Καθαρά Δευτέρα: Ήθη και έθιμα από όλη την Ελλάδα

Πολλά είναι όμως τα έθιμα της Καθαράς Δευτέρας σε όλη την Ελλάδα και μάλιστα πολλά δεν είναι ιδιαίτερα γνωστά.

Ας τα δούμε λοιπόν.

Βόνιτσα: Το έθιμο του «Αχυρένιου Γληγοράκη»

Το έθιμο του Αχυρένιου-Γληγοράκη αναβιώνει κάθε Καθαρή Δευτέρα στην πόλη της Βόνιτσας. Είναι μια νότα παράδοσης που καταφέρνει συνδυάζοντας σάτιρα και διασκέδαση να προσφέρει κάθε φορά ξεχωριστές στιγμές στους επισκέπτες και τους ντόπιους.

Οι απόψεις για τη προέλευση του εθίμου διίστανται. Κατά μία εκδοχή το έθιμο είναι εξέλιξη της σκωπτικής παράστασης κάποιων μοναχών της Αγίας Παρασκευής εις βάρος ενός μοναχού με το όνομα Γρηγόριος. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το έθιμο είναι κληρονομιά από τους Βενετσιάνους από την περίοδο που κατείχαν την περιοχή μας. Όμως η επικρατέστερη άποψη είναι αυτή που θέλει τον Γληγοράκη ψαρά ο οποίος αρνήθηκε τη θάλασσα και έψαξε τη τύχη του στη στεριά. Η θάλασσα όμως τον εκδικήθηκε και τον έριξε στα ξένα, να ταλαιπωρείται και να μην μπορεί να έχει σταθερή δουλειά. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το δρώμενο έχει στοιχεία των Διονυσιακών τελετών και των αρχαίων τελετών που γίνονταν για την υποδοχή της Άνοιξης.

Ο «Βλάχικος Γάμος» της Θήβας

Το έθιμο αυτό χρονολογείται από το 1830 και έχει να κάνει με τα προξενιά που γίνονταν τότε. Σήμερα πραγματοποιείται παραδοσιακά με το ξύρισμα του γαμπρού και το στόλισμα της νύφης η οποία στην πραγματικότητα είναι άνδρας! Παράλληλα όλοι οι παρευρισκόμενοι γιορτάζουν τα Κούλουμα με σατιρικά τραγούδια και πολύ χορό.

Ύστερα απ' το ξύρισμα του γαμπρού αρχίζει ο σατιρικός διάλογος ανάμεσα στους δύο συμπεθέρους.

Το έθιμο του «Αγά» στα Μεστά της Χίου

Στα Μεστά της Χίου, το πιο καλοδιατηρημένο μεσαιωνικό χωριό του νησιού, αναβιώνει κάθε χρόνο ένα πολύ διασκεδαστικό έθιμο, που έχει έντονα τα σημάδια της ιστορίας του τόπου. Πρόκειται για το έθιμο του Αγά. Όπως διαπιστώνεται κι από το όνομά του, το έθιμο αυτό προέρχεται από τον καιρό της τουρκοκρατίας, κατά τον οποίο οι Χιώτες βίωσαν ανά περιόδους τη δίωξη των τοπικών αρχών. Οι Kαδήδες, οι τοπικοί Οθωμανοί δικαστές, πραγματοποιούσαν μεγάλο αριθμό δικαστηρίων στα οποία δεν τηρούνταν οι αρχές της δικαιοσύνης, με αποτέλεσμα πολλοι ντόπιοι να καταδικάζονται με χρηματικές ποινές, φυλάκιση ή και θάνατο.

Το καθεστώς αυτό των Καδήδων γίνεται στόχος σάτυρας για τους κατοίκους του χωριού κάθε Καθαρά Δευτέρα. Στα Μεστά, στην κεντρική πλατεία, στήνεται μια μεγάλη γιορτή, και όλοι οι παρευρισκόμενοι "δικάζονται" από τον Αγά, που έχει εγκαταστήσει εκεί το δικαστήριό του. Μ΄ ένα πλαστικό ρόπαλο τιμωρούνται ένας-ένας οι κατηγορούμενοι, αφού εκτεθούν δημόσια τα παραπτώματά τους. Επίσης, κάθε κατηγορούμενος τιμωρείται και με χρηματικό πρόστιμο, το οποίο καταθέτει επί τόπου στο δικαστήριο. Το ποσό που συγκεντρώνεται από τα "πρόστιμα" των κατηγορουμένων αξιοποιείται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο των Μεστών για διάφορα κοινωφελή έργα και τις εκδηλώσεις του Συλλόγου.

Στη συνέχεια το γλέντι στην πλατεία του χωριού κορυφώνεται, με ασταμάτητους παραδοσιακούς χορούς και φυσικά όλους τους σαρακοστιανούς μεζέδες σε αφθονία σύμφωνα με το iliadeion.blogspot. Οι ντόπιοι αλλά και οι επισκέπτες που επιλέγουν τα Μεστά για να περάσουν την Καθαρά Δευτέρα, χορταίνουν διασκέδαση, φαγητό και χορό, και φεύγουν με τις καλύτερες εντυπώσεις. Το έθιμο του Αγά είναι μία γνήσια αναβίωση ιστορικών γεγονότων, με έντονο το στοιχείο της σάτυρας τόσο προς τις Οθωμανικές αρχές του παρελθόντος, όσο και προς τους σημερινούς άρχοντες. Γι' αυτό και παραμένει ιδιαίτερα αγαπητό στους κατοίκους και τους επισκέπτες της Χίου.

Τα Κούλουμα στη Βόρεια Ελλάδα

Νάουσα
Στην πόλη της Νάουσας και την Καθαρά Δευτέρα θα κυκλοφορούν ελεύθερα τα μπουλούκια χωρίς το προσωπείο, παρασύροντας τους επισκέπτες σε ένα ξέφρενο γλέντι. Ωστόσο, σε γύρω περιοχές του δήμου Νάουσας (περιοχή “Ρουντίνα”, Ανθέμια, περιοχή “Ροδινα” Αγγελοχωρίου, πλατεία Καρατάσου και Γιαννακοχώρι) θα στηθούν από τις 10 το πρωί ένα σωρό εκδηλώσεις όπου κάτοικοι και επισκέπτες θα μπορούν να πετάξουν χαρταετούς και να απολαύσουν τα τοπικά εδέσματα.

Κοζάνη
Στην Κοζάνη, ο δήμος φέτος θα προσφέρει νηστίσιμα εδέσματα και χαρταετούς στο πάρκο Αγ.Δημητρίου από τις 3 το μεσημέρι, ενώ στα Γρεβενά στις 11 το πρωί θα γιορτάσουν οι κάτοικοι και οι επισκέπτες τα κούλουμα στην πλατεία Ελευθερίας με χάλκινους ήχους.

Θάσος
Στην Παναγιά Θάσου διοργανώνονται λαογραφικές και διονυσιακές εκδηλώσεις. Οι κάτοικοι τιμούν τον αρχαίο θεό Διόνυσο, με ποικίλες εκδηλώσεις, παρέλαση αρμάτων, παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια.