γίνει στην προσπάθεια βελτίωσης των κοινωνικών συνθηκών ώστε οι άνθρωποι να γεννιούνται, να μεγαλώνουν, να εργάζονται, να ζουν και να γηράσκουν με καλή υγεία. Επίσης, στην καταπολέμηση των αποκλεισμών με βάση το φύλο και την αναπηρία. Ο στόχος της «Υγείας για όλους» παραμένει το ίδιο σημαντικός, 75 χρόνια μετά, καθώς και ένας από τους στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, που θα πρέπει να έχουν επιτευχθεί μέχρι το 2030.

2. Καταπολέμηση θανατηφόρων ασθενειών

Βασική αποστολή του ΠΟΥ είναι η αποτροπή, η ανακούφιση και η εξάλειψη θανατηφόρων νόσων. Ο ΠΟΥ πιστοποίησε την εκρίζωση της ευλογιάς, το 1980, ως αποτέλεσμα μιας άνευ προηγουμένου παγκόσμιας συνεργασίας. Η ευλογιά ήταν μια εξαιρετικά μεταδοτική και θανατηφόρα ασθένεια, εξαιτίας της οποίας -μόνο τον 20ο αιώνα- χάθηκαν περίπου 300 εκατομμύρια ζωές.

Σήμερα, ο κόσμος βρίσκεται στα πρόθυρα της εξάλειψης δύο άλλων ασθενειών – της πολιομυελίτιδας και της «νόσου του ινδικού σκουληκιού». Η εξάπλωση της πολιομυελίτιδας έχει μειωθεί κατά 99,9% με τις συνεργασίες και τις προσπάθειες που έχει υποστηρίξει η Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Εξάλειψη της Πολιομυελίτιδας του ΠΟΥ.

3. Προστασία από τις πανδημίες

Ο ΠΟΥ εντοπίζει καθημερινά, χιλιάδες σήματα έκτακτης υγειονομικής ανάγκης και εργάζεται για να προστατεύσει τους ανθρώπους από τους κινδύνους και τις επιπτώσεις των επιδημιών και των πανδημιών. Τις τελευταίες δεκαετίες, ο ΠΟΥ βρισκόταν στην πρώτη γραμμή όλων των μεγάλων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για την υγεία: από τη χολέρα και τον Έμπολα μέχρι τη γρίπη των πτηνών (H5N1), το SARS και την πανδημία COVID-19. Μόνο κατά την περίοδο 2020-2021, ο ΠΟΥ ανταποκρίθηκε σε 87 έκτακτα περιστατικά υγείας, εκτός από την COVID-19.

Ο ΠΟΥ θέσπισε τον Διεθνή Υγειονομικό Κανονισμό το 1969, ο οποίος αναθεωρήθηκε το 2005, ως συμφωνία μεταξύ των κρατών-μελών να συνεργαστούν για την πρόληψη και την αντιμετώπιση διασυνοριακών κινδύνων για τη δημόσια υγεία που μπορούν να απειλήσουν τους ανθρώπους παγκοσμίως. Μια νέα παγκόσμια συμφωνία για την αντιμετώπιση των πανδημιών βρίσκεται σε διαβούλευση με 194 κράτη μέλη και ένα ευρύ φάσμα δημόσιων ενδιαφερομένων, με στόχο την οικοδόμηση μιας μελλοντικής στρατηγικής για την προστασία των νέων γενεών από πανδημίες στον 21ο αιώνα.

4. Ειρήνη για την υγεία, υγεία για την ειρήνη

Ο ΠΟΥ παίζει συχνά έναν αόρατο ρόλο στη διαπραγμάτευση κατά τη διάρκεια πολέμων και συγκρούσεων, για την παροχή υπηρεσιών υγείας. Το πρόγραμμα «Η υγεία ως γέφυρα για την ειρήνη» εφαρμόζεται από τη δεκαετία του 1980 στην Αφρική, την Ασία, την Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική, παρέχοντας ανθρωπιστικές υπηρεσίες σε περιβάλλοντα συγκρούσεων. Με τη βοήθεια του ΠΟΥ στη δεκαετία του 1990, οι εμπόλεμες περιοχές στη Βοσνία συμφώνησαν να επιτρέψουν την ελεύθερη κυκλοφορία των ασθενοφόρων και την επείγουσα ιατρική περίθαλψη, συνεχίζοντας τους εμβολιασμούς κατά της πολιομυελίτιδας και τις εκστρατείες κατά της φυματίωσης και του HIV.

Το προσωπικό του ΠΟΥ συνεχίζει να αναλαμβάνει επικίνδυνα καθήκοντα σε ζώνες συγκρούσεων από το Ιράκ έως τη Λιβύη και το Σουδάν έως την Ουκρανία. Στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, επικρατεί η μεγαλύτερη υγειονομική κρίση προσφύγων και μεταναστών στον κόσμο, καθώς οι μισές από τις 22 χώρες και εδάφη της παραμένουν σε κατάσταση οξείας ή παρατεταμένης έκτακτης ανάγκης.

