Πώς η εγκυμοσύνη αλλάζει τον εγκέφαλο - Νέα έρευνα αποκαλύπτει

Οι ερευνητές δημιούργησαν έναν από τους πρώτους ολοκληρωμένους χάρτες του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλος αλλάζει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, βελτιώνοντας σημαντικά την κατανόηση ενός τομέα που δεν έχει μελετηθεί επαρκώς.

Σύμφωνα με το CNN, ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου μπορεί να συρρικνώνονται σε μέγεθος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά να βελτιώνεται η συνδεσιμότητά τους, «με λίγες μόνο περιοχές του εγκεφάλου να παραμένουν ανέγγιχτες από τη μετάβαση στη μητρότητα», σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα στο περιοδικό Nature Neuroscience.

Τα ευρήματα βασίζονται σε μία υγιή 38χρονη γυναίκα, την οποία οι συγγραφείς μελέτησαν από τρεις εβδομάδες πριν από τη σύλληψη έως δύο χρόνια μετά τη γέννηση του παιδιού της. Η Dr. Elizabeth R. Chrastil, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα, υποβλήθηκε σε εξωσωματική γονιμοποίηση. Η Chrastil συνέλαβε το πρόγραμμα και επιθυμούσε να χρησιμοποιήσει την ίδια ως συμμετέχουσα, όπως έχει γίνει σε προηγούμενες έρευνες.

Υπήρχαν «τόσα πολλά για τη νευροβιολογία της εγκυμοσύνης που δεν καταλαβαίνουμε ακόμη», δήλωσε η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης δρ Έμιλι Τζέικομπς, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο τμήμα ψυχολογικών και εγκεφαλικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Σάντα Μπάρμπαρα, σε ενημέρωση των δημοσιογράφων σχετικά με τη μελέτη.

«Και δεν είναι επειδή οι γυναίκες είναι πολύ περίπλοκες. ... Είναι ένα υποπροϊόν του γεγονότος ότι οι βιοϊατρικές επιστήμες έχουν ιστορικά αγνοήσει την υγεία των γυναικών. Βρισκόμαστε στο 2024 και αυτή είναι η πρώτη ματιά που έχουμε σε αυτή τη συναρπαστική νευροβιολογική μετάβαση».

Περίπου το 85% των σεξουαλικά ενεργών γυναικών που δεν χρησιμοποιούν κανένα αντισυλληπτικό μέσο μπορούν να περιμένουν να μείνουν έγκυες μέσα σε ένα χρόνο και περίπου 208 εκατομμύρια γυναίκες μένουν έγκυες κάθε χρόνο.

«Ο εγκέφαλος είναι ένα ενδοκρινικό όργανο και οι σεξουαλικές ορμόνες είναι ισχυροί νευροδιαμορφωτές, αλλά πολλές από αυτές τις γνώσεις προέρχονται από μελέτες σε ζώα», δήλωσε η Jacobs. Οι ανθρώπινες μελέτες τείνουν να βασίζονται στην απεικόνιση του εγκεφάλου και σε ενδοκρινικές εκτιμήσεις που συλλέγονται από ομάδες ανθρώπων σε ένα μόνο χρονικό σημείο.

«Όμως αυτού του είδους η προσέγγιση του μέσου όρου των ομάδων δεν μπορεί να μας πει τίποτα για το πώς ο εγκέφαλος αλλάζει από μέρα σε μέρα ή από εβδομάδα σε εβδομάδα καθώς οι ορμόνες αυξάνονται και μειώνονται», πρόσθεσε η Jacobs.

«Το εργαστήριό μου εδώ στο UC Santa Barbara χρησιμοποιεί μεθόδους απεικόνισης ακριβείας για να κατανοήσουμε πώς ο εγκέφαλος ανταποκρίνεται στις μεγάλες νευροενδοκρινικές μεταβάσεις, όπως ο κιρκάδιος κύκλος, ο εμμηνορροϊκός κύκλος, η εμμηνόπαυση και τώρα, σε αυτή την εργασία, μία από τις μεγαλύτερες νευροενδοκρινικές μεταβάσεις που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος, που είναι η εγκυμοσύνη».

