Ουκρανία: Έρχεται «κόλαση επί γης» για τις παγκόσμιες τιμές των τροφίμων- Φόβοι επισιτιστικής κρίσης

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει ήδη φέρει τα πάνω κάτω στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και την παγκόσμια αγορά ενέργειας. Οι ειδικοί προειδοποιούν οτι η αγορά τροφίμων θα είναι το επόμενο «θύμα», καθώς ο πόλεμος εκτινάσσει τις τιμές βασικών τροφίμων, πυροδοτώντας πιθανές αναταραχές σε πολλές γωνιές του κόσμου.

Η Ρωσία και η Ουκρανία παρέχουν το 1/4 των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού, ενώ η Ουκρανία ο «σιτοβολώνας της Ευρώπης» όπως λέγεται, είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος εξαγωγέας στον κόσμο, ενώ πουλάει επίσης μεγάλες ποσότητες καλαμποκιού παγκοσμίως. Τις τελευταίες δεκαετίες η ουκρανική γεωργία παρείχε σημαντικό απόθεμα για την επισιτιστική ασφάλεια δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.

Οι αγρότες της χώρας δεν θα ξεκινήσουν φέτος τη διαδικασία της εαρινής σποράς. Οι πιο παραγωγικές περιοχές πλήττονται από αεροπορικές επιθέσεις και βομβαρδισμούς. Η εργασία στα χωράφια σε περιοχές όπως το Τσερνίχιβ, η Πολτάβα, το Χάρκοβο, το Σούμι και το Ζιτομίρ απο τις 24 Φεβρουαρίου ειναι πρακτικά αδύνατη.

Αν ο πόλεμος δεν σταματήσει αμέσως, ο κόσμος -και ειδικότερα χώρες όπως η Αίγυπτος και η Τουρκία- θα αντιμετωπίσει κατακόρυφη πτώση βασικών αγροτικών προϊόντων, όπως το σιτάρι, το κριθάρι και το καλαμπόκι απο 10 έως 50%. Η Δύση ίσως πιστεύει ότι είναι λιγότερο εκτεθειμένη από τις φτωχότερες χώρες, λόγω της φύσης των τροφίμων που καταναλώνει (περισσότερο κρέας και λιγότερο ψωμί). Ωστόσο, οι υψηλότερες τιμές των βασικών προϊόντων αυξάνουν το κόστος των ζωοτροφών και ενισχύουν την πληθωριστική πίεση στις ΗΠΑ, την ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο και όλες τις ανεπτυγμένες χώρες.

Μέτρα για το «τσουνάμι» που έρχεται

H Ουγγαρία απαγόρευσε όλες τις εξαγωγές σιτηρών λόγω των αυξήσεων στις τιμές, ενώ η Βουλγαρία θα αγοράσει 1,5 εκατομμύριο τόνους σιταριού για να ενισχύσει τα αποθέματά της μέχρι τη συγκομιδή του επόμενου έτους. Μέσα στο πλασίο αυτό ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος, Ντέιβιντ Μπίσλεϊ προειδοποιεί ότι η σύγκρουση στην Ουκρανία θα εκτοξεύσει τις παγκόσμιες τιμές των τροφίμων στα ύψη, με καταστροφικό αντίκτυπο στους φτωχότερους πληθυσμούς..

Ο πόλεμος έχει ήδη πλήξει τη φυτική παραγωγή, ανεβάζοντας τις τιμές. «Απλώς όταν νομίζεις ότι η κόλαση στη γη δεν μπορεί να γίνει χειρότερη, γίνεται», είπε ο Μπίσλεϊ. Ο αριθμός των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν το φάσμα της πείνας σε όλο τον κόσμο είχε ήδη αυξηθεί από 80 εκατομμύρια σε 276 εκατομμύρια στα τέσσερα χρόνια πριν από την εισβολή της Ρωσίας, λόγω μια «τέλειας καταιγίδας» συγκρούσεων, κλιματικής αλλαγής και κορονοϊού.