Το 2019, ο ΠΟΥ ξεκίνησε ένα πρόγραμμα Παγκόσμια Υγεία για την Ειρήνη για να επιταχύνει την προώθηση της υγειονομικής περίθαλψης σε ζώνες συγκρούσεων, αντιμετωπίζοντας τα εμπόδια για την ειρήνη.

5. Κατευθυντήριες πολιτικές και πρότυπα για την υγεία

Ο ΠΟΥ είναι η διεθνής αρχή για την έκδοση πολιτικών και κατευθυντήριων οδηγιών για τη βελτίωση της υγείας των ανθρώπων.

Καθημερινά, οι ειδικοί του ΠΟΥ βρίσκονται σε ετοιμότητα για να συγκεντρώσουν τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία για θέματα υγείας – από την αναιμία μέχρι τα τρανς λιπαρά, την ηπατίτιδα και την υπέρταση. Αξιολογούν αυστηρά τα στοιχεία, συμβουλευόμενοι δίκτυα ειδικών, υπευθύνων χάραξης πολιτικής, επαγγελματιών και της κοινωνίας των πολιτών, για να δημιουργήσουν τα πρότυπα και τις κατευθυντήριες γραμμές για τη διαμόρφωση καλύτερων πολιτικών για τη βελτίωση της υγείας μας.

6. Πρόληψη νόσων μέσω των εμβολιασμών

Ο ΠΟΥ ήταν πρωτοπόρος στην πρόληψη ασθενειών μέσω του εμβολιασμού. Ο Οργανισμός δημιούργησε το Διευρυμένο Πρόγραμμα Ανοσοποίησης το 1974, για να υποστηρίξει τους παιδικούς εμβολιασμούς σε όλο τον κόσμο, στοχεύοντας ταυτόχρονα πολλαπλές ασθένειες. Σήμερα, έχουμε εμβόλια που προστατεύουν από περισσότερες από 20 απειλητικές για τη ζωή ασθένειες, βοηθώντας τους ανθρώπους όλων των ηλικιών να ζήσουν περισσότερο, πιο υγιείς.

Ο εμβολιασμός αποτρέπει επί του παρόντος 3,5-5 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο από ασθένειες όπως ο τέτανος, ο κοκκύτης, η γρίπη και η ιλαρά. Καθώς ασθένειες όπως η πολιομυελίτιδα και η διφθερίτιδα εξαφανίζονται από τη ζωντανή μνήμη, οι άνθρωποι εμβολιάζονται όλο και περισσότερο ενάντια σε ασθένειες που δεν έχουν δει ποτέ, καθιστώντας πιο δύσκολο να κατανοήσουμε πόσο καταστροφικές μπορεί να είναι.

Τα εμβόλια κατά του Έμπολα, της ευλογιάς των πιθήκων, του κίτρινου πυρετού και της χολέρας μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της εξάπλωσης αυτών των ασθενειών. Το 2021, ένα νέο εμβόλιο κατά της ελονοσίας – το πρώτο κατά ενός παρασίτου – εισήχθη με την υπόσχεση να σώζει χιλιάδες ζωές νέων κάθε χρόνο.

7. Αντιμετώπιση των υγειονομικών προκλήσεων που σχετίζονται με το κλίμα

Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη απειλή για την υγεία που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα. Επηρεάζει την ποιότητα του αέρα, το πόσιμο νερό, την παροχή τροφίμων, την υγιεινή και το περιβάλλον συνολικά.

Το 2021, ο ΠΟΥ εγκαινίασε τη Συμμαχία για τη Δράση Μετασχηματισμού για το Κλίμα και την Υγεία (ATACH) για την οικοδόμηση κλιματικά ανθεκτικών και βιώσιμων συστημάτων υγείας. Από τον Ιανουάριο του 2023, περισσότερες από 62 χώρες έχουν δεσμευτεί στη Συμμαχία.

Οι νέες προκλήσεις

1. Σώζοντας τις ζωές μητέρων και παιδιών

Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στη δημόσια υγεία των τελευταίων δεκαετιών σχετίζεται με την υγεία των γυναικών και των παιδιών.

Από το 2000 έως σήμερα, η θνησιμότητα παιδιών κάτων των 5 ετών και των εγκύων έχει μειωθεί στο μισό, ως αποτέλεσμα της αύξησης των τοκετών από επαγγελματίες Υγείας, των παιδικών εμβολιασμών και της εισαγωγής μεθόδων όπως η Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παιδικών Ασθενειών του ΠΟΥ (IMCI).

Προκλήσεις με αυξανόμενη ένταση που απαιτούν νέες λύσεις, αποτελούν η ψυχική υγεία, η παχυσαρκία και ο αντίκτυπος του COVID-19.

2. Φροντίδα για τους υγειονομικούς

Τα επιτεύγματα της δημόσιας υγείας κατέστησαν δυνατά χάρη στις άοκνες προσπάθειες γενεών εργαζομένων στον τομέα της υγείας, σε όλο τον κόσμο.

Προωθώντας περαιτέρω τον ρόλο των εργαζομένων, ιδιαίτερα των νοσηλευτών, στην επίτευξη της «Υγείας για Όλους», ο ΠΟΥ συμπεριέλαβε από το 2017, στην ηγετική του ομάδα, έναν επικεφαλής Νοσηλευτικής.

Κρίσιμη πρόκληση αποτελεί η έλλειψη υγειονομικών στα συστήματα υγείας, η οποία εκτιμάται σε 10 εκατομμυρίων εργαζομένων μέχρι το 2030. Η παγκόσμια στρατηγική του ΠΟΥ για το ανθρώπινο δυναμικό στην υγεία έχει συνεισφέρει στην αύξηση κατά σχεδόν 30% του παγκόσμιου υγειονομικού προσωπικού, μεταξύ 2016 και 2020.

3. Αντιμετώπιση μη μεταδοτικών ασθενειών και ψυχική υγεία

Καλή υγεία δεν σημαίνει απλώς να ζούμε χωρίς ασθένειες, αλλά και να βιώνουμε μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας. Ο ΠΟΥ εργάζεται για την προστασία των ανθρώπων από βασικούς κινδύνους που οδηγούν σε χρόνιες ασθένειες, όπως η χρήση καπνού, η έλλειψη σωματικής άσκησης, η επιβλαβής χρήση αλκοόλ και η ανθυγιεινή διατροφή. Αυτοί οι κίνδυνοι οδηγούν σε ασθένειες και καταστάσεις όπως ο διαβήτης, ο καρκίνος, το εγκεφαλικό επεισόδιο και τα συνοδά νοσήματα, που ευθύνονται για το 74% όλων των θανάτων παγκοσμίως.

4. Αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής

Η εμφάνιση νέων μικροβίων, ανθεκτικών στα γνωστά φάρμακα απειλούν την πρόοδο για καλύτερη υγεία και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Η μικροβιακή αντοχή είναι μια παγκόσμια απειλή για την υγεία.

Ο ΠΟΥ ανέπτυξε ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης το 2015, προειδοποιώντας τον κόσμο για τη μικροβιακή αντοχή και κινητοποιώντας τις χώρες για τον εντοπισμό, την πρόληψη και τη διαχείριση αυτής της κρίσης. Μαζί με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας, το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών και τον Παγκόσμιο Οργανισμό για την Υγεία των Ζώων, ο ΠΟΥ δημιούργησε τη συμμαχία «One Health» που δεσμεύτηκε για την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής παγκοσμίως. Οι οργανισμοί υπέγραψαν μια πρωτοποριακή συμφωνία το 2022 για την ενίσχυση της συνεργασίας για τη βιώσιμη ισορροπία και τη βελτιστοποίηση της υγείας των ανθρώπων, των ζώων, των φυτών και του περιβάλλοντος. Η συμφωνία παρέχει ένα νομικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του ανθρώπου, των ζώων, των φυτών και του οικοσυστήματος στις χώρες και διεθνώς, συμβάλλοντας στην παγκόσμια ασφάλεια της υγείας.

5. Με οδηγό την επιστήμη και την καινοτομία

Οι επιτυχίες στον τομέα της υγείας τις τελευταίες δεκαετίες, δεν θα ήταν δυνατές χωρίς τη δέσμευση του ΠΟΥ στην επιστήμη και την καινοτομία. Στον 21ο αιώνα που καθοδηγείται από την τεχνολογία, ο ΠΟΥ διασφαλίζει ότι η επιστήμη παραμένει ο απόλυτος οδηγός στο έργο του. Ως μέρος της ατζέντας μετασχηματισμού του το 2019, ο ΠΟΥ ίδρυσε ένα νέο Τμήμα Επιστημών που εργάζεται σε τομείς δημόσιας υγείας.

Η ίδρυση του Τμήματος Επιστήμης αποδείχθηκε επίκαιρη για να βοηθήσει στην καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19, ιδιαίτερα στην ταχεία ανταπόκριση με αυστηρά επιστημονικά δεδομένα και στη βοήθεια στον συντονισμό της ανάπτυξης και διανομής εμβολίων κατά της νόσου, με έμφαση στην ισότητα. Επιπλέον, το 2021, ο ΠΟΥ ίδρυσε ένα Επιστημονικό Συμβούλιο, ένα συμβουλευτικό όργανο στο οποίο συμμετέχουν κορυφαίοι επιστήμονες στον κόσμο, για να παρέχει συμβουλές σχετικά με αναδυόμενα επιστημονικά ζητήματα και τεχνολογίες υψηλής προτεραιότητας που θα μπορούσαν να επηρεάσουν άμεσα ή να προωθήσουν την παγκόσμια υγεία.

Διαβάστε επίσης:

Δωρεάν πιλοτικός έλεγχος νεογνών για κυστική ίνωση και άλλες 29 νόσους

ΠΟΥ: Η υπογονιμότητα πλήττει έναν στους έξι ανθρώπους παγκοσμίως

Δεκάδες κρούσματα αλλαντίασης από γαστρικό μπότοξ - Οι οδηγίες του ECDC