«Τσικνοπέμπτη»: Γιατί δεν πέφτει...Παρασκευή, τα έθιμα και τι γίνεται σε άλλες χώρες

Λίγες μέρες έμειναν μέχρι και την φετινή «Τσικνοπέμπτη» και οι κάθε είδους εορτασμοί ετοιμάζονται πυρετωδώς.

«Τσικνοπέμπτη» αποκαλείται η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου και έχει καθιερωθεί εκείνη την μέρα η κατανάλωση κρέατος. Γιορτάζεται κάθε χρόνο την Πέμπτη, 11 ημέρες πριν από την Καθαρά Δευτέρα, δηλαδή φέτος στις 7 Μαρτίου.

Τι είναι η «Τσικνοπέμπτη»

Το Τριώδιο αποτελείται από τρεις εβδομάδες πριν από την είσοδο στην Μεγάλη Τεσσαρακοστή, δηλαδή την περίοδο της νηστείας πριν από το Πάσχα:

-η 1η εβδομάδα ονομάζεται Προφωνή ή Προφωνέσιμη ή και Απολυτή,

-η 2η εβδομάδα Κρεατινή ή Κρεοφάγος και

-η 3η εβδομάδα αποκαλείται Τυρινή ή Τυροφάγος που πλέον δεν καταναλώνεται κρέας, αλλά γίνεται κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων

Πώς καθιερώθηκε η «Τσικνοπέμπτη»

Οι λόγοι της καθιέρωσης της ημέρας αυτής και της κατανάλωσης κρέατος έχουν να κάνουν με την επερχόμενη μεγάλη νηστεία της Τεσσαρακοστής. Παραδοσιακά αυτήν την ημέρα δινόταν η δυνατότητα στα νοικοκυριά να καταναλώσουν με εορταστικό τρόπο το κόκκινο κρέας που είχε απομείνει πριν από τη νηστεία.

Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση κατά τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας του Τριωδίου σταματάει η τακτική νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής, σε αντίθεση με την δεύτερη εβδομάδα κατά την οποία ισχύει η νηστεία. Επομένως η «Τσικνοπέμπτη» παραδοσιακά λογίζεται ως εορτάσιμη ημέρα και το τραπέζι της χαρακτηρίζεται γιορτινό αφού έρχεται μετά από νηστεία και την επομένη είναι πάλι νηστεία.

Ημέρα αυτού του γιορτινού τραπεζιού καθιερώθηκε η Πέμπτη επειδή για την ορθόδοξη εκκλησία Τετάρτη και Παρασκευή είναι ημέρες νηστείας.

Η λέξη «Τσικνοπέμπτη» προέρχεται όπως είναι προφανές από την λέξη «τσίκνα», όπως αποκαλείται η μυρωδιά του ψημένου κρέατος. Επίσης έχει καθιερωθεί αυτή την μέρα να κυριαρχεί το κόκκινο χρώμα, είτε έχει να κάνει με το κρέας, είτε με το κρασί, για να θυμίζει το Πάσχα.

Τα έθιμα ανά την χώρα

Η λαϊκή παράδοση έχει συνδυάσει την ημέρα της «Τσικνοπέμπτης» με μια σειρά από έθιμα.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα εξής:

-Στην Πάτρα υπάρχει το έθιμο της Κουλούρας που έχει να κάνει με τον γάμο. Η «ιστορία» αναφέρει, ότι η Γιαννούλα η Κουλουρού, θεωρούσε, ότι Ναύαρχος Ουίλσων ήταν τόσο τρελά ερωτευμένος μαζί της, που είχε σκοπό να την παντρευτεί. Έτσι, εκείνη ντύνεται νύφη και κατεβαίνει στο λιμάνι να τον υποδεχτεί με τη συνοδεία των συμπατριωτών της, οι οποίο διασκεδάζουν και χορεύουν.

- Τα «Κορφιάτικα Πετεγολέτσια» ή αλλιώς «Κουτσομπολιά» ή «Πέτε Γόλια» είναι μία άλλη παράδοση στην Κέρκυρα. Η πετεγολέτσα ή πετεγουλιό, σύμφωνα με τους ντόπιους, είναι η προσφιλής, σε πολλούς, συνήθεια του κουτσομπολιού. Στην Κέρκυρα κατά παράδοση πραγματοποιείται την Τσικνοπέμπτη το βράδυ. Στην ουσία, στήνεται κάτι σαν «σκετς», όπου οι ντόπιοι υποδύονται τους κουτσομπόληδες και μοιράζονται ιστορίες.

- Στην Ιο, το βράδυ της «Τσικνοπέμπτης» μασκαράδες ζωσμένοι με κουδούνια προβάτων διασχίζουν τη Χώρα του νησιού και επισκέπτονται σπίτια και καταστήματα,

-Στον Πόρο, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση ο νέοι πρέπει να κλέψουν ένα...μακαρόνι, το οποίο θα βάλουν κάτω από το μαξιλάρι τους για να δουν ποια θα παντρευτούν.

-Κάτι αντίστοιχο ισχύει και στην Ήπειρο, αλλά εκεί οι νέοι βάζουν στο μαξιλάρι τους κορδέλες από το παραδοσιακό γαϊτανάκι

-Στη Νάουσα περίφημη είναι η λαϊκή παράδοση με τους «Γενίτσαρους» και τις «Μπούλες»

Η «Τσικνοπέμπτη» και σε άλλες χώρες

Πάντως η «Τσικνοπέμπτη» δεν είναι μονάχα ελληνική συνήθεια. Σε περιοχές της νότιας Γερμανίας και της Ελβετίας, για παράδειγμα, γιορτάζεται η Schmutziger Donnerstag («βρώμικη» Πέμπτη)

Είναι η Πέμπτη πριν από την Τετάρτη της Τέφρας, που σηματοδοτεί την έναρξη της Σαρακοστής για τους Καθολικούς. Αυτή η Πέμπτη ήταν επίσης η τελευταία μέρα σφαγής πριν από το Πάσχα και πρόσφερε άλλη μια ευκαιρία για εκτενές γλέντι πριν από την εντολή της εκκλησίας για αποχή από το κρέας. Στο παρελθόν, τα προϊόντα κρέατος μπορούσαν να διατηρηθούν μόνο σε περιορισμένο βαθμό στις 40 ημέρες νηστείας. Η απαγόρευση του κρέατος περιελάμβανε επίσης όλα τα ζωικά προϊόντα όπως αυγά, γάλα και λαρδί.

Ο όρος «Schmotz», λοιπόν, αναφέρεται στο λίπος. Το λίπος σφαγής από χοίρους και χήνες ήταν άφθονο την Πέμπτη εκείνη και δεδομένου ότι αυτή τη μέρα ήταν επίσης η συνηθισμένη μέρα ψησίματος, λουκουμάδες και τηγανίτες σε λίπος ήταν εξίσου δημοφιλή εδέσματα στον Μεσαίωνα και είναι δημοφιλή ακόμη σήμερα.

Με τον ίδιο τρόπο ή με παραλλαγές η Τσικνοπέμπτη τιμάται και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Οι Γάλλοι γιορτάζουν την Mardi Gras (Λιπαρή Τρίτη). Ημέρα κατά την οποία παραδοσιακά τρώνε κρέπες συνοδεία λιπαρών.

Στην Ισπανία η αντίστοιχη ημέρα είναι η Jueves Lardero, ενώ ανάλογες παραδόσεις παρατηρούνται και σε άλλες χώρες με χριστιανικούς πληθυσμούς, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία.