Η «επανάσταση της μαντήλας» αλλάζει το Ιράν - Φόβοι και ελπίδες

Οι ιρανικές αρχές δήλωσαν ότι θα αναθεωρήσουν έναν νόμο δεκαετιών που απαιτεί από τις γυναίκες να καλύπτουν τα κεφάλια τους, καθώς η χώρα συγκλονίζεται από περισσότερους από δύο μήνες διαδηλώσεων που συνδέονται με τον κώδικα ενδυμασίας. Το γυναικείο κίνημα του Ιράν έχει γίνει παγκόσμιο, καθώς χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο διαδηλώνουν, εκφράζοντας την αλληλεγγύη τους.

«Τόσο το κοινοβούλιο όσο και το δικαστικό σώμα εργάζονται [για το θέμα]», για το εάν ο νόμος χρειάζεται αλλαγές, δήλωσε το Σάββατο (3/12) ο γενικός εισαγγελέας του Ιράν Μοχάμαντ Τζαφάρ Μονταζερί. Παράλληλα προανήγγειλε οτι καταργείται η διαβόητη «αστυνομία ηθών» το πανίσχυρο σώμα που συνέλαβε την Μάχσα Αμίνι, σύμβολο πλέον του αντικαθεστωτικού κινήματος που συγκλονίζει τη χώρα.

Δεν είναι σαφές εάν η «αστυνομία ηθών» θα συσταθεί ξανά σε διαφορετικό πλαίσιο ή με διαφορετικό όνομα. Τα κρατικά πρακτορεία ειδήσεων ανέφεραν ότι οι θανατικές ποινές και οι νομικές διαδικασίες για αδικήματα «ηθικής» θα συνεχιστούν.

Ο πρόεδρος Εμπραχίμ Ραϊσι δήλωσε το Σάββατο (3/12) ότι τα δημοκρατικά και ισλαμικά ιδρύματα του Ιράν είναι συνταγματικά εδραιωμένα. «Υπάρχουν ωστόσο μέθοδοι εφαρμογής του συντάγματος που μπορούν να είναι ευέλικτες», είπε σε τηλεοπτικά σχόλια.

Η Μάχσα Αμίνι και η ισλαμική μαντήλα

Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν στις 16 Σεπτεμβρίου μετά τον θάνατο υπό κράτηση της Mάχσα Αμίνι, μίας 22χρονης Ιρανής κουρδικής καταγωγής που συνελήφθη από την «αστυνομία ηθών» για φερόμενη παραβίαση του νόμου που βασίζεται στη σαρία.

Μετά τη σύλληψή της έπεσε σε κώμα και πέθανε στις 16 Σεπτεμβρίου στο νοσοκομείο όπου είχε διακομιστεί, όπως μετέδωσε η κρατική τηλεόραση και δήλωσε η οικογένειά της. Ακτιβιστές καταγγέλλουν ότι τραυματίστηκε στο κεφάλι όσο βρισκόταν υπό κράτηση. Η οικογένεια της ισχυρίζεται ότι ξυλοκοπήθηκε βάναυσα στο βαν της αστυνομίας μετά τη σύλληψή της, επικαλούμενη αυτόπτες μάρτυρες. Η ιρανική αστυνομία απορρίπτει τους ισχυρισμούς, λέγοντας ότι πέθανε από καρδιακή προσβολή αφού μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο.

Τις επόμενες εβδομάδες διαδηλωτές έκαψαν τις μαντήλες τους και φώναξαν αντικυβερνητικά συνθήματα. Μετά τον θάνατο της, ένας αυξανόμενος αριθμός γυναικών δεν φορούν μαντίλες, ιδιαίτερα στη μοντέρνα βόρεια της Τεχεράνης.

Η μαντίλα έγινε υποχρεωτική για όλες τις γυναίκες στο Ιράν τον Απρίλιο του 1983, τέσσερα χρόνια μετά την Ισλαμική Επανάσταση που ανέτρεψε την υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ μοναρχία. Παραμένει ένα εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα σε μια χώρα όπου οι συντηρητικοί επιμένουν ότι θα πρέπει να είναι υποχρεωτικη, ενώ οι μεταρρυθμιστές θέλουν να την αφήσουν στην ατομική επιλογή.

Τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους ο υπερσυντηρητικός πρόεδρος Ραϊσι κάλεσε για κινητοποίηση «όλων των κρατικών θεσμών για την επιβολή του νόμου για τη μαντίλα». Τον Σεπτέμβριο, το κύριο μεταρρυθμιστικό κόμμα του Ιράν ζήτησε την κατάργηση του υποχρεωτικού νόμου για το χιτζάμπ.

Το Κόμμα «Λαϊκή Ένωση Ισλαμικού Ιράν» που ιδρύθηκε από συγγενείς του πρώην μεταρρυθμιστή προέδρου Μοχάμαντ Χαταμί, ζήτησε το Σάββατο από τις αρχές «να προετοιμάσουν τα νομικά στοιχεία που ανοίγουν το δρόμο για την ακύρωση του υποχρεωτικού νόμου για το χιτζάμπ». Η αντιπολίτευση κάλεσε επίσης την Ισλαμική Δημοκρατία να «ανακοινώσει επίσημα το τέλος των δραστηριοτήτων της αστυνομίας ηθών» και «να επιτρέψει ειρηνικές διαδηλώσεις», ανέφερε σε ανακοίνωσή της.

