Αλλαγές στη Δικαιοσύνη: Νομικό ή πολιτικό το θέμα; Όλη η αλήθεια

Το όλο ζήτημα είναι σύνθετο και έχει δυο όψεις: Τη νομική και την πολιτική.

Έχει βεβαίως γίνει κεντρικό ζήτημα πολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ενεπλάκη και το όνομα του Προκόπη Παυλόπουλου ο οποίος έσπευσε να ξεκαθαρίσει τη θέση του.

«Δεν υπήρξε καμία επικοινωνία με τον Αλέξη Τσίπρα για το θέμα της Δικαιοσύνης».

Αυτό αναφέρουν, σύμφωνα με πληροφορίες του Newsbomb.gr, πηγές της προεδρίας της Δημοκρατίας μετά από δημοσιεύματα που ανέφεραν πως ο Προκόπης Παυλόπουλος αναμένεται να κάνει παρέμβαση για το ζήτημα της αλλαγής της ηγεσίας των ανώτατων δικαστικών.

Διαβάστε σχετικά:

Πηγές Προεδρίας: Καμία επικοινωνία Παυλόπουλου – Τσίπρα για το θέμα της Δικαιοσύνης

Πάμε όμως να δούμε τη νομική διάσταση του θέματος την οποία προτάσσουν αρκετά στελέχη της κυβέρνησης ως επιχείρημα:

Το Σύνταγμα λέει, στο άρθρο 90, ότι οι δικαστές που θα προαχθούν στις ηγετικές θέσεις των ανώτατων δικαστηρίων επιλέγονται από το υπουργικό συμβούλιο και η προαγωγή τους γίνεται με προεδρικό διάταγμα. Η διάταξη δεν λέει τίποτε άλλο για τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί. Κλείνει όμως με μια σημαντική φράση: πως όλα αυτά γίνονται «όπως νόμος ορίζει». Με άλλα λόγια, το Σύνταγμα ορίζει τα όργανα που συμπράττουν (υπουργικό συμβούλιο και Πρόεδρος της Δημοκρατίας) και για τη διαδικασία παραπέμπει στο νόμο.

Ο νόμος που ρυθμίζει τη διαδικασία είναι ο Κώδικας Οργάνωσης Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών, και συγκεκριμένα το άρθρο 49 όπως ισχύει από το 2010 με το νόμο Καστανίδη (ν. 3841/2010). Ο νόμος προβλέπει μια σύνθετη διαδικασία: εισήγηση του Υπουργού Δικαιοσύνης και απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου για την προεπιλογή ορισμένου αριθμού δικαστικών για κάθε θέση, στη συνέχεια γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής και, τέλος, νέα εισήγηση και νέα απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου για την οριστική επιλογή στην κάθε θέση.

Ο νόμος λέει επίσης ότι ο Υπουργός κινεί τις διαδικασίες «το αργότερο ως το τέλος Απριλίου» και ότι η Διάσκεψη των Προέδρων δίνει τη γνώμη της «μέσα σε δύο μήνες». Ο νομοθέτης θέλει, επομένως, να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία πριν τις 30 Ιουνίου που κενώνονται οι θέσεις. Εν προκειμένω, ο Υπουργός κίνησε τη διαδικασία στις 3 Μαΐου, με ελάχιστη καθυστέρηση λόγω των αργιών του Πάσχα. Μέσα στο Μάιο, εμπροθέσμως, η Διάσκεψη των Προέδρων έδωσε τη γνώμη της. Για την ολοκλήρωση της διαδικασίας μένει μόνο η τελική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου μετά από εισήγηση του Υπουργού. Μπορεί να ληφθεί τώρα αυτή η απόφαση; Επηρεάζει τη διαδικασία η προαναγγελία των επικείμενων εκλογών;

Στις προθεσμίες που θέτει ο νόμος, αποτυπώνεται η βούληση του νομοθέτη να ολοκληρωθούν έγκαιρα οι διαδικασίες, ώστε να μη μείνει ακέφαλη η ηγεσία της Δικαιοσύνης μετά τις 30 Ιουνίου.

Επίσης, ρήτρα που περιέχεται στο νόμο λέει επί λέξει: «Η γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων μπορεί να παραλειφθεί, αν δεν είναι δυνατή η σύγκλησή της λόγω διάλυσης της Βουλής ή για οποιονδήποτε άλλο νόμιμο λόγο». Ο νομοθέτης αποδέχεται, επομένως, το ενδεχόμενο να κινηθεί ή να συνεχιστεί η διαδικασία ακόμα και μετά τη διάλυση της Βουλής και, άρα, κατά μείζονα λόγο, μετά την απλή προαναγγελία εκλογών –πόσω μάλλον όταν έχει ήδη δοθεί γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων.