Ορισμένες χώρες θα μπορούσαν να επηρεαστούν ιδιαίτερα από την τρέχουσα κρίση, λόγω του υψηλού ποσοστού σιτηρών που εισάγουν από τη Μαύρη Θάλασσα. «Η χώρα του Λιβάνου προμηθεύεται τα σιτηρά της από την Ουκρανία. Η Υεμένη, η Συρία, η Τυνησία εξαρτώνται επίσης από την Ουκρανία για το ψωμί τους», είπε. «Έτσι, ενώ ήταν το καλάθι ψωμιού τώρα, κυριολεκτικά, θα πρέπει να τους μοιράσουμε ψωμί. Είναι μια απίστευτη νέα πραγματικότητα»

Κίνδυνος παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης

Τη Δευτέρα, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες λιπασμάτων στον κόσμο, η νορβηγική εταιρεία Yara International που δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 60 χώρες, είπε στο BBC ότι η έλλειψη θα μπορούσε να επηρεάσει άσχημα τις αποδόσεις των καλλιεργειών, οδηγώντας σε «παγκόσμια επισιτιστική κρίση».

Οι τιμές των λιπασμάτων είχαν ήδη ανέβει λόγω της εκτίναξης των τιμών χονδρικής του φυσικού αερίου. Η Ρωσία παράγει επίσης τεράστιες ποσότητες θρεπτικών συστατικών, όπως ποτάσα και φωσφορικά άλατα - βασικά συστατικά των λιπασμάτων, τα οποία επιτρέπουν στα φυτά και τις καλλιέργειες να αναπτυχθούν. Ορισμένοι αγρότες στην Ουκρανία έχουν ήδη εγκαταλείψει τα χωράφια τους προκειμένου να πάρουν τα όπλα ενάντια στη ρωσική εισβολή.

«Οι άντρες που πρέπει να δουλέψουν στη γη, όλοι υπερασπίζονται τη γη μας αυτή τη στιγμή. Γιατί αν δεν υπερασπιστούν τη γη, δεν θα υπάρχει τίποτα για να δουλέψουν σε μεταγενέστερο στάδιο, και δεν υπάρχει ούτε ένα άτομο αυτή τη στιγμή που να μην προσπαθεί να βοηθήσει με όποιον τρόπο μπορεί» λέει η Ουκρανή δικηγόρος Iβάνα Ντοριτσένκο, ειδικός στη διεθνή εμπορική διαιτησία.

«Τα σκάφη δε φεύγουν, τα πλοία δεν φορτώνονται. Είναι μια εμπόλεμη ζώνη. Δυστυχώς, δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να εξαχθεί αυτή τη στιγμή από την Ουκρανία». Ο πόλεμος είχε καταστρέψει τις γραμμές εφοδιασμού που χρησιμοποιούνται για την εξαγωγή γεωργικών προϊόντων. Ο στρατός της Ουκρανίας ανέστειλε κάθε εμπορική δραστηριότητα στα λιμάνια της χώρας, μετά τη ρωσική εισβολή.

Επηρεάζεται το ανθρωπιστικό έργο

Οι εχθροπραξίες προκαλούν «τεράστιες απώλειες» όχι μόνο στις επιχειρήσεις, αλλά και στις ανθρωπιστικές προσπάθειες, επειδή η Ουκρανία δεν μπορεί πλέον να στέλνει αγαθά σε περιοχές όπως η Νοτιοανατολική Ασία, η Μέση Ανατολή και η Αφρική, καθώς και σε ΜΚΟ όπως το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ.

Με τον πληθωρισμό στις τιμές των τροφίμων ήδη σε σημείο κρίσης σε ορισμένες χώρες πριν από το ξέσπασμα των εχθροπραξιών στην Ουκρανία, ειδικοί ανησυχούν για τις πιθανές συνέπειες για τις χώρες που εισάγουν σιτηρά στην Αφρική και όχι μόνο.