Το Ιράν κατηγορεί τον ορκισμένο εχθρό του τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας, του Ισραήλ και κουρδικών ομάδων που εδρεύουν εκτός της χώρας, ότι υποδαυλίζουν τις διαδηλώσεις στους δρόμους που η κυβέρνηση αποκαλεί «ταραχές». Η μη κυβερνητική οργάνωση Iran Human Rights με έδρα το Όσλο ανακοίνωσε ότι τουλάχιστον 448 άνθρωποι «σκοτώθηκαν από τις δυνάμεις ασφαλείας στις συνεχιζόμενες πανεθνικές διαδηλώσεις».

Ο επικεφαλής του ΟΗΕ για τα δικαιώματα Βόλκερ Τουρκ δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι 14.000 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων παιδιά, συνελήφθησαν στην καταστολή των διαδηλώσεων. Το πογκρόμ των συλλήψεων έχει παγιδεύσει αθλητές, διασημότητες και δημοσιογράφους. Μεταξύ των τελευταίων προσώπων που συνελήφθησαν ήταν η σταρ του κινηματογράφου Μίτρα Χατζάρ, η οποία κρατήθηκε στο σπίτι της το Σάββατο, σύμφωνα με τη μεταρρυθμιστική εφημερίδα Shargh.

Τι είναι η «αστυνομία ηθών»

Η «αστυνομία ηθών» είναι μια δύναμη επιβολής του νόμου με πρόσβαση στην εξουσία, τα όπλα και τα κέντρα κράτησης. Έχει επίσης τον έλεγχο των «κέντρων επανεκπαίδευσης» που εισήχθησαν πρόσφατα. Τα κέντρα λειτουργούν σαν εγκαταστάσεις κράτησης, όπου γυναίκες –και μερικές φορές άνδρες– τίθενται υπό κράτηση επειδή δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες της πολιτείας για τη σεμνότητα.

Στα εν λόγω κέντρα, οι κρατούμενοι λαμβάνουν μαθήματα για το Ισλάμ και τη σημασία του χιτζάμπ και στη συνέχεια αναγκάζονται να υπογράψουν μια υπόσχεση οτι θα συμμορφωθούν με τους κανονισμούς ένδυσης του κράτους πριν «απελευθερωθούν».

Το πρώτο από αυτά τα ιδρύματα άνοιξε το 2019 λέει ο Χαντί Γκαέμι, εκτελεστικός διευθυντής του Κέντρου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Ιράν, που εδρεύει στη Νέα Υόρκη, προσθέτοντας ότι «από τη δημιουργία τους, που δεν έχει βάση σε κανέναν νόμο, οι πράκτορες αυτών των κέντρων κρατούν αυθαίρετα αμέτρητες γυναίκες με το πρόσχημα ότι δεν συμμορφώνονται με την καταναγκαστική χρήση του χιτζάμπ».

«Στη συνέχεια οι γυναίκες αντιμετωπίζονται σαν εγκληματίες, κρατούνται για το έγκλημά τους, φωτογραφίζονται και αναγκάζονται να παρακολουθήσουν ένα μάθημα για το πώς να φορούν σωστό χιτζάμπ και την ισλαμική ηθική», πρόσθεσε.

Το Ιράν υπαγόρευε στις γυναίκες πώς θα έπρεπε να ντύνονται πολύ πριν την ίδρυση της σημερινής Ισλαμικής Δημοκρατίας. Το 1936, ο φιλοδυτικός ηγέτης Ρεζά Σαχ απαγόρευσε τη χρήση μαντήλιων και μαντήλων σε μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού της χώρας. Πολλές γυναίκες αντιστάθηκαν. Στη συνέχεια, το ισλαμικό καθεστώς που ανέτρεψε τη δυναστεία των Παχλαβί του Σάχη κατέστησε το χιτζάμπ υποχρεωτικό το 1979, αλλά ο κανόνας έγινε νόμος μόλις το 1983.

Η καταπίεση των γυναικών

Μια σειρά από κινήματα κατά του χιτζάμπ αναδύονται κάθε λίγα χρόνια στο Ιράν, οδηγώντας συχνά σε κύματα συλλήψεων και διώξεων. Αυτά περιλαμβάνουν τα «Girls of Revolution Street» το 2017, καθώς και τις φετινές διαμαρτυρίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την Εθνική Ημέρα Χιτζάμπ και Αγνότητας της χώρας, η οποία γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 12 Ιουλίου.

Η Aμίνι είναι το τελευταίο σύμβολο της καταπίεσης των γυναικών του Ιράν. Το 2019 μια Ιρανή ονόματι Σαχάρ Χονταγιάρι ντύθηκε άντρας για να μπει κρυφά σε ένα γήπεδο και να παρακολουθήσει έναν αγώνα ανδρικού ποδοσφαίρου. Όταν η 29χρονη συνελήφθη από την αστυνομία και έμαθε ότι μπορούσε να περάσει έξι μήνες στη φυλακή, αυτοπυρπολήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας και πέθανε.

Το περιστατικό προκάλεσε οργή στη χώρα για τους αυστηρούς κανόνες και τις συνέπειες για την παραβίαση αυτών των κανόνων που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι γυναίκες στο Ιράν. Η βία με βάση το φύλο κατά των γυναικών, συμπεριλαμβανομένων των λεγόμενων «εγκλημάτων τιμής» συνεχίζεται στο Ιράν και οι νόμοι της χώρας κάνουν ελάχιστα για την προστασία τους, λένε οι ειδικοί.

Σχετικές ειδήσεις:

Ιράν: «Βράζει» η οργή των καλλιτεχνών κατά του καθεστώτος

Ιράν: Ράπερ που υποστηρίζει τις διαδηλώσεις κινδυνεύει σε θάνατο

Ιράν: Γκρέμισαν το σπίτι αθλήτριας που αγωνίστηκε χωρίς χιτζάμπ