Στα «άδυτα» του εντυπωσιακού νέου μουσείου του Καΐρου – Θα είναι ένα από τα μεγαλύτερα στον πλανήτη
Όταν ο Βρετανός αρχαιολόγος Χάουαρντ Κάρτερ έριχνε, το μακρινό 1922, την πρώτη κλεφτή ματιά, μέσα από μια τρύπα, στον τάφο του Φαραώ Τουταγχαμών, δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τον ενθουσιασμό του γι' αυτό που έμελλε να είναι μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις ανά τους αιώνες και στην ερώτηση του λόρδου Κάρναβον, αν μπορεί να δει κάτι, αναφώνησε: «Ναι, βλέπω υπέροχα πράγματα!».
Αυτά τα «υπέροχα πράγματα» από τον τάφο του διασημότερου των Φαραώ θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν, όχι αποσπασματικά αλλά για πρώτη φορά στο σύνολό τους, σε μια ολοκληρωμένη έκθεση 5.000 αντικειμένων, οι επισκέπτες του νέου αρχαιολογικού μουσείου του Καΐρου (Grand Egyptian Museum), που κατασκευάζεται στην περιοχή της Γκίζας, μια «ανάσα» από το επιβλητικό πλατό των Πυραμίδων.
Το Μουσείο, όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο υπεύθυνος του μεγάλου αυτού έργου, δρ. Τάρεκ Ταουφίκ, αναμένεται να ανοίξει τις πύλες του το 2020, με την ακριβή ημερομηνία να ανακοινώνεται μέσα στους επόμενους μήνες, ενώ οι αρχικές σκέψεις για άνοιγμα ενός τμήματος αυτού στο τέλος του τρέχοντος έτους ή τις αρχές του 2019 εγκαταλείφθηκαν από τους ιθύνοντες, που ετοιμάζονται για λαμπερά εγκαίνια.
Λαμπερά όσο και τα 5.000 αντικείμενα του «χρυσού Φαραώ», που είναι ωστόσο ένα μόνο κομμάτι του νέου μουσείου, το οποίο θα είναι ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, με το κόστος του να «αγγίζει» το 1,1 δισ. δολάρια. Μάλιστα, η εξασφάλιση της χρηματοδότησης ήταν και μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, με την Ιαπωνία να στηρίζει την κατασκευή, με μεγάλα δάνεια (ένα αρχικό δάνειο 300 εκατ. δολαρίων κι ένα δεύτερο των 450 εκατ., με ευνοϊκούς όρους και μεγάλη περίοδο χάριτος).
Πενήντα χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα για 50.000 εκθέματα και επιπλέον ανοιχτός εκθεσιακός χώρος 42.000τ.μ., συνθέτουν την «ταυτότητα» του νέου υπερ-μουσείου και του περιβάλλοντος χώρου, που έχουν σχεδιαστεί με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον.
Το 85% των κτιριακών υποδομών είναι ήδη έτοιμο, ενώ από τα 50.000 εκθέματα που θα φιλοξενήσει το νέο μουσείο, τα 45.000 έχουν ήδη μεταφερθεί στους χώρους του. Απ' αυτά τα 40.000 έχουν περάσει και από τη διαδικασία συντήρησης και είναι έτοιμα να κοσμήσουν τις προθήκες του- και όχι μόνο.
Από το σύνολο των εκθεμάτων, τα 20.000 θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά και, όπως εξηγεί ο δρ. Ταουφίκ, «δεν προέρχονται μόνο από τις αποθήκες του μουσείου του Ταχρίρ αλλά και από αποθήκες (μουσείων) όλης της χώρας, καθώς πρόκειται για ανασκαφές που έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες». Μάλιστα, όπως σημειώνει, «το νέο αυτό υλικό έχει κι ένα σημαντικό στοιχείο, καθώς τοποθετείται και σε ένα εννοιολογικό πλαίσιο, υπό την έννοια ότι δεν βλέπεις απλώς ένα αντικείμενο αλλά ένα αντικείμενο και το περιεχόμενό του».
