Μείωση της βλάβης στη δημόσια υγεία, περιβαλλοντική ρύπανση και κάπνισμα

Η επιστημονική ομάδα της Παπαστράτος, PMI Science διοργάνωσε ειδική ενημερωτική εκδήλωση με τίτλο «Μείωση της Βλάβης στη Δημόσια Υγεία – Περιβαλλοντική Ρύπανση και Κάπνισμα», την Τετάρτη 13 Νοεμβρίου με τη συμμετοχή διακεκριμένων επιστημόνων. Στην εκδήλωση, την οποία συντόνισε ο Γιώργος Πανοτόπουλος, MD, PhD, Παθολόγος - Διατροφολόγος, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Παχυσαρκίας, του Μεταβολισμού και των Διαταραχών Διατροφής, αναδείχθηκε η συνδρομή της μείωσης της βλάβης στην προστασία της δημόσιας υγείας.

Η μείωση της βλάβης, ως στρατηγική που στοχεύει στη μείωση των αρνητικών συνεπειών από επικίνδυνες συμπεριφορές χωρίς να κρίνει τις ατομικές επιλογές, αποτελεί μια σημαντική παρέμβαση δημόσιας υγείας. Η παροχή βελόνων μίας χρήσης για τους χρήστες ναρκωτικών ουσιών, η χρήση αντηλιακού ή η χρήση προφυλακτικού για την προστασία από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα αποτελούν μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα μείωσης της βλάβης.

Από την άλλη, η περιβαλλοντική ρύπανση αποτελεί, επίσης, ένα κρίσιμο ζήτημα δημόσιας υγείας, με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων. Επιστημονικά δεδομένα από το Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν ότι 6.000 άνθρωποι που δεν έχουν καπνίσει ποτέ πεθαίνουν από καρκίνο του πνεύμονα κάθε χρόνο, ενώ περίπου μία στις δέκα περιπτώσεις δεν αποδίδεται στο κάπνισμα αλλά στην ατμοσφαιρική ρύπανση.

Στην εναρκτήρια ομιλία της εκδήλωσης, η Έλια Ψυλλάκη, καθηγήτρια στη Σχολή Χημικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης, έθεσε το σοβαρό ζήτημα των επιπτώσεων των αποτσίγαρων και των ράβδων καπνού στο υδατικό περιβάλλον και την ανάγκη που υπάρχει για υπεύθυνη διαχείριση των προϊόντων καπνού μετά τη χρήση τους, ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι επιπτώσεις τους. Τα ερευνητικά αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν δείχνουν ότι το 77% των τσιγάρων που καταναλώνονται κάθε χρόνο απορρίπτονται αλόγιστα και άτακτα στο περιβάλλον και αποτελούν το πιο διαδεδομένο απόρριμμα στις αστικές περιοχές. Τα χρησιμοποιημένα προϊόντα καπνού καταλήγουν στη θάλασσα και τις παραλίες, κάνοντας τα αποτσίγαρα τα πιο κοινά απορρίμματα. Η ερευνητική κοινότητα επικεντρώνεται, κυρίως, στην αδυναμία του φίλτρου να βιοαποδομηθεί, όπως τόνισε η κυρία Ψυλλάκη. Παράλληλα, από τα ερευνητικά ευρήματα αποδεικνύεται ότι τα εκπλύματα από αχρησιμοποίητες θερμαινόμενες ράβδους καπνού δεν είναι τοξικά, ενώ και τα εκπλύματα από χρησιμοποιημένες ράβδους καπνού έχουν σημαντικά μειωμένη τοξικότητα σε σχέση με τα συμβατικά τσιγάρα. Η έρευνα, επίσης, έδειξε ότι τα ανόργανα συστατικά δεν είναι υπεύθυνα για την τοξικότητα των εκπλυμάτων, καταδεικνύοντας, στην περίπτωση των συμβατικών τσιγάρων, τις οργανικές ενώσεις ως υπεύθυνες για τις επιπτώσεις στα υδατικά οικοσυστήματα.

Με τη σειρά του, ο Σπύρος Πανδής, καθηγητής στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών και συνεργαζόμενος ερευνητής στο Ινστιτούτο Επιστημών Χημικής Μηχανικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) κατά την διάρκεια της δικής του ομιλίας, επικεντρώθηκε στην ατμοσφαιρική ρύπανση και την επίδρασή της στην ανθρώπινη υγεία. Μεταξύ άλλων, σημείωσε πως «τα ατμοσφαιρικά αιωρούμενα μικρά σωματίδια θεωρούνται υπεύθυνα σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για 3 έως 10 εκατομμύρια θανάτους στον πλανήτη μας κάθε χρόνο. Στη χώρα μας, ενώ παρατηρήθηκε βελτίωση τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως λόγω των τεχνολογικά προηγμένων αυτοκίνητων και φορτηγών, και των μέτρων που έχουν λάβει οι βιομηχανίες για τον περιορισμό των εκπομπών, τα επίπεδα είναι ακόμη υψηλά και προκαλούν 5 έως 15 χιλιάδες πρόωρους θανάτους ετησίως».

