ΠΟΥ: απελευθέρωση στα φαρμακεία, υποβαθμίζει την περίθαλψη

Η απελευθέρωση της αγοράς φαρμάκου δεν οδηγεί σε καλύτερη πρόσβαση στο φάρμακο ούτε μειώνει τις τιμές. Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα, είναι υποβάθμιση της φαρμακευτικής περίθαλψης των ασθενών, άνιση κατανομή φαρμακείων, κυριαρχία συμφερόντων και οικονομική πίεση σε βαθμό που αλλοώνει το χαρακτήρα του φαρμακείου προς την κατεύθυνση της εμπορικής επιχείρησης, αντί αυτής της υγείας.

Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει μελέτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), η οποία μάλιστα επιβεβαιώνει το σκεπτικό του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σχετικά με τη ρύθμιση της αγοράς για την εξασφάλιση της Δημόσιας Υγείας.

Στη μελέτη του Παρατηρητηρίου Φαρμακευτικών Πολιτικών του ΠΟΥ επισημαίνεται η τάση τα τελευταία χρόνια να καταργηθούν οι ρυθμίσεις που διαμορφώνουν τη δραστηριότητα των φαρμακείων, είτε σε χώρες με προγράμματα σταθεροποίησης των οικονομιών τους ή μέσω προσφυγών στην Ευρωπαϊκή επιτροπή και το Δικαστήριο.

Θεωρητικά, η επιχειρηματολογία υποστηρίζει πως ο ανταγωνισμός που θα προέκυπτε από την κατάργηση των ρυθμίσεων, θα οδηγούσε σε βελτίωση των υπηρεσιών, μείωση του κόστους και περισσότερες διαθέσιμες επιλογές για τους πολίτες.

Όμως όταν έφτασε η στιγμή να ελεγχθεί επιστημονικά, τίποτα από αυτά δεν επιβεβαιώθηκε. Αντίθετα, τα στοιχεία τεκμηριώνουν πως η απελευθέρωση στην αγορά των φαρμακείων μπορεί να σημαίνει χειρότερο επίπεδο υπηρεσιών για τους πολίτες, εξαιτίας της κατάργησης νόμων που είχαν θεσπιστεί για την εξασφάλιση της πρόσβασης των πολιτών στο φάρμακο και της ποιότητας της παροχής φαρμακευτικής περίθαλψης.

Μελέτη του Αυστριακού Ινστιτούτου Υγείας, παρατηρητηρίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τις Πολιτικές Φαρμάκου σύγκρινε τη φαρμακευτική περίθαλψη χωρών με κανόνες και χωρών με όρους ελεύθερης αγοράς, το 2012.

Επιλέχθηκαν 9 χώρες, οι 5 με απελευθερωμένα συστήματα (Αγγλία, Ιρλανδία, Ολλανδία, Νορβηγία και Σουηδία) και οι 4 με φαρμακεία που λειτουργούν βάσει κανόνων (Αυστρία, Δανία, Φινλανδία και Ισπανία) και έγινε συγκριτική ανάλυση σε 15 δείκτες που μετρούσαν την προσβασιμότητα, τηνδιαθεσιμότητα, την ποιότητα και την εξοικονόμηση πόρων που παράγονται από το πλαίσιο δραστηριότητας των φαρμακείων των χωρών αυτών.

Αναλυτικά, η έρευνα κατέληξε στα παρακάτω συμπεράσματα:

· Οι χώρες με ρυθμίσεις κατανομής των φαρμακείων έχουν καλύτερη πρόσβαση του πληθυσμού στο φάρμακο. Εμφανίζεται πιο ομοιογενής κατανομή και δεν υπάρχουν περιοχές χωρίς φαρμακεία. Αντίθετα σε χώρες που επιλέχθηκε η απελευθέρωση (π.χ. Νορβηγία, Σουηδία), οδήγησε σε συσσώρευση φαρμακείων στα αστικά κέντρα και μάλιστα σε εμπορικές περιοχές που ήδη εξυπηρετούνταν, αφήνοντας άλλες, παντελώς ακάλυπτες.

· Στις χώρες όπου δεν υπήρχε ιδιοκτησιακό καθεστώς, η δημιουργία αλυσίδων και η ιδιοκτησία τους από εξωτερικούς παράγοντες, επηρέασε την διαθεσιμότητα του φαρμάκου, καθώς η δημιουργία αποθεμάτων φαρμάκων γινόταν με κριτήριο την κερδοφορία, τη μείωση του κόστους ή το αν ελέγχονταν από τον όμιλο που κατείχε και τα φαρμακεία, με αποτέλεσμα φάρμακα που δεν πληρούσαν αυτά τα κριτήρια να μην είναι άμεσα διαθέσιμα στους ασθενείς και η διαθεσιμότητα να περιορίζεται σε όσα είχαν μεγάλη κυκλοφοριακή ταχύτητα.

