Ουκρανία: Φόβοι για εκτόξευση στις τιμές τροφίμων μετά την κατάρρευση της συμφωνίας για τα σιτηρά

Η συμφωνία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας χαλάρωσε τις παγκόσμιες τιμές των τροφίμων, πλέον ομως δεν ισχύει και οι αναλυτές προειδοποιούν για ένα «τρενάκι του τρόμου» στις τιμές. Η αποχώρηση της Ρωσίας από το σύμφωνο μετά την επίθεση στη γέφυρα της Κριμαίας, έχει ήδη πυροδοτήσει φόβους για νέα άνοδο στις παγκόσμιες τιμές των τροφίμων.

Τα ζητήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας που προκλήθηκαν από την πανδημία είχαν ήδη τροφοδοτήσει τις παγκόσμιες αυξήσεις των τιμών των τροφίμων μέχρι το τέλος του 2021, αλλά η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 έκανε τις τιμές να αυξηθούν ακόμη περισσότερο.

Ωστόσο, μια συμφωνία, με τη διαμεσολάβηση του ΟΗΕ και της Τουρκίας, για να ξεκινήσουν εκ νέου οι εξαγωγές σιτηρών της Ουκρανίας από τρία λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα, πιστώνεται σε μεγάλο βαθμό ότι βοήθησε στη μείωση του πληθωρισμού των τιμών των τροφίμων καθ' όλη τη διάρκεια του 2022. Τώρα υπάρχουν ανησυχίες ότι η τελευταία κίνηση της Ρωσίας θα μπορούσε να προκαλέσει νέες αναταράξεις στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Η σημασία των σιτηρών από τη Μαύρη Θάλασσα

Πριν από την εισβολή της Ρωσίας, η Ουκρανία ήταν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ηλιέλαιου, ο τέταρτος μεγαλύτερος εξαγωγέας κριθαριού και καλαμποκιού και ο πέμπτος μεγαλύτερος εξαγωγέας σιταριού, σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών για το 2020. Την ίδια χρονιά, η Ρωσία ήταν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας σιταριού στον κόσμο και ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας κριθαριού, καθώς και σημαντικός προμηθευτής λιπασμάτων.

Και οι δύο χώρες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση σταθερών παγκόσμιων τιμών στα τρόφιμα. «Η μετακίνηση σιτηρών, ειδικά δημητριακών όπως το σιτάρι, από την Ουκρανία βοηθά και αυτή η αγορά απορροφά αυτή την αύξηση των προμηθειών», δήλωσε τον Αύγουστο του περασμένου έτους ο επικεφαλής οικονομολόγος του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, Μάξιμο Τορέρο.

Η υποστήριξη της Ρωσίας για τη συμφωνία ήρθε με τη μορφή ενός ξεχωριστού μνημονίου κατανόησης με τον ΟΗΕ, το οποίο επέτρεψε τη συνέχιση των δικών της εξαγωγών γεωργικών προϊόντων και λιπασμάτων. Παρά τη σύγκρουση, εκατομμύρια τόνοι σιταριού, καλαμποκιού και ηλιέλαιου εξήχθησαν τόσο από τη Ρωσία όσο και από την Ουκρανία κατά τη διάρκεια των 12 μηνών που ίσχυε η συμφωνία.

Και ενώ η συντριπτική πλειονότητα αυτών των σιτηρών αποστέλλονταν στη Δυτική Ευρώπη και την Ασία-Ειρηνικό, η ύπαρξη τεράστιων όγκων στην παγκόσμια αγορά τροφίμων ήταν κρίσιμης σημασίας για να διασφαλιστεί ότι τα επισιτιστικά επισφαλή και τα αναπτυσσόμενα έθνη θα είχαν πρόσβαση σε βασικά εμπορεύματα.