Όταν ψηφίστηκε ο νόμος Καστανίδη αρκετοί εξέφρασαν αμφιβολίες για το αν είναι επιτρεπτή η παρεμβολή της Διάσκεψης των Προέδρων στη συνταγματική διαδικασία. Κανείς όμως δεν αμφισβήτησε τη συνταγματικότητα της ρήτρας ότι η επιλογή μπορεί να γίνει ακόμα και μετά τη διάλυση της Βουλής. Και ούτε διατυπώθηκε οποιαδήποτε τέτοια αμφισβήτηση στα εννιά χρόνια εφαρμογής του νόμου.

Σύμφωνα με το νόμο, επομένως, η διαδικασία επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης δεν διακόπτεται με την προκήρυξη εκλογών ούτε, κατά μείζονα λόγο, με την απλή προαναγγελία τους.

Πάμε τώρα να δούμε την πολιτική διάσταση του θέματος.

Όσοι κατηγορούν την κυβέρνηση για χειραγώγηση της Δικαιοσύνης βασίζουν το βασικό τους επιχείρημα στο γεγονός ότι η κυβέρνηση, μετά την προκήρυξη των εκλογών είναι, όπως λέμε, «ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ», συνεπώς δεν έχει καμία πολιτική νομιμοποίηση να προχωρήσει σε τέτοιες αλλαγές.

Πάνω σε αυτόν τον καμβά κινούνται και οι δηλώσεις - τοποθετήσεις κορυφαίων Συνταγματολόγων. Αρκετοί Συνταγματολόγοι τονίζουν ότι ο Αλέξης Τσίπρας δεν έχει τη νομιμοποίηση να αλλάξει τους επικεφαλής του Αρείου Πάγου από τη στιγμή που ομολόγησε την απώλεια της λαϊκής νομιμοποίησης.

Επί της ουσίας δηλαδή κάνουν λόγο για αντιθεσμική και όχι για παράνομη ενέργεια.

Αντώνης Μανιτάκης

Ο ομότιμος καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Αντώνης Μανιτάκης, χαρακτηρίζει «προκλητική περιφρόνηση του Συντάγματος», την περίπτωση κατά την οποία να προχωρήσει η Κυβέρνηση στην αλλαγή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης και υπογραμμίζει ότι «έχει χάσει η κυβέρνηση, τη δημοκρατική και συνταγματική της νομιμοποίηση να παίρνει αποφάσεις που δεν είναι τρέχουσας φύσεως, ούτε έχουν επείγοντα χαρακτήρα».

Συγκεκριμένα σημειώνει ο κ. Μανιτάκης: «Εάν η απόφαση αυτή συντελεστεί, θα αποτελεί προφανή καταδολίευση του πνεύματος και του γράμματος του Συντάγματος. Μια κυβέρνηση που έχει εξαγγείλει τη διενέργεια εκλογών με τη διάλυση της Βουλής, ουσιαστικά τελεί υπό παραίτηση διότι έχει απολέσει, όπως το συνομολογεί, την εμπιστοσύνη του εκλογικού σώματος… Έχει χάσει δηλαδή τη δημοκρατική και συνταγματική νομιμοποίηση να παίρνει αποφάσεις που δεν είναι τρέχουσας φύσεως, ούτε έχουν επείγοντα χαρακτήρα. Τέτοια προκλητική περιφρόνηση του Συντάγματος σπάνια συναντά κανείς στα κοινοβουλευτικά μας ήθη».

Νίκος Αλιβιζάτος

Από την πλευρά του ο ομότιμος καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκος Αλιβιζάτος υπογραμμίζει ότι σε περίπτωση που η Κυβέρνηση προχωρήσει σε τοποθετήσεις νέων προσώπων, παραβιάζεται η συνταγματική δεοντολογία όλων των θεσμικά ώριμων χωρών και η συνταγματική η αρχή της διάκρισης των εξουσιών.

Η Νέα Δημοκρατία

Το κόμμα της αξιωματικής έχει ξεκαθαρίσει ότι η Κυβέρνηση μετά την ανακοίνωση του Πρωθυπουργού, ότι θα ζητήσει την προκήρυξη βουλευτικών εκλογών δεν μπορεί να λαμβάνει καμία απόφαση που θα δεσμεύσει την χώρα για τα επόμενα χρόνια.

Αναλυτικότερα, η Νέα Δημοκρατία αναφέρει:

«Ο κ. Τσίπρας, υπό το βάρος της ήττας του, προανήγγειλε ότι αμέσως μετά τον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών, θα προκηρύξει εθνικές εκλογές. Είναι, επομένως, αυτονόητο ότι, η υπό προθεσμία πλέον κυβέρνησή του, για λόγους στοιχειώδους πολιτικής και ηθικής τάξης δεν νοείται να λαμβάνει στο εξής καμία απόφαση που θα δεσμεύσει την χώρα για τα επόμενα χρόνια. Πολύ περισσότερο κρίσιμες αποφάσεις που αφορούν την ηγεσία της Δικαιοσύνης».