· Τα φαρμακεία που ανήκουν σε αλυσίδες πιέζονται να διανέμουν προϊόντα που ανήκουν στον όμιλο που τα ελέγχει.

· Η ποιότητα των φαρμακευτικών υπηρεσιών ήταν παρόμοια σε όλες τις χώρες, αλλά αυτό βρέθηκε ότι οφείλεται στην ποιότητα των φαρμακοποιών ως επιστημόνων και όχι στην απελευθέρωση ή τη διάρθρωση της αγοράς. Μάλιστα, η απελευθέρωση της αγοράς αυξάνει το φόρτο εργασίας των φαρμακοποιών, επειδή υπάρχει ανταγωνισμός κόστους και οι αλυσίδες φαρμακείων, υποκαθιστούν τους φαρμακοποιούς με βοηθούς φαρμακείου (Νορβηγία) με αποτέλεσμα τη μείωση της ποιότητας των υπηρεσιών, όπως ο περιορισμός του χρόνου για συμβουλευτική στον ασθενή.

· Σε όλες τις χώρες αναπτύσσονται υπηρεσίες φαρμακείου και προωθείται η φαρμακευτική φροντίδα. Δεν φάνηκε να υπάρχει υπεροχή χωρών με απελευθερωμένα συστήματα έναντι των ρυθμισμένων. Μάλιστα στη Σουηδία μειώθηκε η ικανοποίηση των ασθενών από την ποιότητα των συμβουλών που έπαιρναν από τα φαρμακεία όταν επήλθε η απελευθέρωση.

· Στις χώρες με κανόνες στη δραστηριότητα των φαρμακείων παρατηρήθηκε έμφαση στον επιστημονικό χαρακτήρα. Στην Ισπανία 1 στους 3 ασθενείς που πηγαίνουν στο φαρμακείο για να προμηθευτούν μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, φεύγει χωρίς να αγοράσει τίποτα, καθώς ο φαρμακοποιός έκρινε πως ο ασθενής δεν τα είχε ανάγκη!

· Δεν υπήρξαν ευρήματα που να τεκμηριώνουν καλύτερη οικονομική αποδοτικότητα ή εξοικονόμηση πόρων από τα φαρμακεία στις χώρες με απελευθερωμένα συστήματα. Δεν υπήρξαν ευρήματα που να συνδέουν την απελευθέρωση με μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης.Ο στόχος της μείωσης θα πρέπει να επιδιωχθεί με άλλα μέσα.

· Δεν υπήρξαν ευρήματα που να τεκμηριώνουν μείωση των τιμών των ΜηΣυΦα μετά την απελευθέρωση.

· Δεν αυξάνεται ο ανταγωνισμός μετά την απελευθέρωση καθώς η έλευση των αλυσίδων δημιουργεί μονοπωλιακές καταστάσεις.Σημειώνεται μάλιστα πως η επιδίωξη εισόδου στην αγορά των φαρμακείων γίνεται για να διασφαλιστούν συμφέροντα που αφορούν υποστήριξη άλλων δραστηριοτήτων στο χώρο του φαρμάκου.

· Δεν παρατηρήθηκαν οι υποσχέσεις και οι προσδοκίες που υπήρχαν από την απελευθέρωση όπως καλύτερη πρόσβαση και χαμηλότερες τιμές.

Προτάσεις

Με δεδομένα τα παραπάνω, η μελέτη καταλήγει: «Καθώς τα φαρμακεία αποτελούν οργανικό κομμάτι των συστημάτων υγείας, η αγορά των φαρμακείων δεν αποτελεί μια τυπική αγορά και δεν πρέπει να αφήνεται να ρυθμιστεί από τους κανόνες της αγοράς.

Εάν υπάρχει πρόθεση απελευθέρωσης της αγοράς των φαρμακείων, θα πρέπει να ελέγχονται προσεκτικά οι αναμενόμενες συνέπειες, καθώς υπάρχουν πιθανές αρνητικές επιπλοκές στους ασθενείς, σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού και στη Δημόσια Υγεία, γενικότερα. Συνιστάται σαφής αξιολόγηση των προτάσεων και απόρριψη αόριστων υποσχέσεων βελτίωσης, μετά την απελευθέρωση».