Πώς η εγκυμοσύνη μεταμόρφωσε τον εγκέφαλο μιας μητέρας

Η Jacobs και οι συνεργάτες της πραγματοποίησαν 26 μαγνητικές τομογραφίες και εξετάσεις αίματος στην πρώτη φορά μητέρα και στη συνέχεια τις συνέκριναν με τις αλλαγές στον εγκέφαλο που παρατηρήθηκαν σε οκτώ συμμετέχουσες μάρτυρες που δεν ήταν έγκυες.

Μέχρι την ένατη εβδομάδα της εγκυμοσύνης, οι συγγραφείς διαπίστωσαν εκτεταμένες μειώσεις στον όγκο και το πάχος της φαιάς ουσίας του εγκεφαλικού φλοιού, ιδίως σε περιοχές όπως το δίκτυο προεπιλεγμένων λειτουργιών, το οποίο σχετίζεται με τις κοινωνικές γνωστικές λειτουργίες.

Η φαιά ουσία είναι ένας βασικός εγκεφαλικός ιστός που ελέγχει τις αισθήσεις και λειτουργίες όπως η ομιλία, η σκέψη και η μνήμη. Μετά την κορύφωση κατά την παιδική ηλικία, το πάχος του φλοιού μειώνεται καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου.

Οι σαρώσεις έδειξαν επίσης αύξηση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού και της μικροδομής της λευκής ουσίας στο δεύτερο και το τρίτο τρίμηνο, τα οποία συνδέονται με την αύξηση των επιπέδων των ορμονών οιστραδιόλης και προγεστερόνης.

Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό συμβάλλει στην παροχή τροφής, προστασίας και απομάκρυνσης των αποβλήτων για τον εγκέφαλο. Η λευκή ουσία βοηθά τις περιοχές του εγκεφάλου να επικοινωνούν και να επεξεργάζονται τις πληροφορίες.

Ορισμένες από τις αλλαγές, συμπεριλαμβανομένου του όγκου και του πάχους του φλοιού του εγκεφάλου, παρέμειναν δύο χρόνια μετά τη γέννηση, ενώ άλλες επανήλθαν σε επίπεδα παρόμοια με εκείνα της περιόδου πριν από τη σύλληψη περίπου δύο μήνες μετά τον τοκετό. Και σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου, η αλλαγή στον όγκο της φαιάς ουσίας της γυναίκας ήταν σχεδόν τρεις φορές μεγαλύτερη.

«Αυτή η μελέτη είναι θεμελιώδης για να θέσει τις βάσεις για μελλοντικές έρευνες, παρέχοντας δεδομένα που επιτρέπουν σε μελλοντικές έρευνες να διερευνήσουν με περισσότερες λεπτομέρειες και να εξετάσουν σε σχέση με το πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε υγιείς αλλαγές στον εγκέφαλο κατά την εγκυμοσύνη (στη μητέρα, οι οποίες πιθανότατα θα επηρεάσουν αυτό το αναπτυσσόμενο έμβρυο)», δήλωσε μέσω email η δρ Jodi Pawluski, νευροεπιστήμονας, θεραπεύτρια και συγγραφέας με έδρα τη Γαλλία. Η Pawluski δεν συμμετείχε στην έρευνα.

Η μελέτη περίπτωσης «χρησιμεύει επίσης ως απόδειξη ότι οι μελέτες απεικόνισης ακριβείας είναι καλά εξοπλισμένες για την ανίχνευση του πλήρους δυναμικού εύρους των εγκεφαλικών αλλαγών που εκτυλίσσονται κατά την περίοδο της κύησης», δήλωσε η Δρ Magdalena Martínez García, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στις ανθρώπινες νευροεπιστήμες στο εργαστήριο Jacobs στο UC Santa Barbara, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Τι σημαίνουν οι αλλαγές στον εγκέφαλο για τους γονείς

Οι λειτουργικές συνέπειες που μπορεί να έχουν αυτές οι εγκεφαλικές αλλαγές για τους γονείς που γεννούν δεν έχουν ακόμη καθοριστεί, δήλωσε μέσω email, η δρ Elseline Hoekzema, επικεφαλής του Εργαστηρίου Εγκυμοσύνης και Εγκεφάλου στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ. Η Hoekzema δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Ωστόσο, ορισμένες από τις προηγούμενες εργασίες της Hoekzema έχουν υποδείξει συσχετίσεις μεταξύ των εγκεφαλικών αλλαγών που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη και των τρόπων με τους οποίους ο εγκέφαλος και το σώμα του γονέα που γεννά ανταποκρίνεται και συνδέεται με τα ερεθίσματα των βρεφών, πρόσθεσε η Hoekzema.

