Ευρωστρατός: Πώς η Ουκρανία «αφύπνισε» τους 27 -Ο ρόλος Ελλάδας-Γαλλίας και οι ισορροπίες με το ΝΑΤΟ

Ρεπορτάζ: Νατάσα Παυλοπούλου, Βασίλης Σκουλαράκος

Μετά από δύο χρόνια προετοιμασίας, οι υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας της ΕΕ έδωσαν το πράσινο φως στο σχέδιο μελλοντικής στρατιωτικής στρατηγικής της ΕΕ τη Δευτέρα (21 Μαρτίου), το οποίο προβλέπει την ενίσχυση της ασφάλειας και της άμυνας του μπλοκ έως το 2030. «Οι απειλές αυξάνονται και το κόστος της αδράνειας είναι σαφές. Η Στρατηγική Πυξίδα είναι οδηγός δράσης», δήλωσε ο επικεφαλής διπλωματίας της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ

«Η έγκριση αυτού του εγγράφου στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα ενότητας και αποφασιστικότητας. Και έρχεται σε μια πολύ σημαντική στιγμή γιατί σίγουρα πρέπει να αυξήσουμε τις ικανότητές μας», πρόσθεσε. «Σίγουρα δεν είναι απάντηση στον πόλεμο της Ουκρανίας – ξεκινήσαμε να εργαζόμαστε σε αυτό το πλάνο πριν από δύο χρόνια», διευκρίνισε.

Αλλά είναι πολύ επίκαιρο να εγκρίνουμε αυτήν τη Στρατηγική Πυξίδα σε μια στιγμή κατά την οποία κάθε πολίτης στην Ευρώπη μπορεί να κατανοήσει τον σκοπό ενός εγγράφου «που αυξάνει τη δύναμη της ΕΕ ως παρόχου ασφάλειας», πρόσθεσε. Η τελική έκδοση αναφέρει ότι «το πιο εχθρικό περιβάλλον ασφαλείας μας αναγκάζει να κάνουμε ένα κβαντικό άλμα προς τα εμπρός, ενισχύοντας τη θέληση και την ικανότητά μας να δράσουμε».

Η τελική έγκρισή αναμένεται αργότερα αυτή την εβδομάδα, κατά τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ την Πέμπτη και την Παρασκευή, στην οποία θα συμμετάσχει επίσης ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν.

Ελλάδα- Γαλλία στον πυρήνα της προσπάθειας

Το σχέδιο δημιουργίας ενός ευρωστρατού, ικανού να αντιμετωπίσει κάθε απειλή που θα θέτει σε κίνδυνο τις θεμελιώδεις αρχές της Δύσης – τη δημοκρατία, την ελευθερία και την ισονομία – δεν είναι στα χαρτιά, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία επιτάχυνε την υλοποίησή του.

Επικεφαλής αυτής της προσπάθειας, η Ελλάδα και η Γαλλία δύο χώρες που τις συνδέουν κοινές Αρχές και αξίες, κοινά οράματα και στόχοι για μια Ευρώπη ισχυρή, αποφασιστική με τη δική της στρατιωτική δύναμη που θα παίζει καθοριστικό ρόλο στις γεωπολιτικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπενθυμίζουμε πως στο όραμα για δημιουργία ευρωστρατού είχαν συμφωνήσει στη συνάντησή τους στο Παρίσι ο Εμανουέλ Μακρόν και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όταν υπέγραψαν την ελληνογαλλική αμυντική συμφωνία.

Ελλάδα και Γαλλία ήδη στέλνουν πολλαπλά μηνύματα συνεργασίας, με τη φρεγάτα ΥΔΡΑ να πλέει εδώ και μέρες στο «φτερό» του αεροπλανοφόρου Charles de Gaulle, που επιχειρεί σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο, ενώ γαλλικά Rafale πετούν φτερό με φτερό με τα ελληνικά μαχητικά δημιουργώντας έναν πανίσχυρο άξονα ασφαλείας.

Το αίτημα του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν ειδικότερα για «στρατηγική αυτονομία» της ΕΕ ειναι πάγιο. Το πρώτο προσχέδιο της νέας συμφωνίας είχε παρουσιαστεί στους υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ στα μέσα Νοεμβρίου, με στόχο να «καθορίζει ένα κοινό στρατηγικό όραμα για την ασφάλεια και την άμυνα της ΕΕ για τα επόμενα 5-10 χρόνια». Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία λειτούργησε ως καταλύτης.

Το έγγραφο τονίζει μεταξύ άλλων τη ρήτρα αμοιβαίας βοήθειας της Ε.Ε, η οποία υποχρεώνει τα μέλη να βοηθούν «με όλα τα μέσα που διαθέτουν» εκείνα τα μέλη που αντιμετωπίζουν ένοπλη επίθεση. Σύμφωνα με το Strategic Compass, τα έθνη της Ε.Ε θα «συνεχίσουν να επενδύουν» προς αυτόν τον σκοπό.

Κομβικό σημείο της Στρατηγικής Πυξίδας είναι το σχέδιο δημιουργίας μιας «Ικανότητας Ταχείας Ανάπτυξης της ΕΕ» 5.000 ατόμων που θα επιτρέπει την «ανάπτυξη μιας αρθρωτής δύναμης ... σε ένα μη επιτρεπτό περιβάλλον» έως το 2025. Αξιωματούχοι της ΕΕ δήλωσαν ότι θα αναπτύξουν «επιχειρησιακά σενάρια» για να καθοδηγήσουν τη μελλοντική απασχόληση του σχηματισμού κατά το 2022 και να ξεκινήσουν τακτικές ασκήσεις με πραγματικά πυρά το 2023 για να προετοιμάσει τις δυνάμεις του.

Τι σημαίνει ευρωστρατός

Μέσω της νεοσυσταθείσας ικανότητας ταχείας ανάπτυξης της ΕΕ, μιας μόνιμης δύναμης 5.000 ατόμων που θα μπορούσε να αναπτυχθεί «σε μη επιτρεπτά περιβάλλοντα», οι 27 θα περιοριστούν σε περιορισμένες επιχειρήσεις κρίσεων.

Η δύναμη θα επικεντρωθεί στις «επιχειρήσεις διάσωσης και εκκένωσης» και στην «αρχική φάση των επιχειρήσεων σταθεροποίησης», αλλά οι ειδικοί αμφιβάλλουν ότι για παράδειγμα μια εκκένωση όπως η αερομεταφορά από το Αφγανιστάν πέρυσι θα ήταν δυνατή. Υποτίθεται ότι βασίζεται στις εθνικές δυνατότητες και στις «ουσιαστικά αλλαγμένες ομάδες μάχης της ΕΕ», οι οποίες υπάρχουν στα χαρτιά από το 2009 και δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ.

Η Γερμανίδα Υπουργός Άμυνας Κριστίνε Λάμπρεχτ προκάλεσε ερωτήματα στην υπουργική συνάντηση της Δευτέρας στις Βρυξέλλες υποστηρίζοντας ότι το Βερολίνο προτίθεται να προσφέρει το σύνολο της δύναμης των 5.000 ατόμων για το εναρκτήριο έτος. Όμως, όπως ανέφερε η γερμανική ειδησεογραφική ιστοσελίδα Der Spiegel, οι αξιωματικοί εξεπλάγησαν και αναρωτήθηκαν πώς η Bundeswehr θα προσέφερε ολόκληρο το προσωπικό συν βαρύ εξοπλισμό. Το υπουργείο Άμυνας τελικά διευκρίνισε ότι το Βερολίνο θα συνεισφέρει την «καρδιά» του προβλεπόμενου σχηματισμού, μιας ομάδα μάχης περίπου 1.500-2.000 ανδρών.

Οι ισορροπίες με το ΝΑΤΟ

Τα κράτη μέλη της Ανατολικής Ευρώπης είχαν επιμείνει να προσθέσουν μια αναγκαστική αναφορά ότι το ΝΑΤΟ «παραμένει το θεμέλιο της συλλογικής άμυνας των μελών του» στην αρχή του εγγράφου, που επαναλήφθηκε πολλές φορές, θέτοντας ένα όριο στις περαιτέρω φιλοδοξίες του μπλοκ.

Με αυτό, τα κράτη μέλη έχουν για πρώτη φορά χαρτογραφήσει έναν καταμερισμό εργασίας μεταξύ των δύο οργανισμών, ο οποίος τονίζουν ότι είναι συμπληρωματικός του ΝΑΤΟ. «Δεν πρόκειται για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού», είπε ο Μπορέλ στους δημοσιογράφους, διευκρινίζοντας ότι αυτό θα περιλαμβάνει κοινές ασκήσεις, για παράδειγμα στον κυβερνοχώρο, αλλά δεν θα είναι ισοδύναμο για το καθήκον του ΝΑΤΟ να παρέχει βοήθεια»

«Θα ενεργήσουμε συμπληρωματικά με το ΝΑΤΟ, το οποίο παραμένει ασφαλώς ο ακρογωνιαίος λίθος της εδαφικής άμυνας της Ευρώπης, αλλά εμείς, οι Ευρωπαίοι, με αυτό το έγγραφο δηλώσαμε την ισχυρή μας βούληση να είμαστε ισχυρότερος πάροχος ασφάλειας για τους πολίτες μας», πρόσθεσε.

