Εμπραχίμ Ραΐσι: Ποιος ήταν ο πρόεδρος του Ιράν - Η πορεία και ο ρόλος του στην «Επιτροπή Θανάτου»

Ο πρόεδρος του Ιράν, Eμπραχίμ Ραϊσι, ο οποίος σκοτώθηκε στα βουνά του Ιράν μετά από συντριβή ελικοπτέρου κοντά στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν, είναι ένας σκληροπυρηνικός ππολιτικός που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο τα τελευταία χρόνια στην επιστροφή του Ιράν προς τις πιο αδιάλλακτες πεποιθήσεις των επαναστατών ιδρυτών της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Υποστηρικτής των βαθιά συντηρητικών αξιών στο εσωτερικό μέτωπο, όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, ο Ραϊσι χάραξε επίσης μια ολοένα και πιο επιθετική στάση και ήταν επί των ημερών του που η Τεχεράνη επέλεξε να εξαπολύσει την πρόσφατη άνευ προηγουμένου επίθεση με πυραύλους και drone κατά του Ισραήλ φέρνοντας τις δύο χώρες σε άμεση και ανοιχτή σύγκρουση για πρώτη φορά.

Ενώ εξελέγη πρόεδρος τον Ιούνιο του 2021, ως ο ιδανικός πολιτικός για την καταπολέμηση της διαφθοράς και των οικονομικών προβλημάτων του Ιράν, ο Ραϊσι καταλάμβανε εδώ και καιρό σημαντικές θέσεις, συμπεριλαμβανομένου ενός υποτιθέμενου βασικού ρόλου στη λεγόμενη «Επιτροπή Θανάτου» που ήταν υπεύθυνη για την εκτέλεση χιλιάδων κρατουμένων στη δεκαετία του 1980 – έναν ισχυρισμό που ο ίδιος έχει αρνηθεί.

Γεννημένος το 1960 σε οικογένεια στο Μασντάντ, ο Ραΐσι ήταν παιδί της επανάστασης που ανέτρεψε τον Σάχη αφού είχε ταξιδέψει στο Κομ για να παρακολουθήσει ένα σιιτικό σεμινάριο σε ηλικία 15 ετών, ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του. Ενώ ήταν ακόμη νεαρός φοιτητής, συμμετείχε στις μαζικές διαδηλώσεις ενάντια στον υποστηριζόμενο από τη Δύση Σάχη το 1979 που θα οδηγούσαν στην Ισλαμική Επανάσταση υπό την καθοδήγηση του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, μέχρι τη δραματική επιστροφή του από την εξορία στη Γαλλία.

Στα ταραχώδη πρώτα χρόνια της Ισλαμικής Επανάστασης, ο νεαρός Ραΐσι συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Shahid Motahari της Τεχεράνης, όπου έλαβε διδακτορικό δίπλωμα στην ισλαμική νομολογία και το δίκαιο. Εντασσόμενος στο δικαστικό σώμα, σε ηλικία μόλις 25 ετών – όπως πολλοί άλλοι νέοι της γενιάς του – ανέλαβε γρήγορα σημαντικό αξίωμα, στην περίπτωσή του αναπληρωτή εισαγγελέα της Τεχεράνης.

Ενώ ήταν ακόμη σε αυτόν τον ρόλο, λένε οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έγινε ένας από τους τέσσερις δικαστές που συμμετείχαν στη διαβόητη «Επιτροπή Θανάτου», ένα μυστικό δικαστήριο που ιδρύθηκε το 1988 για να ξαναδικάσει χιλιάδες κρατούμενους, πολλοί από τους οποίους μέλη της ομάδας «Mujahedin-e Khalq»

Αυτό χρησίμευσε ως εφαλτήριο για τις ευρύτερες φιλοδοξίες του. Ο Ραΐσι αργότερα θα υπηρετούσε ως γενικός εισαγγελέας της Τεχεράνης και στη συνέχεια ως επικεφαλής του Οργανισμού Κρατικής Επιθεώρησης. Μέχρι το 2006, είχε εκλεγεί στη Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων, η οποία είναι επιφορτισμένη με τον διορισμό και την επίβλεψη του ανώτατου ηγέτη και τα μέλη της οποίας εγκρίνονται από το ισχυρό Συμβούλιο των Φρουρών της Επανάστασης

Αφότου οι αμφισβητούμενες προεδρικές εκλογές του 2009 προκάλεσαν δημόσιες διαμαρτυρίες μηνών, ο Ραΐσι υποστήριξε τις βάναυσες καταστολές και τις μαζικές φυλακίσεις. Έγινε γενικός εισαγγελέας της χώρας το 2014. Τέθηκε υπό κυρώσεις από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ το 2019 για τον ρόλο του στην εσωτερική καταστολή.

Η εκλογική νίκη του Ραΐσι, που τον οδήγησε να διαδεχθεί τον Χασάν Ροχανί στην προεδρία, αντιπροσώπευε μια ώθηση από τους υπερσυντηρητικούς του Ιράν κατά της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 με τις παγκόσμιες δυνάμεις που έδωσε στο Ιράν ανακούφιση από τις διεθνείς κυρώσεις. Υπό τον Ραΐσι, το Ιράν εμπλούτιζε ουράνιο σε επίπεδα σχεδόν οπλικής ποιότητας και εμπόδιζε τις διεθνείς επιθεωρήσεις.

Η πρώτη προσπάθεια του Ραΐσι να εκτοπίσει τον Ροχανί, το 2017, απέτυχε, καθώς ο Ροχανί κέρδισε το 57% των ψήφων. Το προφίλ του, ωστόσο ισχυροποιήθηκε όταν ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ τον διόρισε αναπληρωτή επικεφαλής της Συνέλευσης Εμπειρογνωμόνων το 2019. Ο Ραΐσι κέρδισε τις προεδρικές εκλογές του 2021, αν και η εν λόγω ψηφοφορία είχε τη χαμηλότερη συμμετοχή στην ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Στο τέλος του 2022, ένα κύμα διαμαρτυριών σε εθνικό επίπεδο ξέσπασε μετά τον θάνατο υπό κράτηση της Mάχσα Αμiνι η οποία είχε συλληφθεί για φερόμενη παραβίαση του αυστηρού ισλαμικού κώδικα ενδυμασίας του Ιράν για τις γυναίκες. Τον Μάρτιο του 2023, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία, μακροχρόνιοι περιφερειακοί εχθροί, ανακοίνωσαν αιφνιδιαστική συμφωνία που αποκατέστησε τις διπλωματικές σχέσεις.

Η άμβλυνση της έντασης με τη Σαουδική Αραβία, ωστόσο, ήταν κάτι ακραίο όσον αφορά στην ιρανική εξωτερική πολιτική υπό τον Ραΐσι, καθώς το Ιράν παρείχε όπλα στη Ρωσία στον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας, εξαπέλυσε μια μαζική επίθεση με drone και πυραύλους στο Ισραήλ και συνέχισε να εξοπλίζει ομάδες αντιπροσώπων στη Μέση Ανατολή, όπως οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης και η Χεζμπολάχ του Λιβάνου.