Πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή των τροπικών δασών

Ο πόλεμος έχει μειώσει σημαντικά τις εξαγωγές ηλιελαίου, καθώς η Ρωσία και η Ουκρανία είναι οι μεγαλύτεροι παραγωγοί ηλιέλαιου στον κόσμο, το οποίο χρησιμοποιείται σε ένα ευρύ φάσμα προϊόντων διατροφής, από κατεψυγμένες τηγανητές πατάτες και μπισκότα μέχρι μαγιονέζα και βρεφικές τροφές.

Σε απάντηση, εταιρείες τροφίμων σε όλο τον κόσμο αρχίζουν να επαναφέρουν το φοινικέλαιο το οποίο προέρχεται από τον καρπό του αφρικανικού φοινικόδεντρου και η παραγωγή του είναι εξαιρετικά επιζήμια, οδηγώντας στην αποψίλωση δασών, αλλά και την καταστροφή του ευρύτερου φυσικού περιβάλλοντος.

Το φοινικέλαιο, εξάγεται συγκεκριμένα από τον καρπό του φοινικόδεντρου Elaeis guineensis στην Αφρική, τη Νοτιανατολική Ασία καθώς και σε περιοχές της Νότιας Αμερικής. Η μονοκαλλιέργεια του απειλεί σπάνια είδη και φυτά, λένε οι ειδικοί.

Καλλιεργούμενο μόνο σε τροπικές συνθήκες, το λάδι από φοίνικες παράγει ένα λάδι υψηλής ποιότητας που χρησιμοποιείται ως κοινό συστατικό σε καλλυντικά, είδη οικιακής χρήσης και είδη διατροφής από σοκολάτα μέχρι φυστικοβούτυρο. Σύμφωνα με το World Wildlife Foundation, το φοινικέλαιο είναι το κύριο συστατικό στο 50% όλων των συσκευασμένων προϊόντων στα σούπερ μάρκετ.

Το προϊόν χρησιμοποιείται επίσης για μαγείρεμα σε πολλές χώρες όπως η Ινδία που είναι ο κορυφαίος εισαγωγέας φοινικέλαιου στον κόσμο.

Εταιρείες τροφίμων σε απόγνωση εξετάζουν το ενδεχόμενο να επιστρέψουν στο φοινικέλαιο και το σογιέλαιο, άλλο ένα «απαγορευμένο» φυτικό έλαιο για τους περιβαλλοντολόγους, παρά τη ζημιά που θα προκαλούσε κάτι τέτοιο στα δάση. «Η τιμή των φυτικών ελαίων φτάνει σε επίπεδα ρεκόρ και αυτό είναι άσχημο νέα για τους ανθρώπους, τα δάση και την άγρια ​​ζωή», λέει η Κίκι Ταουφίκ, ακτιβίστρια της Greenpeace στην Ινδονησία.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό, την περασμένη εβδομάδα, ο πρόεδρος της Ινδονησίας Τζόκο Γουιντόντo ανακοίνωσε ότι η χώρα του θα αρχίσει να περιορίζει τις εξαγωγές φοινικέλαιου λόγω των σοβαρών ελλείψεων και των υψηλών τιμών βρώσιμου λαδιού, μια απόφαση που θα μπορούσε να επιδεινώσει εκθετικά την παγκόσμια επισιτιστική κρίση.

Οι «πονοκέφαλοι» της εφοδιαστικής αλυσίδας

Η ΕΕ εισάγει κανονικά το ήμισυ της παραγωγής ηλιέλαιου της Ουκρανίας, με τις τιμές όμως να εκτοξεύονται στα ύψη μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, όταν έκλεισαν τα λιμάνια και ουσιαστικά «πάγωσε» η βιομηχανία τροφίμων της χώρας.

Σε απάντηση, η αλυσίδα σούπερ μάρκετ του Ηνωμένου Βασιλείου, Ιceland λόγου χάρη ανακοίνωσε ότι θα...επιστρέψει στο φοινικέλαιο, παρά το γεγονός ότι αναγνωρίζει ότι το λάδι αυτό συνδέεται με την αποψίλωση των δασών και την απώλεια οικοτόπων στη Νοτιοανατολική Ασία.

Η εν λόγω αλυσίδα δεν είναι η μόνη που πήρε αυτή την απόφαση, καθώς πολλές ακόμη εταιρείες σκέφτονται να επιστρέψουν στο φοινικέλαιο, λέει ο Πιέτρο Παγκανίνι, πρόεδρος της εταιρείας συμβούλων βιώσιμης διατροφής Competere. Όλα αυτά δείχνουν οτι μια σημαντική αλλαγή στη βιομηχανία τροφίμων είναι πράγματι σε εξέλιξη, με το φοινικέλαιο και το σογιέλαιο να γίνονται «οι πιο προφανείς» αντικαταστάτες του ηλιελαίου.

Αν και είναι πολύ νωρίς για να διαπιστωθεί η αυξανόμενη ζήτηση, καθώς τα στατιστικά στοιχεία για τις εξαγωγές συνήθως δημοσιεύονται μόνο εβδομάδες ή μήνες αργότερα, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών έχει ήδη παρατηρήσει ρεκόρ στις τιμές του φοινικέλαιου τον Μάρτιο, αποδίδοντας την άνοδο στις ελλείψεις ηλιελαίου.

Η ανησυχία των περιβαλλοντολόγων

Το γεγονός αυτό έχει ανησυχήσει τους ακτιβιστές για το περιβάλλον, με τους ειδικούς να προειδοποιούν ότι η χαλαρή νομοθεσία στην Ευρώπη θα μπορούσε να επιτρέψει στα έλαια αυτά να καταλήξουν ξανά στα πιάτα των καταναλωτών της ΕΕ.

«Οι αυξήσεις τιμών θα μεταμορφωσουν τα αγροτικά και δασικά τοπία», προειδοποίησε ο Ινδονήσιος ακτιβιστής για τα δικαιώματα των ιθαγενών Norman Jiwan. «Οι υπάρχουσες φυτείες δεν θα ικανοποιήσουν ή δεν θα πληρούν όλες τις απαιτήσεις της αγοράς».

Ακτιβιστές κατά της αποψίλωσης των δασών υποστηρίζουν ότι η παραγωγή φοινικέλαιου έχει αποδεκατίσει αρχαία δαση, έχει μειώσει πληθυσμούς ουρακοτάγκων ενώ έχει αυξήσει τις εκπομπές άνθρακα, οδηγώντας σε αυξημένο έλεγχο της κατανάλωσης φοινικελαίου στην Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια, μεγάλες εταιρείες τροφίμων υποσχέθηκαν να αφαιρέσουν εξ ολοκλήρου το φοινικέλαιο από τις γραμμές εφοδιασμού τους. Ο πόλεμος ωστόσο άλλαξε τα πλάνα τους.

Ο διευθύνων σύμβουλος της Ιceland, Ρίτσαρντ Γουόκερ, δήλωσε ότι αισθάνεται «τεράστια λύπη» για την επιστροφή της εταιρείας στο φοινικέλαιο, αλλά ότι η εναλλακτική θα ήταν «απλώς να αδειάσουμε τους καταψύκτες και τα ράφια μας από ένα ευρύ φάσμα βασικών προϊόντων».

Για να αποκρούσουν τις περιβαλλοντικές ανησυχίες, μικρότερες εταιρείες βασίζονται σε συστήματα πιστοποίησης που επαληθεύουν τη βιωσιμότητα των τροφίμων. Συχνά όμως δεν είναι πολύ αξιόπιστα, ενώ το πρόβλημα είναι ακόμη μεγαλύτερο για τη σόγια παρά για το φοινικέλαιο. Το σογιέλαιο συνδέεται με την αποψίλωση των δασών σε χώρες όπως η Αργεντινή και η Βραζιλία, οι οποίες αποτελούν σημαντικούς παραγωγούς.

Η Barilla, η κορυφαία παραγωγός ζυμαρικών, «δεν θα επιστρέψει στο φοινικέλαιο», το οποίο απέρριψε το 2016. Αντίθετα, η εταιρεία θα στραφεί στη σόγια και το ελαιόλαδο, δήλωσε ο υπεύθυνος σχέσεων με τα μέσα ενημέρωσης Andrea Belli.

Διαβάστε επίσης:

Είδος προς εξαφάνιση η τηγανητή πατάτα - Στα ύψη το ηλιέλαιο