Ενώ 21 κράτη μέλη της ΕΕ ανήκουν στο ΝΑΤΟ, η Σουηδία και η Φινλανδία διασφάλισαν ότι η Στρατηγική Πυξίδα περιλαμβάνει μια δέσμευση για τη ρήτρα αμοιβαίας άμυνας της συνθήκης της ΕΕ, το άρθρο 42 παράγραφος 7. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία, η ΕΕ έσπασε ορισμένα από τα μακροχρόνια ταμπού της, ένα πιο αξιοσημείωτο είναι ότι δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τους πόρους της για να παράσχει όπλα σε τρίτη χώρα, ακόμα κι αν βρίσκεται σε δύσκολη θέση.

Εάν η φιλοδοξία ορισμένων κρατών μελών της ΕΕ με επιρροή, όπως η Γαλλία, ήταν να χειραφετηθεί η ΕΕ από το ΝΑΤΟ επιδιώκοντας το δικό της αμυντικό δόγμα, ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία έχει σίγουρα ανατρέψει τέτοια σχέδια. Με τον πόλεμο στα σύνορα της ΕΕ, η εμπιστοσύνη στη διατλαντική συμμαχία δεν ήταν ποτέ ισχυρότερη στις χώρες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Αντίθετα, πολλές χώρες της ΕΕ, ειδικά από την Ανατολή, που έχουν υποστηρίξει τη «συμπληρωματικότητα» μεταξύ του ΝΑΤΟ και της άμυνας της ΕΕ, είναι κοντά στην εκπλήρωση των στόχων τους.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία, συμφωνούν πολιτικοί και ειδικοί, είναι η ξαφνική γέννηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως σοβαρού στρατιωτικού παράγοντα. Η Γερμανία ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει δραματικά τις αμυντικές της δαπάνες και στέλνει όπλα στην Ουκρανία—μια αδιανόητη μέχρι τώρα εξέλιξη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέχρι τώρα ως επί το πλείστον γνωστό ως όργανο που εκφράζει ανησυχίες για στρατιωτική επιθετικότητα αλλά δεν κάνει τίποτα, έχει ήδη στείλει στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία αξίας άνω του μισού δισεκατομμυρίου δολαρίων.

Αλλά ποιος ακριβώς θα πρέπει να είναι ο στρατιωτικός ρόλος της ΕΕ παραμένει οδυνηρά ασαφές: τα κράτη μέλη έχουν πολύ διαφορετικές απόψεις για το θέμα, και η ευρωπαϊκή ασφάλεια φυσικά ελέγχεται ήδη από το ΝΑΤΟ. Τι ακριβώς μπορεί να κάνει η ΕΕ για να αναπτύξει τη στρατιωτική της δύναμη χωρίς να προκαλεί προσβολή στον γείτονά της στις Βρυξέλλες; Αυτό είναι ένα ερώτημα που θα απασχολήσει πολύ στο μέλλον

Η απαγκίστρωση των ΗΠΑ

Το γαλλικό περιοδικό Les Echos κυκλοφόρησε χθες με ναν τίτλο που έλεγε ότι οι ΗΠΑ δεν θα πολεμήσουν ξανά για λογαριασμό της Ευρώπης. Η υποχώρηση της Αμερικής από την παγκόσμια κυριαρχία έχει κάνει πολλούς Ευρωπαίους ηγέτες να προετοιμάζονται να προχωρήσουν μόνοι τους—εκτός από μια συμμαχία του ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Όπως έγραψε ένας απόστρατος στρατηγός του γαλλικού στρατού στο Les Echos, «Σε αυτήν την υπαρξιακή κρίση, τη μεγαλύτερη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ευρώπη είναι μόνη και θα παραμείνει έτσι ακόμα κι αν τα ρωσικά στρατεύματα δεν σταματήσουν στα σύνορα του ΝΑΤΟ». Ένας ευρωπαϊκός στρατός φαίνεται πλέον στον ορίζοντα.

Διαβάστε επίσης:

«Στρατηγική Πυξίδα»: Η ΕΕ αποφάσισε Ευρωστρατό - Οι αναφορές για την Τουρκία

Ευρωστρατός: Το όραμα στρατιωτικής αυτοδυναμίας της ΕΕ - Ποιοι είναι αντίθετοι