ΕΕ: Από τον «Ιανό» στον «Daniel» - Τι είναι οι μεσογειακοί κυκλώνες που προκαλούν χιλιάδες θανάτους

Η ξαφνική πλημμύρα που σκότωσε χιλιάδες ανθρώπους στη Λιβύη αυτή την εβδομάδα ακολούθησε ένα μεσογειακό κυκλώνα «medicane», ένα σπάνιο αλλά καταστροφικό καιρικό φαινόμενο που οι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα ενταθεί σε έναν κόσμο που θερμαίνεται.

Ο όρος medicane, μία συγχώνευση των λέξεων Μεσόγειος και τυφώνας χρησιμοποιείται από επιστήμονες και μετεωρολόγους, είναι λιγότερο γνωστός όμως στο ευρύτερο κοινό. Οι μεσογειακοί κυκλώνες «Medicanes» που τείνουν να σχηματίζονται πάνω από τμήματα της Μεσογείου κοντά στις ακτές της βόρειας Αφρικής, είναι παρόμοιοι με τους κυκλώνες και τους τυφώνες, αν και μπορούν να αναπτυχθούν σε ψυχρότερα νερά.

Μπορούν επίσης να έχουν φυσική ομοιότητα στις δορυφορικές εικόνες ως μια στροβιλιζόμενη μάζα από σύννεφα καταιγίδας που περιβάλλουν ένα μάτι στη μέση. Στη «Φέρνουν» βροχή και δυνατούς ανέμους. Η καταιγίδα Daniel έριξε περίπου 170 χιλιοστά βροχής στη Λιβύη. Αυτό θα ενταθεί με την υπερθέρμανση του πλανήτη, λένε οι επιστήμονες.

«Είμαστε βέβαιοι ότι η κλιματική αλλαγή επιβαρύνει τις βροχοπτώσεις που σχετίζονται με τέτοιες καταιγίδες», δήλωσε η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ, Λιζ Στίβενς. Οι μεσογειακοί κυκλώνες είναι συνήθως μικρότεροι και πιο αδύναμοι από τους τροπικούς ισοδύναμους τους και έχουν μικρότερο χώρο για να αναπτυχθούν. Η μέγιστη ισχύς τους είναι συνήθως ισοδύναμη με έναν τυφώνα κατηγορίας 1 στην κλίμακα Saffir-Simpson, που περιλαμβάνει ταχύτητες 119-153 χλμ την ώρα.

Οι μεσογειακοί κυκλώνες τείνουν να σχηματίζονται το φθινόπωρο όταν η θάλασσα είναι ζεστή, συνήθως στη δυτική Μεσόγειο και στην περιοχή μεταξύ του Ιονίου και της βόρειας αφρικανικής ακτής, εξήγησε η Suzanne Gray, καθηγήτρια στο μετεωρολογικό τμήμα του Πανεπιστημίου του Reading.

Ένα στρώμα ψυχρότερου αέρα από μεγαλύτερα υψόμετρα σχηματίζει αγωγές με θερμότερο αέρα που αναδύεται από τη θάλασσα και συγκλίνουν γύρω από ένα κέντρο χαμηλής πίεσης. Οι Medicanes σχηματίζονται μία ή δύο φορές το χρόνο κατά μέσο όρο, σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ.

Ενώ οι τυφώνες κινούνται από την ανατολή προς τη δύση, οι κυκλώνες αυτοί τείνουν να πηγαίνουν από τη δύση προς την ανατολή. Πριν χτυπήσει τη Λιβύη, ο Daniel χτύπησε τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Τουρκία την περασμένη εβδομάδα.

Τρεις μεσογειακοί κυκλώνες εμφανίστηκαν ανοιχτά της Ελλάδας μεταξύ 2016 και 2018, ενώ το 2019 οι ισπανικές μετεωρολογικές υπηρεσίες εντόπισαν έναν ακόμη μεταξύ των Βαλεαρίδων Νήσων και των ακτών της Αλγερίας.

Ένας άνεμος ταχύτητας έως και 120 χιλιομέτρων την ώρα, που ονομάστηκε «Ιανός», χτύπησε την Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 2020, σκοτώνοντας τρεις ανθρώπους στην πόλη της Καρδίτσας και προκαλώντας πλημμύρες, κατολισθήσεις και διακοπές ρεύματος. Το ιταλικό νησί της Σικελίας χτυπήθηκε επίσης το 2021. Το 2020, η γαλλική μετεωρολογική παρακολούθηση Meteo-France είπε ότι ήταν δύσκολο να υπολογιστούν κλιματικά σήματα από τους μεσογειακούς κυκλώνες λόγω της σπανιότητάς τους.

Ενώ οι επιστήμονες είναι ολοένα και περισσότερο σε θέση να ξεχωρίσουν την πιθανή επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην πιθανότητα να συμβεί ένα ακραίο καιρικό συμβάν και την έντασή του, καμία τέτοια μελέτη απόδοσης δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμη για τον Daniel.

Γενικά, οι ειδικοί λένε ότι η άνοδος της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας, λόγω της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τον άνθρωπο, θα κάνει τις ακραίες καταιγίδες πιο έντονες. Οι ωκεανοί έχουν απορροφήσει το 90% της υπερβολικής θερμότητας που παράγεται από την ανθρώπινη δραστηριότητα από την αυγή της βιομηχανικής εποχής, σύμφωνα με τους επιστήμονες.

Ισπανοί ερευνητές δήλωσαν ότι η Μεσόγειος έφτασε στην υψηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί τον Ιούλιο, καθώς η Ευρώπη «ψήνεται» από μια σειρά από καύσωνες. Τα επιφανειακά νερά της ανατολικής Μεσογείου και του Ατλαντικού ήταν δύο έως τρεις βαθμούς Κελσίου θερμότερα από το συνηθισμένο, γεγονός που θα είχε υπερτροφοδοτήσει τον Daniel.

«Το γεγονός ότι ο Daniel θα μπορούσε να μετατραπεί σε μεσογειακό κυκλώνα… είναι πιθανότατα αποτέλεσμα των υψηλότερων θερμοκρασιών στην επιφάνεια της θάλασσας και ως εκ τούτου της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής», πρόσθεσε ο κλιματολόγος Karsten Haustein από το Πανεπιστήμιο της Λειψίας στη Γερμανία.