Ο Νοτιοαφρικανός Γουαντίλε Σιμπλόχο επικεφαλής οικονομολόγος στο Agricultural Business Chamber της Νότιας Αφρικής, είπε στο BBC ότι ενώ οι απότομες αυξήσεις των τιμών μπορεί να είναι το βασικό βραχυπρόθεσμα πρόβλημα, θα ακολουθήσουν ελλείψεις σε βασικές καλλιέργειες.

Με την πάροδο του χρόνου, ανάλογα με τη διάρκεια και τη σοβαρότητα αυτού του πολέμου, θα μπορούσαν να υπάρξουν ελλέιψεις στην αφρικανική ήπειρο, ειδικά στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και σε κάποιο βαθμό στην Ανατολική Αφρική . Ο παγκόσμιος δείκτης τιμών άγγιζε επίπεδα ρεκόρ στην αρχή του τρέχοντος έτους. Αυτή η κρίση προστίθεται σε αυτό το δύσκολο περιβάλλον για πολλούς καταναλωτές, ιδιαίτερα στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

«Συναγερμός» για Αφρική και Μ.Ανατολή

Η Τυνησία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη, με μια εύθραυστη οικονομία που έχει πληγεί τα τελευταία χρόνια από τον πληθωρισμό, την υψηλή ανεργία και τα μεγάλα ποσά δημόσιου χρέους. Ωστόσο, απέχει πολύ από το να είναι η μόνη χώρα στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική που θα αντιμετωπίσει δυσκολίες σε περίπτωση παρατεταμένης διακοπής της εφοδιαστικής αλυσίδας και αυξήσεων των τιμών.

Η Υεμένη, η οποία έχει καταστραφεί από τον πόλεμο το 2014, εισάγει σχεδόν όλο το σιτάρι της, με περισσότερο από το 1/3 να προέρχεται από τη Ρωσία και την Ουκρανία. Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ψωμί, το οποίο θεωρείται ότι αποτελεί πάνω από το ήμισυ της πρόσληψης θερμίδων για το μέσο νοικοκυριό.

Ο Λίβανος, μια χώρα που βρίσκεται στη δίνη της οικονομικής κρίσης με τον πληθωρισμό σε υψηλό ρεκόρ, συνήθως εισάγει περισσότερο από το ήμισυ του σιταριού του από την Ουκρανία. Πριν από λίγες ημέρες, ο υπουργός Οικονομίας και Εμπορίου, Αμίν Σαλάμ προειδοποίησε ότι η χώρα είχε αρκετό σιτάρι για «ένα μήνα ή ενάμιση μήνα». Η κυβέρνηση μιλούσε με άλλους προμηθευτές, πρόσθεσε, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, «οι οποίοι έχουν εκφράσει την προθυμία τους να βοηθήσουν εάν χρειαζόταν να εισάγουμε μεγάλες ποσότητες σιταριού».

Εκπρόσωποι του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος λένε οτι πολλά από τα εμπορεύματα που έχουν ήδη επηρεαστεί από τη ρωσική εισβολή ήταν «ιδιαίτερης σημασίας» για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Αλλά η προμήθεια σιτηρών από άλλους εξαγωγείς δεν είναι εύκολη, προειδοποιούν.

Στην Αίγυπτο, όπου οι πίτες αμύλου είναι βασική τροφή, μεγάλο μέρος του σιταριού προέρχεται από τη Ρωσία και την Ουκρανία. Ακόμη και πριν από την εισβολή, με τις τιμές να έχουν αυξηθεί κατά 80% απο τον Απρίλιο του 2020 μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021, η κυβέρνηση είπε ότι σχεδιάζει να αυξήσει το κόστος του επιδοτούμενου ψωμιού για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες αφότου ο Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι είπε: «Δεν μπορούμε να προσφέρουμε 20 καρβέλια ψωμιού για ένα τσιγάρο». Ηκυβέρνηση υποσχέθηκε οτι θα «διασφαλίσει τους ανθρώπους που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη».