Έρευνα του ΙΣΑ: Γιατί οι Έλληνες υπερκαταναλώνουν αντιβιοτικά

Θλιβερή πρωτιά καταγράφει η Ελλάδα στην κατάχρηση αντιβιοτικών, στη μικροβιακή αντοχή και στους θανάτους από ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Ένας στους τέσσερις Έλληνες φυλάσσει κάποιο αντιβιοτικό στο σπίτι για ώρα ανάγκης, ενώ η κατανάλωση αντιβιοτικών στη χώρα μας είναι από διπλάσια έως εξαπλάσια σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Τα παραπάνω στοιχεία παρουσίασε ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών, τονίζοντας τον κίνδυνο για τη δημόσια υγεία από την κατάχρηση αντιβιοτικών. Ο ΙΣΑ σε συνεργασία με το Ελληνικό Διαδημοτικό Δίκτυο Υγιών Πόλεων του Π.Ο.Υ και την Ελληνική Εταιρεία Χημειοθεραπείας διοργάνωσε για το θέμα συνέντευξη Τύπου την Τετάρτη (06/12/2023), με αφορμή την Παγκόσμια εβδομάδα για την ενημέρωση και την Ευαισθητοποίηση για την Αντοχή των Μικροβίων στα Αντιβιοτικά (18-24 Νοεμβρίου 2023).

Οι συνέπειες της υπερκατανάλωσης

Η Ομότιμη Καθηγήτρια Παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών– Λοιμωξιολόγος, Πρόεδρος της Ελληνικής ΕΚΠΑ, μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας, Κυριακή Κανελλακοπούλου, αναφερόμενη στην υπερκατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα υπογράμμισε ότι οι Έλληνες σε υψηλό ποσοστό επιμένουν να παίρνουν αντιβιοτικά ακόμα και όταν είναι άσκοπη η χορήγησή τους, όπως στις ιώσεις που δεν είναι δραστικά. Όπως εξήγησε η καθηγήτρια, οι περισσότερες από τις λοιμώξεις που μας συμβαίνουν τον χειμώνα, όπως ωτίτιδα, βρογχίτιδα, ιγμορίτιδα και το «κοινό κρυολόγημα», που εκδηλώνεται με συνάχι, βήχα, πονόλαιμο, πόνο στους μύες, στα κόκκαλα και πυρετό, είναι ιώσεις που θεραπεύονται από μόνες τους σε περίπου τρεις ημέρες. Τα αντιβιοτικά είναι απαραίτητα μόνο για τις σοβαρές βακτηριακές λοιμώξεις τις οποίες θα διαγνώσει ο ιατρός.

Από το 2020, τα αντιβιοτικά είναι αποκλειστικά συνταγογραφούμενα φάρμακα. Ωστόσο φαίνεται ότι οι ασθενείς «πιέζουν» τον ιατρό τους να τους χορηγήσει το αντιβιοτικό. Ακόμα χειρότερα, 25% των Ελλήνων φυλάσσουν αντιβιοτικά στο σπίτι τους για ώρα ανάγκης, ξεχνώντας τις συνέπειες από την υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών ή ακόμα τις τοξικές συνέπειες αν έχουν υπερβεί την ημερομηνία λήξης.

Οι συνέπειες αυτές, σύμφωνα με την κυρία Κανελλακοπούλου είναι παρενέργειες, όπως π.χ. εξανθήματα, βρογχικό άσθμα και το αλλεργικό shock, που απειλεί την ίδια τη ζωή του ασθενούς, τοξικότητα στα νεφρά και στο ήπαρ, σοβαρά διαρροϊκά σύνδρομα, όπως η ψευδομεμβρανώδης κολίτιδα με θνητότητα που υπερβαίνει το 20% των προσβληθέντων. Επίσης, πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι παιδιά που πήραν αντιβιοτικά σε ηλικία μικρότερη των 6 μηνών έχουν τάση παχυσαρκίας.

Η χειρότερη όμως ανεπιθύμητη ενέργεια αφορά στην ανάπτυξη αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά, ώστε τα τελευταία να μην είναι πλέον δραστικά στις μικροβιακές λοιμώξεις. Δυστυχώς, η χώρα μας κατέχει και στη μικροβιακή αντοχή τα πρωτεία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών με αποτέλεσμα, τουλάχιστον για τα μικρόβια που θα προκαλέσουν συχνότερα ιγμορίτιδα και πνευμονία, όπως ο πνευμονιόκοκκος, η αντοχή να κυμαίνεται μεταξύ 40-60% για τα ενδεικνυόμενα αντιβιοτικά, όπως οι μακρολίδες και οι κεφαλοσπορίνες, για τα κολοβακτηρίδια που προκαλούν συνήθως ουρολοιμώξεις η αντοχή στην αμπικιλλίνη υπερβαίνει το 50%, ενώ στις κινολόνες το 20%.

Στο πλαίσιο της Συνέντευξης Τύπου δόθηκαν τα στοιχεία έρευνας που γίνεται για δέκατη συνεχόμενη χρονιά από την KΑΠΑ Research, για λογαριασμό του ΙΣΑ και της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας, από την οποία προέκυψε ότι ένας στους τέσσερις Έλληνες φυλάσσει κάποιο αντιβιοτικό στο σπίτι για ώρα ανάγκης.

Σύμφωνα με τα συγκριτικά αποτελέσματα καταγραφής από το ECDC (European Center for Disease Control), η ελληνική κατανάλωση αντιβιοτικών είναι διπλάσια έως και εξαπλάσια σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ήδη από το 2009 έως το 2020, με τις μικρότερες καταναλώσεις να διαπιστώνονται στις βόρειες χώρες της Ευρώπης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, 3 στους 4 Έλληνες πήραν κάποιο αντιβιοτικό τους τελευταίους 12 μήνες ενώ δύο στους δέκα δεν έχουν λάβει ποτέ αντιβιοτικό. Το 16% πήρε αντιβιοτικό για οδοντιατρικούς λόγους, ένα 21% για διάφορους λόγους σοβαρών ασθενειών ή χειρουργικών επεμβάσεων, ένα 11% για αντιμετώπιση λοιμώξεων και ένα ποσοστό 19% αναφέρουν ως αιτία τον επίμονο βήχα και προβλήματα με αναπνευστικό ή βρογχίτιδες.

Ένα πρώτο θετικό συμπέρασμα που προκύπτει από τα στοιχεία είναι, πως την τελευταία δεκαετία έχει μειωθεί σημαντικά το ποσοστό εκείνων που παίρνουν αντιβιοτικά χωρίς συνταγή. Από 16% το 2013 στο 6% το 2023, ενώ από τη μείωση το σημαντικότερο μέρος της καταγράφεται την τελευταία διετία, από 12% το 2021 στο 6% το 2023. Παρόλα αυτά, ένα σημαντικό ποσοστό 32% συνεχίζει να κρατά αντιβιοτικά στο ψυγείο του σπιτιού τους για ώρα ανάγκης (το ποσοστό αυτό είναι ελαφρά μειωμένο σε σχέση με το 2013 που ήταν 36%).

Ένα δεύτερο θετικό συμπέρασμα αφορά τις παρενέργειες. Το ποσοστό των ατόμων που αναφέρουν παρενέργειες από τη χρήση αντιβιοτικού πέφτει στο 19% το 2023 από 26% στο 2013. Η χρήση αντιβιοτικών μόνο με συνταγή γιατρού φαίνεται πως έχει συμβάλει στο θέμα των παρενεργειών αφού η χρήση δεν είναι πια αλόγιστη αλλά γίνεται με τη παρακολούθηση ειδικών.

Τέλος ένα μεγάλο ποσοστό Ελλήνων (55%) έχουν ακούσει ή διαβάσει πως στην Ελλάδα υπάρχει υπερκατανάλωση και άσκοπη χρήση αντιβιοτικών, το 35% δηλώνουν ότι έχουν ακούσει για την ανάγκη το αντιβιοτικό να χρησιμοποιείται μόνο με ιατρική συνταγή και μόλις το 3% έχει ακούσει κάτι για την ανθεκτικότητα των μικροβίων στα αντιβιοτικά. Και στα θέματα αυτά η προσπάθεια της ιατρικής κοινότητας φαίνεται να αποδίδει ώστε να έχουμε πιο ενημερωμένους πολίτες για το θέμα.

Τα νοσοκομειακά μικρόβια

Η Ομότιμη Καθηγήτρια Παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών– Λοιμωξιολόγος, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας, Ελένη Γιαμαρέλλου τόνισε ότι η Ελλάδα συνεχίζει και το 2023, τη θλιβερή πρωτιά της, ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης, ως προς την κατάχρηση των αντιβιοτικών και τα υψηλότερα ποσοστά αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά, τόσο στην κοινότητα όσο και στα νοσοκομεία, όπου φάρμακα τελευταίας γενεάς όπως οι καρβαπενέμες έχουν χάσει πλέον τη δραστικότητά τους μπροστά στη γιγάντωση των πολυανθεκτικών μικροβίων, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC).