Για να είναι έτοιμο το μουσείο στην ώρα του για τα εγκαίνια, περίπου 5.000 εργάτες δουλεύουν πυρετωδώς στον αχανή χώρο του εργοταξίου, ενώ στα συνολικά επτά εργαστήρια του κέντρου συντήρησης, 100 ειδικοί συντηρητές -όλοι Αιγύπτιοι, όπως με καμάρι τονίζει ο δρ. Ταουφίκ- 100 Αιγυπτιολόγοι και επιμελητές, μαζί με τα 100 μέλη του διοικητικού προσωπικού και τους 100 φύλακες δίνουν τη δική τους «μάχη» ενάντια στον χρόνο.
Τα 7.000 τ.μ. του Τουταγχαμών και οι ...lifestyle «πινελιές» της ζωής του
Το σύνολο του εκθεσιακού χώρου στο παλιό αρχαιολογικό μουσείο της πλατείας Ταχρίρ, στο Κάιρο, είναι 10.000τ.μ. Στο νέο μουσείο, μόνον η έκθεση για τον Τουταγχαμών θα καταλαμβάνει 7.000τ.μ., με δύο τεράστιες γκαλερί χωρισμένες σε πέντε θεματικές ενότητες.
«Έχουμε την ταυτότητα και την οικογένεια του Τουταγχαμών, την ανακάλυψη του τάφου, την ταφή, την αναγέννηση κι ένα πολύ ειδικό τμήμα, που αφορά το lifestyle του Τουταγχαμών», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δρ. Ταουφίκ, ο οποίος είδε να γίνεται πραγματικότητα το όνειρο, όπως λέει, κάθε αρχαιολόγου, «να αναλάβει την ευθύνη ενός από τα μεγαλύτερα μουσεία του πλανήτη και μιας από τις πιο εντυπωσιακές συλλογές, αυτής του βασιλιά Τουταγχαμών».
«Απομακρυνόμαστε από την ιδέα του χρυσού Φαραώ και προχωράμε στη μοναδική εμπειρία τού να μεταφέρεις κάποιον στην εποχή της 18ης Δυναστείας. Πρόκειται για μια μοναδική εμπειρία σε όλο τον κόσμο. Θα μπορεί κάποιος να δει τον χρυσό θρόνο του Φαραώ και τα βασιλικά διαδήματα πλάι στα ρούχα του- από τα σανδάλια και τα κοσμήματα έως τα εσώρουχά του- και να έρθει κοντά σε έναν Φαραώ της αρχαίας Αιγύπτου. Αυτό είναι κάτι το μοναδικό και καμιά άλλη αιγυπτιακή συλλογή ανά τον κόσμο δεν έχει κάτι ανάλογο», σημειώνει ο υπεύθυνος του νέου μουσείου.
Λίγο αργότερα, καθώς ξεναγούμαστε στο εργαστήριο συντήρησης των κτερισμάτων από τον τάφο του Τουταγχαμών, μία από τις επιστημονικές συνεργάτιδες του δρα Ταουφίκ μας λέει πως όλη η διαδικασία γίνεται με γνώμονα να «παραδοθούν» στο κοινό τα εκθέματα απαλλαγμένα από κάθε τυχόν κακή προηγούμενη παρέμβαση, που μπορεί να έχει αλλοιώσει την αρχική μορφή τους.
Σε μια γωνιά, ένας από τους συντηρητές τοποθετεί με «θρησκευτική ευλάβεια» σε ένα από τα περιδέραια τις χάντρες, που βρέθηκαν διάσπαρτες στον τάφο του Φαραώ, έχοντας πλάι του ως οδηγό ένα χαρτί με το αντικείμενο στην αρχική του μορφή. Λίγο αργότερα, στο εργαστήριο των ξύλινων αντικειμένων, ο συντηρητής ενός εκ των κρεβατιών που βρέθηκαν στον τάφο του Τουταγχαμών μας εξηγεί τις δυσκολίες της αφαίρεσης των παλιών υλικών συντήρησης.
Πολλά ξύλινα αντικείμενα βρέθηκαν σε κακή κατάσταση στον τάφο του Τουταγχαμών αλλά χάρη στην επιμελή φύλαξή τους σε κιβώτια από τον Κάρτερ και την ομάδα του έφτασαν ως τις μέρες μας προκειμένου να παραδοθούν στα πολύπειρα χέρια των Αιγύπτιων συντηρητών και να ανασυσταθούν στην αρχική τους μορφή.