Αναδυόμενο πρόβλημα είναι η καύση των ξύλων σε τζάκια και ξυλόσομπες, η ανεξέλεγκτη καύση αγροτικών αποβλήτων και οι δασικές πυρκαγιές. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά,«υπολογίζεται ότι η χρήση ενός τζακιού για 4 μόνο ώρες ημερησίως παράγει την ίδια ποσότητα σωματιδίων με 10 χιλιάδες μοντέρνα αυτοκίνητα». Οι δασικές πυρκαγιές είναι ένα σύνθετο πρόβλημα που αναμένεται να χειροτερέψει λόγω της κλιματικής κρίσης, ενώ τα σωματίδια που εκπέμπονται μπορούν να ταξιδέψουν χιλιάδες χιλιόμετρα, επηρεάζοντας ακόμη και την υγεία ανθρώπων που μένουν πολύ μακριά από την εστία της φωτιάς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως τόνισε, είναι ότι «τα σωματίδια που το 2022, μετά τις μεγάλες καλοκαιρινές φωτιές στην Πορτογαλία, ταξίδεψαν για πάνω από μια εβδομάδα - μάλιστα έγιναν πιο τοξικά λόγω χημικών αντιδράσεων στην ατμόσφαιρα-, και κάλυψαν την ατμόσφαιρα ακόμη και πάνω από την Ελλάδα».

Από την πλευρά του, ο Brian Erkkila, Director of Regulatory Science, Philip Morris International, USA, 25 χρόνια ερευνητής στο πεδίο της νικοτίνης και του καπνίσματος, στην ομιλία του ανέπτυξε το πώς η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα μπορεί να ωφελήσει τη δημόσια υγεία. Αναφέρθηκε στην επιστημονική έρευνα πολλών χρόνων της Philip Morris, η οποία αντλεί έμπνευση από τις αναγνωρισμένες πρακτικές της φαρμακοβιομηχανίας και βασίζεται στους κανόνες των ρυθμιστικών αρχών των μεγαλύτερων χωρών του κόσμου. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ, που προωθεί τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα, απαιτεί εκτεταμένα επιστημονικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα εναλλακτικά προϊόντα αποτελούν μια λιγότερο επιβλαβή λύση από το τσιγάρο προκειμένου τα τελευταία να θεωρηθούν «Κατάλληλα για την Προστασία της Δημόσιας Υγείας» και να επιτραπεί η κυκλοφορία τους στην αγορά. Ο Brian Erkkila επανέλαβε ότι «είναι τεκμηριωμένο πως η νικοτίνη, παρότι εθιστική και όχι ακίνδυνη, δεν αποτελεί την κύρια αιτία των ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα, αλλά τα υψηλά επίπεδα τοξικών συστατικών που παράγονται κατά την καύση του τσιγάρου. Τα προϊόντα χωρίς καύση, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τα προϊόντα θέρμανσης καπνού, το snus και τα σακουλάκια νικοτίνης, που δεν καίνε τον καπνό είναι μια καλύτερη εναλλακτική λύση από τo τσιγάρo για τους ενήλικους καπνιστές». Καταλήγοντας, τόνισε την αξία της ενημέρωσης των καπνιστών και της πρόσβασής τους σε επιστημονικά δεδομένα, καθώς και τη σημασία της διαθεσιμότητας προϊόντων με αδειοδοτημένους ισχυρισμούς μετά από αυστηρή επιστημονική αξιολόγηση προϊόντων, αποδεκτών από τους καπνιστές, ώστε η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα να παίξει ρόλο στη μείωση των ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα.

Η ενημερωτική εκδήλωση ολοκληρώθηκε με την ομιλία του Γιώργου Κωσταρέλη, Manager Sustainability της Παπαστράτος, ο οποίος σημείωσε πως η Παπαστράτος αποτελεί παράδειγμα για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της βιομηχανίας και την προστασία της επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων της. Σημείωσε μεταξύ άλλων ότι: «η Παπαστράτος φιλοδοξεί να γίνει μία εταιρεία με μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα (Net Zero) και ήδη εφαρμόζει προγράμματα μείωσης του διοξειδίου του άνθρακα (CO2), απωλειών ενέργειας και νερού, και αντισταθμίζει τον υπολειπόμενο αντίκτυπο με άλλες δράσεις. Η εταιρεία, παραμένοντας πιστή στη δέσμευσή της για τη μείωση της βλάβης, συμβάλλει ουσιαστικά στη δημόσια υγεία και στην προστασία του περιβάλλοντος, συνεχίζοντας να ηγείται στον τομέα της βιωσιμότητας και της υπεύθυνης διαχείρισης των προϊόντων καπνού».