Σύμφωνα με την κυρία Γιαμαρέλλου, η «εμπειρική προστατευτική υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών έχει δημιουργήσει μικρόβια όπως η Klebsiella και το Acinetobacter, πολυανθεκτικά στις καρβαπενέμες, με αποτέλεσμα να χορηγείται εμπειρικά (δηλαδή χωρίς επιβεβαίωση από καλλιέργειες) ακόμα και η τελευταία δραστική ομάδα αντιβιοτικών, ώστε να κινδυνεύει και αυτή να αχρηστευτεί. Και τότε τι γίνεται; Θα βγει αληθινή η αγγλική προφητεία του 2015, ότι μετά το 2050 θα πεθαίνουν κάθε χρόνο σε παγκόσμιο επίπεδο 10 εκατ. άνθρωποι από λοιμώξεις που θα προκαλούνται από πολυανθεκτικά βακτήρια; Το 2019 έχασαν τη ζωή τους 1,27 εκατ. άνθρωποι εξ αιτίας της πολυαντοχής, ενώ για άλλα 4,95 εκατ. ο θάνατός τους αποδόθηκε στα πολυανθεκτικά μικρόβια. Στην Ευρώπη, τουλάχιστον για το 2020, οι λοιμώξεις από πολυανθεκτικά ξεπέρασαν τις 800.000, προκαλώντας 35.000 θανάτους» τόνισε η καθηγήτρια.

«Η μόνη λύση ωστόσο, που απομένει για τον Έλληνα πολίτη είναι η ορθολογική χρήση των υπαρχόντων αντιβιοτικών, αφού έχει αποδειχθεί ότι εάν δεν "ραπιστούν" οι χλωρίδες μας με αντιβιοτικά τουλάχιστον για ένα 3μηνο - 6μηνο τότε εξαφανίζονται οι ανθεκτικοί κλώνοι και επικρατούν οι ευαίσθητοι -στα αντιβιοτικά- μικροβιακοί πληθυσμοί, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά την τεράστια ευθύνη όλων μας είτε ως ιατροί είτε ως κοινωνία είτε ως ασθενείς» πρόσθεσε.

Τέλος, ο πρόεδρος του ΙΣΑ και ΕΔΔΥΠΠΥ Περιφερειάρχης Αττικής, Γιώργος Πατούλης, επισήμανε: «Δυστυχώς η χώρα μας εξακολουθεί να βρίσκεται σε δυσμενή θέση, κατέχοντας το αρνητικό πρωτείο μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, στην άσκοπη κατανάλωση αντιβιοτικών που μετουσιώνεται σε πρωτιά στην ανθεκτικότητα των μικροβίων. Η άσκοπη χρήση των αντιβιοτικών, αποτελεί θέμα δημόσιας υγείας μεγάλης σημασίας, το οποίο απασχολεί μεγάλο μέρος της παγκόσμιας κοινότητας. Πρέπει οι πολίτες να καταλάβουν ότι τα αντιβιοτικά δεν είναι ακίνδυνα και για το λόγο αυτό, δεν θα πρέπει να καταναλώνονται χωρίς ιατρική συνταγή. Ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών σε συνεργασία με το Ελληνικό Διαδημοτικό Δίκτυο Υγιών Πόλεων του Π.Ο.Υ και την Ελληνική Εταιρεία Χημειοθεραπείας συνεχίζει για 10η χρονιά, την Πανελλαδική Εκστρατεία Ενημέρωσης με θέμα "Μύθοι και Αλήθειες για τα Αντιβιοτικά και τα Εμβόλια" με στόχο την ενημέρωση του κοινού για το σοβαρό αυτό θέμα και την προστασία της δημόσιας υγείας».

Σχετικές ειδήσεις

• Νοσοκομειακή φροντίδα στο σπίτι από 10 νοσοκομεία για πάνω από 1.200 ασθενείς
• Μέσα στον Ιανουάριο η Υπουργική Απόφαση για τα γραφεία κλινικών μελετών στα νοσοκομεία
• Χρυσοχοΐδης: Οι χρόνιες παθήσεις διαμορφώνουν τη νέα πραγματικότητα στο ΕΣΥ