Όχι απλώς ένα ακόμα μουσείο, αλλά μια πραγματική εμπειρία
Καθισμένος στο γραφείο του στο Κέντρο Συντήρησης του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου (The Grand Egyptian Museum Conservation Center), ο δρ. Ταουφίκ μιλάει με πάθος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για το μεγάλο αυτό έργο, που θα φιλοξενήσει ένα σημαντικό μέρος όχι μόνο της αιγυπτιακής, αλλά ευρύτερα της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και αναμένεται να δώσει ώθηση στον ταλαιπωρημένο, τα τελευταία χρόνια, λόγω του φαινομένου της τρομοκρατίας, αιγυπτιακό τουρισμό.
Για τον σκοπό αυτό, το 2019, όπως εξηγεί, αναμένεται να εγκαινιαστεί ένα νέο αεροδρόμιο (Sphinx Airport), σε απόσταση μόλις μισής ώρας από το νέο μουσείο, προκειμένου να καταστεί ευκολότερη η πρόσβαση στην περιοχή μέσα από τους πολύβουους και συχνά χαοτικούς δρόμους της αιγυπτιακής πρωτεύουσας.
«Θα είναι μια μοναδική εμπειρία για τους ξένους επισκέπτες καθώς θα έχουν τη δυνατότητα για πρώτη φορά να απολαύσουν δύο από τα σπουδαιότερα στοιχεία της αρχαίας Αιγύπτου, τις Πυραμίδες και τον Τουταγχαμών, το ένα απέναντι ακριβώς από το άλλο», τονίζει ο δρ. Ταουφίκ και σημειώνει με νόημα πως «κάθε επισκέπτης που θα έρθει από το εξωτερικό θα πρέπει να έχει κατά νου ότι με την επίσκεψή του αυτή συμβάλει στη συντήρηση των αιγυπτιακών αρχαιοτήτων, που είναι σημαντικό κομμάτι της κληρονομιάς της ανθρωπότητας».
Το νέο μουσείο φιλοδοξεί να αποτελέσει πόλο έλξης όχι μόνο για ξένους αλλά και εγχώριους επισκέπτες, αφού στο ευρύτερο «συγκρότημα» θα λειτουργεί επίσης συνεδριακό κέντρο, που μπορεί να φιλοξενήσει έως 1.000 άτομα, ένας σύγχρονος χώρος για σινεμά και θέατρο, χωρητικότητας 500 ατόμων, 28 καταστήματα, 10 εστιατόρια κι ένας τεράστιος χώρος αναψυχής, όπου μπορούν να διοργανωθούν εκδηλώσεις έως 20.000 άτομα.
«Δεν θα είναι μόνο ένα μουσείο αλλά ένας εκπαιδευτικός και ψυχαγωγικός χώρος -μια μικρή πολιτεία- όπου οικογένειες Αιγυπτίων θα μπορούν να περνούν μια ολόκληρη ημέρα, απολαμβάνοντας μια πολιτιστική εμπειρία, αλλά ταυτόχρονα και να ψυχαγωγούνται», εξηγεί ο δρ. Ταουφίκ, για τον οποίο η όλη εμπειρία είναι «σαν να έχεις ένα τεράστιο παζλ και πρέπει να τοποθετήσεις κάθε κομμάτι στη σωστή θέση».
«Προσθέτουμε καθημερινά ένα λιθαράκι γνώσης και κατανόησης της αρχαίας Αιγύπτου κι αυτό είναι μια καταπληκτική εμπειρία. Η τόση συσσωρευμένη γνώση σε κάνει να κατανοήσεις καλύτερα τι έχουν καταφέρει οι παλαιότεροι πολιτισμοί και οι παλαιότερες γενιές και σε τι χρονικό εύρος και σε κάνει να; σκεφτείς από άλλη οπτική τη δική μας εποχή και όλα όσα επιτυγχάνονται σήμερα», τονίζει.
Το νέο μουσείο, ένα έργο που είχε εξαγγελθεί ήδη από το 1992, θα πάρει τη «σκυτάλη» από το ιστορικό μουσείο της πλατείας Ταχρίρ, που τον περασμένο μήνα γιόρτασε τα 116α γενέθλιά του. «Έχει έρθει η ώρα να αποκτήσουμε ένα νέο και σύγχρονο μουσείο. Το μουσείο της πλατείας Ταχρίρ, την εποχή που εγκαινιάστηκε, ήταν πολύ σύγχρονο και πολύ καλά σχεδιασμένο, αλλά σήμερα έχουμε στα χέρια μας πιο προηγμένες τεχνολογίες και θα πρέπει να κάνουμε χρήση αυτών», εξηγεί ο δρ. Ταουφίκ.
