Φετουλάχ Γκιουλέν: Από σύμμαχοι, ορκισμένοι εχθροί - Οι σχέσεις οργής με Ερντογάν

Ο Φετουλάχ Γκιουλέν , ο οποίος θεωρούνταν για χρόνια ο μόνος και κύριος ουσιαστικά αντίπαλος που μπορούσε να αμφισβητήσει τη θέση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο οποίος φέρεται να ηγήθηκε της αποτυχημένης απόπειρας πραξικοπήματος το 2016, πέθανε στην Πενσυλβάνια σε ηλικία 83 ετών.

Από σύμμαχοι...ορκισμένοι εχθροί

Ο Γκιουλέν ήταν στο παρελθόν σύμμαχος του Ερντογάν και τον βοήθησε να ανέλθει στην εξουσία στην Τουρκία, αλλά ξέσπασε μια σύγκρουση μεταξύ των δύο το 2015. Η κυβέρνηση του Ερντογάν έχει κατηγορήσει στο παρελθόν τους υποστηρικτές του Γκιουλέν για την πραγματοποίηση της αποτυχημένης απόπειρας στρατιωτικού πραξικοπήματος εναντίον της το 2016. Στη συνέχεια, η Άγκυρα ζήτησε επισήμως την έκδοσή του από την Ουάσιγκτον, η οποία αρνήθηκε. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν συλληφθεί ή απολυθεί στην Τουρκία μετά την απόπειρα πραξικοπήματος και κατηγορούνται για υποστήριξη στον Γκιουλέν.

Ο Φετουλάχ Γκιουλέν γεννήθηκε στην ανατολική Τουρκία, από πατέρα ιμάμη της περιοχής. Παρακολούθησε θρησκευτικά σχολεία μέχρι την ηλικία των 14 ετών και μετά άρχισε θρησκευτικά κηρύγματα. Το 1960 ίδρυσε το κίνημα «Hizmat» («Υπηρεσία» στα τούρκικα) στη Σμύρνη. Στα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του, το κίνημα επικεντρώθηκε στον τομέα της εκπαίδευσης: ίδρυσε φοιτητικές εστίες σε λύκεια, αντιμετώπιζε προβλήματα ναρκωτικών στη νεολαία και εργάστηκε για την ανύψωση του επιπέδου της εκπαίδευσης.

Πρώην υποστηρικτές αποκάλεσαν το κίνημα μια υπερσυντηρητική μυστική εταιρεία σε μια έρευνα στο "Der Spiegel". Δεν είχε ούτε γραφεία, ούτε διεύθυνση, δεν ήταν εγγεγραμμένο πουθενά και δεν υπήρχε επίσημος τραπεζικός λογαριασμός. Εκτός από την εκπαίδευση, ο Γκιουλέν έδωσε τεράστια σημασία στα μέσα ενημέρωσης. Διετέλεσε επίτιμος πρόεδρος της Ένωσης Δημοσιογράφων και Συγγραφέων στην Τουρκία.

Πριν από σχεδόν 40 χρόνια, κάποιοι από τους υποστηρικτές του αγόρασαν τη δημοφιλή τουρκική εφημερίδα «Zaman», το '93 ίδρυσαν τον τηλεοπτικό σταθμό Saamniyulu, το '94 το εβδομαδιαίο «Aktion» και τη δεκαετία του 1990 άνοιξαν αρκετούς ραδιοφωνικούς σταθμούς στην Τουρκία. Στους υποστηρικτές του κινήματος ανήκει και το πρακτορείο ειδήσεων Sihan, το οποίο δραστηριοποιείται σε 50 χώρες, ενώ έχουν και τηλεοπτικό κανάλι στο Νιου Τζέρσεϊ. Ο Γκολάν ήρθε στις Ηνωμένες Πολιτείες στα τέλη της δεκαετίας του 1990 για να υποβληθεί σε ιατρική περίθαλψη. Έκτοτε δεν επέστρεψε για να ζήσει στην Τουρκία, ένα είδος εκούσιας εξορίας που του επέτρεψε να επεκτείνει τις δραστηριότητες του κινήματός του και να το κάνει διεθνές.

Λίγο πριν φύγει οριστικά από την Τουρκία, ο Γκιουλέν κατηγορήθηκε ότι προσπάθησε να κάνει τη χώρα ισλαμική και έκτοτε οι σχέσεις του με το τουρκικό κατεστημένο είχαν σκαμπανεβάσματα.

Στο παρελθόν, ο Γκιουλέν ήταν μεγάλος υποστηρικτής του Ερντογάν και υπηρέτησε ως πνευματικός ηγέτης του κινήματός του «Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης». Πριν από περίπου δέκα χρόνια, οι υποστηρικτές του Γκιουλέν στην αστυνομία και το δικαστικό σύστημα κατηγόρησαν τον στενό κύκλο του Ερντογάν, συμπεριλαμβανομένου του γιου του Μπιλάλ, για διαφθορά, και από τότε οι σχέσεις μεταξύ των δύο έχουν ψυχρανθεί σε σημείο στασιμότητας. Το 2014, η Χιζμάτ κηρύχθηκε τρομοκρατική οργάνωση στην Τουρκία.

Ο ίδιος ο Γκιουλέν αντιτάχθηκε σθεναρά στην τρομοκρατία, ισχυριζόμενος ότι δεν είχε θέση στο αληθινό Ισλάμ. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι μουσουλμάνοι θα πρέπει να ζουν τη ζωή τους σύμφωνα με την ισλαμική παράδοση, η οποία απαιτεί τρόπους, σκληρή δουλειά και φιλανθρωπία. Μιλάει πολύ για την παγκόσμια ειρήνη και ανεκτικότητα, για την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας και για μια ελεύθερη οικονομία. Υποστήριξε τις δυτικές αξίες σε τέτοιο βαθμό που οι αντίπαλοί του ισχυρίστηκαν ότι ήταν πράκτορας της Δύσης.

Η στάση του Γκιουλέν στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση ήταν περίπλοκη. Εξέφρασε και πάλι την υποστήριξή του στις Συμφωνίες του Όσλο, αν και ήταν αντίθετος στην παρέμβαση δυτικών χωρών στη σύγκρουση. Σύμφωνα με τον ίδιο, πρόκειται για πολιτική και όχι θρησκευτική σύγκρουση, η οποία μπορεί να τερματιστεί με τη βοήθεια των Ηνωμένων Εθνών, χωρίς την άμεση επέμβαση ξένων χωρών.

Ο Γκιουλέν εξέφρασε τη συμπάθειά του για τους Παλαιστινίους και κάλεσε ακόμη και τους μουσουλμάνους να στείλουν βοήθεια στη Γάζα, αλλά αντιτάχθηκε στον στολίσκο του Μαρμαρά και είπε ότι οι διοργανωτές του θα έπρεπε να είχαν προσπαθήσει να καταλήξουν σε συμφωνία με το Ισραήλ πριν ξεκινήσουν.

Υποστήριξε τους δεσμούς με το Ισραήλ από μια κοσμοθεωρία που πιστεύει στον διαθρησκειακό διάλογο. Μόνο οι καλές σχέσεις με το Ισραήλ, κατά τη γνώμη του, θα οδηγήσουν σε καλές σχέσεις μεταξύ Μουσουλμάνων και Εβραίων. Πίστευε μάλιστα ότι το Ισραήλ έχει μεγάλη επιρροή στις Ηνωμένες Πολιτείες και γι' αυτό μπορεί να ενισχύσει τους δεσμούς μεταξύ των Αμερικανών και της Τουρκίας.