Τα ευρήματα αυτά συνάδουν επίσης με μελέτες σε ζώα που δείχνουν εγκεφαλικές αλλαγές που έγιναν.

Η μείωση του όγκου της φαιάς ουσίας και του πάχους του φλοιού μπορεί να υποδηλώνει την ιδέα ότι για τον εγκέφαλο της μητέρας, «φαίνεται ότι το λιγότερο μπορεί πραγματικά να είναι περισσότερο», δήλωσε η Pawluski. «Ενδεχομένως γίνεται πιο αποδοτικός».

Η αύξηση της μικροδομής της λευκής ουσίας, από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε να σημαίνει «αύξηση της ανταλλαγής πληροφοριών και της επικοινωνίας μεταξύ διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου», δήλωσε η Pawluski. Τα ευρήματα μπορεί επίσης να έχουν σημαντικές συνέπειες για την πρόληψη ή τη θεραπεία περιγεννητικών προβλημάτων ψυχικής υγείας ή την υποστήριξη μιας υγιούς μετάβασης στη μητρότητα.

Βέβαια, το ότι αυτές οι νευρωνικές αλλαγές συμβαίνουν σε μια γυναίκα δεν σημαίνει ότι συμβαίνουν σε όλες ή στον ίδιο βαθμό σε όλες, οπότε απαιτείται αναπαραγωγή σε μελέτες με μεγαλύτερο αριθμό συμμετεχόντων, δήλωσαν οι ειδικοί.

Ωστόσο, η μέχρι στιγμής έρευνα δείχνει ότι οι αλλαγές «είναι σχετικά πολύ συνεπείς σε διαφορετικές γυναίκες», δήλωσε η Hoekzema. «Σε μια μελέτη διαπιστώσαμε ότι όλες οι συμμετέχουσες μπορούσαν να ταξινομηθούν ως έγκυες ή όχι από έναν αλγόριθμο υπολογιστή με βάση μόνο τις αλλαγές στον εγκέφαλό τους».

Παρά τα αναπάντητα ερωτήματα, η Pawluski δήλωσε ότι θέλει οι γονείς που γεννούν να γνωρίζουν ότι αυτές οι αλλαγές είναι φυσιολογικές και υγιείς και όχι ένα έλλειμμα που κάποιοι πιστεύουν ότι είναι μια στερεοτυπική εμπειρία της μητρότητας.

«Η άγνοιά μας έχει συνέπειες», δήλωσε η Jacobs. Οι επιστήμονες δεν είχαν τα δεδομένα, για παράδειγμα, για να προβλέψουν την επιλόχειο κατάθλιψη πριν εκδηλωθεί ή για να κατανοήσουν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της προεκλαμψίας στην υγεία του εγκεφάλου.

Η μελέτη αποτελεί επίσης την έναρξη του Maternal Brain Project, μιας διεθνούς προσπάθειας που υποστηρίζεται από την Ann S. Bowers Women's Brain Health Initiative και την Chan Zuckerberg Initiative, για την οποία εγγράφεται μια πολύ μεγαλύτερη ομάδα γυναικών και των συντρόφων τους στο UC Santa Barbara και στην Ισπανία.

«Χρειαζόμαστε καλύτερα δεδομένα», πρόσθεσε η Jacobs. «Από τα 50.000 άρθρα για την απεικόνιση του εγκεφάλου που δημοσιεύτηκαν τα τελευταία 30 χρόνια, λιγότερο από το μισό του 1% εστιάζει σε παράγοντες υγείας που αφορούν μόνο τις γυναίκες, όπως η εγκυμοσύνη. Έτσι, όταν μιλάμε για το επιστημονικό σώμα της γνώσης, πρέπει να αναλογιστούμε ποιανού το σώμα εξυπηρετεί».