Οι κλεμμένες αρχαιότητες και η επιστροφή στην πατρίδα...
Η Αίγυπτος, όπως και η Ελλάδα και μια σειρά από άλλες χώρες με "βαριά" πολιτιστική παράδοση ανά τους αιώνες, διεκδικεί τον επαναπατρισμό 5.000 αρχαιοτήτων που εξήχθησαν παράνομα από τη χώρα, μεταξύ αυτών αρκετά εμβληματικής σημασίας για την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.
«Η Αίγυπτος διατηρεί το δικαίωμά της να διεκδικήσει κάθε αρχαιότητα που έχει φύγει παράνομα από τη χώρα ή υπό αμφίβολες συνθήκες. Θα ζητάμε πάντα την επιστροφή αυτών των κομματιών», ξεκαθαρίζει ο δρ. Ταουφίκ, εξηγώντας, ωστόσο, πως δεν υπάρχει θέμα για τα κομμάτια που έχουν βγει με νόμιμο τρόπο από τη χώρα, «με επίσημα χαρτιά».
Όταν η συζήτηση φτάνει σε ορισμένες από τις εμβληματικές αιγυπτιακές αρχαιότητες, που εκτίθενται σε μουσεία του εξωτερικού, όπως η Στήλη της Ροζέτας, που βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο, ο υπεύθυνος του νέου αρχαιολογικού μουσείου του Καΐρου λέει με έμφαση: «Για κάθε πολιτισμό υπάρχουν ορισμένα κομμάτια - κλειδιά για την ιστορία του. Φυσικά, θα ήταν καλό αυτά τα κομμάτια να είναι στον τόπο προέλευσής τους. Αλλά αυτό είναι κάτι που οι άνθρωποι αυτών των χωρών θα πρέπει να το αποφασίσουν με φιλικό τρόπο».
Ελληνοαιγυπτιακή συνεργασία (και) στην αρχαιολογία
Αίγυπτος και Ελλάδα μοιράζονται δεσμούς φιλίας και συνεργασίας, οι οποίοι στο πλαίσιο της τριμερούς Ελλάδας- Αιγύπτου- Κύπρου έχουν γίνει ακόμη πιο ισχυροί, αλλά τι γίνεται στο πεδίο της αρχαιολογίας; «Υπάρχει ήδη συνεργασία μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας στον τομέα της αρχαιολογίας αλλά υπάρχει και πολύ μεγαλύτερη δυναμική ανάπτυξης της συνεργασίας αυτής», απαντά ο δρ. Ταουφίκ και σημειώνει πως οι δυναμική αυτή δεν περιορίζεται μόνον στον τομέα των ανασκαφών αλλά επεκτείνεται και στα πεδία της μουσειολογίας και της συντήρησης αρχαιοτήτων.
«Τα υλικά είναι αρκετά παρόμοια, οι μετεωρολογικές συνθήκες συγκρίσιμες και ας μην ξεχνάμε ότι τμήμα της αιγυπτιακής ιστορίας είναι η πτολεμαϊκή περίοδος στην Αίγυπτο. Είναι ένα είδος κοινής ιστορίας και για τις δύο χώρες και μπορεί να μελετηθεί καλύτερα από κοινού», εξηγεί ο Αιγύπτιος αρχαιολόγος.
«Υπάρχει τεράστια δυναμική για κοινή δουλειά και συνεργασία και καθώς οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών σε πολιτικό επίπεδο διέρχονται μια πολύ καλή περίοδο θεωρώ ότι θα υπάρξει μεγαλύτερη συνεργασία στον τομέα της αρχαιολογίας και της Αιγυπτιολογία», εκτιμά ο δρ. Ταουφίκ, ο οποίος χρειάστηκε να βάλει σε ...δεύτερη μοίρα την ακαδημαϊκή του ιδιότητα και να προτάξει τις διοικητικές του ικανότητες προκειμένου να «τρέξει» το τεράστιο αυτό έργο.
.jpg?t=FUrdDXiMye8ZsAvQ-asKzg)
.jpg)