Ποιες χώρες βασίζονται περισσότερο στα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας;

Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (WFP), το οποίο παρέχει επισιτιστική βοήθεια σε όλο τον κόσμο, απέκτησε πρόσβαση σχεδόν στο ήμισυ των αναγκών του σε σιτηρά από την Ουκρανία το 2022 και το διένειμε σε ορισμένες από τις φτωχότερες χώρες στον κόσμο.

«Από φέτος, η συνεισφορά της Ουκρανίας έχει αυξηθεί στο 80%», δήλωσε ο καθηγητής έρευνας της Σχολής Δημόσιας Πολιτικής του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια, Δρ Άνταμ Ρόουζ. «Η συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας έδωσε τη δυνατότητα στο WFP να μεταφέρει σιτάρι σε μέρη της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και σε μέρη της Ασίας. Συγκεκριμένα, η Σομαλία, η Αιθιοπία και το Αφγανιστάν θα επωφεληθούν περισσότερο»

Μπορεί να καλυφθεί το κενό;

Η παραγωγή της Ουκρανίας μειώθηκε κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, καθώς οι αγρότες αντιμετωπίζουν ελλείψεις εξοπλισμού, ανταλλακτικών και βασικών ειδών, όπως λιπάσματα και καύσιμα. «Πραγματικά περιμένουμε να πέσει, καθώς οι αγρότες αντιμετωπίζουν δυσκολίες πρόσβασης στα χωράφια τους», δήλωσε ο εκτελεστικός διευθυντής της ABARES, Τζάρεντ Γκρίνβιλ.

«Αλλά είχαμε μερικές πολύ καλές σεζόν στην Αυστραλία, με ισχυρά επίπεδα αποθεμάτων, οπότε η ικανότητά μας να εξάγουμε θα παραμείνει υψηλή». Γενικότερα, υπήρξαν καλύτερες συνθήκες αυτή τη σεζόν στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. «Το καθαρό αποτέλεσμα θα είναι περισσότερο στη μεταβλητότητα των τιμών λόγω της υψηλότερης αβεβαιότητας, παρά στις ελλείψεις σιτηρών, αν και αυτό μπορεί να συμβεί σε τοπικές αγορές», είπε ο Γκρίνβιλ.

Αναμένει ότι οι τιμές των σιτηρών θα παραμείνουν υψηλές, αλλά και πιο ασταθείς, καθώς οι αγορές αντιδρούν σε νέα για συγκομιδές, συνθήκες σποράς και καιρικά φαινόμενα σε όλο τον κόσμο.

«Αν υπάρξουν αναφορές για χαμηλότερες συγκομιδές από ορισμένους παραγωγούς του βόρειου ημισφαιρίου ή για προβλήματα με την παραγωγή στη Ρωσία, τότε θα δούμε ότι η παγκόσμια τιμή θα αρχίσει να εκτινάσσεται πολύ περισσότερο».

Ο ανώτερος αναλυτής σιτηρών της Rabobank, Ντένις Βοζνεσένσκι, δήλωσε ότι τις τελευταίες 12 ώρες οι αγορές σιτηρών θύμισαν «ρόλερκόστερ».«Οι πρώτες τιμές ανέβηκαν γύρω στο 3%, μέχρι το πρωί εδώ ήταν 8% και τώρα επέστρεψαν εκεί που ήταν πριν η Ρωσία ανακοινώσει ότι δεν πρόκειται να υποστηρίξει τη συμφωνία», είπε.

Η Ουκρανία έχει δημιουργήσει ένα ασφαλιστικό ταμείο 500 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ για να αποζημιώσει τους πλοιοκτήτες για οποιαδήποτε ζημιά υποστούν τα πλοία στα λιμάνια τους. «Εργαζόμαστε για την επανέναρξη της παράδοσης και την επέκταση της γκάμα των προϊόντων. Καλώ τις χώρες του πολιτισμένου κόσμου και τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις να συνεργαστούν», δήλωσε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Ουκρανίας Oλεξάντρ Κουμπάκοφ σε tweet τον Φεβρουάριο.