Ευρωπαϊκή Ένωση: Σαφές μήνυμα προς την Τουρκία – «Αλλάξτε πορεία στις σχέσεις με Ελλάδα και Κύπρο»

Τον τελευταίο καιρό, οι ευρωτουρκικές σχέσεις ισορροπούν σε… τεντωμένο σκοινί. Οι συνεχείς προκλήσεις της γείτονος, η διατήρηση της «εμπρηστικής» ρητορικής και η στάση της, αναφορικά με τις πολεμικές συγκρούσεις σε Μέση Ανατολή και Ουκρανία έχουν προκαλέσει την έντονη δυσφορία των Ευρωπαίων ηγετών.

Με μία έκθεση – ορόσημο για τα διεθνή πράγματα, την «Κοινή Δήλωση προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την Τρέχουσα Κατάσταση των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων Ευρωπαϊκής Ένωσης – Τουρκίας», η ευρωπαϊκή πλευρά επιχειρεί να βάλει την Τουρκία στη… θέση της, καταγγέλλοντας τις πρακτικές της σε πληθώρα θεμάτων, με «αιχμή» τα ελληνοτουρκικά, το Κυπριακό και το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο.

Με το «καλημέρα», η έκθεση βάζει την Τουρκία στη… γωνία, καθώς γίνεται αναφορά σε «παράγοντες που διαμορφώνουν βαθιά το περίπλοκο και δύσκολο πλαίσιο των σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών

– Η ανάγκη για βιώσιμη αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο.

– Το Κυπριακό.

– Η θέση της Τουρκίας σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία.

– Η διεύρυνση του ΝΑΤΟ.

– Η θέση της Τουρκίας σε θέματα εξωτερικής και περιφερειακής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής και ιδίως μετά τις επιθέσεις της Χαμάς κατά του Ισραήλ.

– Η εγχώρια κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του Κράτους Δικαίου.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία αναγνωρίζει ορισμένα θετικά βήματα που έχουν πραγματοποιηθεί το προηγούμενο διάστημα, επεσήμανε ότι η Ένωση έχει στρατηγικό συμφέρον για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και την ανάπτυξη μίας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία, τονίζοντας, όμως, την αποφασιστικότητα της να ενεργοποιήσει τις αποφάσεις (2021) για επιβολή κυρώσεων εάν η Τουρκία παρεκτραπεί.

Ανατολική Μεσόγειος

Στο κεφάλαιο για την Ανατολική Μεσόγειο, η έκθεση αποτυπώνει το σκηνικό τουρκικών προκλήσεων έως τις αρχές του 2023, υπογραμμίζοντας ότι «οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας επιδεινώθηκαν με εχθρική ρητορική, παραβιάσεις του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου, συμπεριλαμβανομένων υπερπτήσεων ελληνικών κατοικημένων περιοχών και απειλητικές δηλώσεις αναφορικά με την κυριαρχία των ελληνικών νησιών».

Όμως, η έκθεση αναγνωρίζει ότι μετά τους σεισμούς στην Τουρκία σημειώθηκε σημαντική βελτίωση στις σχέσεις των δύο χωρών. Καταγράφεται το γεγονός ότι δεν υπάρχουν παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και υπερπτήσεις στα ελληνικά νησιά και μετά την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας από την Ελλάδα υπήρξε η διπλωματία των σεισμών με επαφές μεταξύ των δύο χωρών που οδήγησαν στην συμφωνία για σύγκληση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας.

Παράλληλα, τονίσθηκε για την Τουρκία ότι η «οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών δεν έχει αντιμετωπισθεί μέσω διαλόγου και διαπραγματεύσεων καλή τη πίστει, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και με προσφυγή, εάν είναι απαραίτητο, στο Διεθνές Δικαστήριο».

Το κείμενο της Ένωσης καλεί τη γείτονα να αλλάξει… ρότα και στο Κυπριακό

«Η αδιαμφισβήτητη προσήλωση στις σχέσεις καλής γειτονίας, τις διεθνείς συμφωνίες και την αρχή της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της Ένωσης, παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών – μελών, εξακολουθεί να αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διασφάλιση ενός σταθερού και ασφαλούς περιβάλλοντος στην Ανατολική Μεσόγειο και την ανάπτυξη ενός συνεργατικού και αμοιβαία επωφελούς σχέση μεταξύ της Ένωσης και της Τουρκίας», υπογραμμίσθηκε.

«Η διευθέτηση του Κυπριακού ζητήματος αποτελεί βασικό στοιχείο των έντονων διαφωνιών της Τουρκίας με την Ένωση στην Ανατολική Μεσόγειο. Η δέσμευση και η στήριξη της Ένωσης στο Κυπριακό αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για την άμβλυνση των εντάσεων στην περιοχή.

Η κατάσταση στην Κύπρο συνέχισε να επιδεινώνεται λόγω των συνεχών προσπαθειών της Τουρκίας και της τουρκοκυπριακής ηγεσίας να υπονομεύσουν τη βάση της διευθέτησης του κυπριακού ζητήματος που κατοχυρώνεται στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών (δικοινοτική και διζωνική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, επιδιώκοντας τη λύση των δυο κρατών και την αναγνώριση της λεγόμενης “Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου” σε διεθνείς οργανισμούς.

Η συνολική στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό ζήτημα και η μη αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας εξακολουθούν να παρεμποδίζουν διαφορετικούς δρόμους συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένων των τομέων της ασφάλειας και της άμυνας», επισημάνθηκε.

Η έκθεση αναγνωρίζει τη θετική συμβολή της Τουρκίας στις συμφωνίες για εξαγωγή δημητριακών από τη Μαύρη Θάλασσα. Ωστόσο, επισημαίνει τη στενή σχέση της Άγκυρας με τη Μόσχα και τον κίνδυνο αναφορικά με προϊόντα –ακόμη και αυτά της αμυντικής βιομηχανίας– τα οποία λόγω της Τελωνειακής Ένωσης φθάνουν στην Τουρκία, να διοχετεύονται τελικά στην Ρωσία.

«Το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο αποτελεί παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων τρίτων κρατών»

«Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί ότι το Μνημόνιο Συνεννόησης Τουρκίας – Λιβύης του 2019 συνιστά παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν έχει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη», σημειώθηκε ακόμη στην ευρωπαϊκή έκθεση.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμά ότι η προσωρινή βελτίωση των επιδόσεων της Τουρκίας όσον αφορά και τις σχέσεις με τα κράτη – μέλη παραμένει «εύθραυστη». Η στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό και η σθεναρή προώθηση μίας «λύσης δύο κρατών για το νησί αποτελούν μεγάλη πρόκληση».

Η υποστήριξη της γείτονος με στρατιωτικά μέσα σε περιφερειακές συγκρούσεις και οι απόψεις που εκφράζει για τη Χαμάς, έρχονται σε αντίθεση με τις θέσεις της Ένωσης. Επίσης, λόγω της σοβαρής εγχώριας κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του Κράτους Δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της μη εφαρμογής των αποφάσεων του ΕΔΑΔ, η σχέση μεταξύ των δύο πλευρών έχει –σαφώς– πολλά εμπόδια να ξεπεράσει.

Ο διάλογος για το Κράτος Δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα θα παραμείνει αναπόσπαστο μέρος των δεσμών». Η προειδοποίηση της Ένωσης είναι ότι μόνο η «επιδίωξη διαλόγου με καλή πίστη, συμπεριλαμβανομένου του Κυπριακού, με παράλληλη αποχή από μονομερείς ενέργειες, θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη μίας πιο συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης».