Στην Ελλάδα δεν εισπράττεται σχεδόν 1 στα 3 ευρώ από τον ΦΠΑ

Όπως αναφέρεται στην έκθεση, το πρόβλημα της φοροδιαφυγής είναι μεγάλο και διαχρονικό και συνδέεται με τα χαμηλά επίπεδα φορολογικής συμμόρφωσης και την αποτελεσματικότητα της φορολογικής διοίκησης. Το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο στο πεδίο του ΦΠΑ, όπου αν και η ευρεία χρήση των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών μετά το 2015 ενίσχυσε τα φορολογικά έσοδα, δεν κατάφερε να εξαλείψει τα προβλήματα.

Αυτό διότι συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της δομής της οικονομίας, όπως ο πολύ μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων μικρού μεγέθους και αυτοαπασχολουμένων, δημιουργούν μεγάλο διοικητικό βάρος. Επιπλέον, οι ελλείψεις στις τεχνολογικές υποδομές των ελεγκτικώνμηχανισμών ενισχύουν τις ευκαιρίες για φοροδιαφυγή. Θεσμικοί παράγοντες εξάλλου, όπως η πολυνομία και η πολυπλοκότητα της φορολογικής νομοθεσίας, με συχνές αλλαγές και πολλαπλούς συντελεστές, δημιουργούν διοικητικές δυσκολίες και δίνουν κίνητρα στους φορολογουμένους για πλημμελή συμμόρφωση.

Τελικό αποτέλεσμα είναι η καταγραφή μεγάλης απώλειας εσόδων από ΦΠΑ, που είναι γνωστή ως «κενό» ή «έλλειμμα» ΦΠΑ. Το πρόβλημα έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς αφενός τα έσοδα από ΦΠΑ αποτελούν μεγάλο τμήμα των συνολικών φορολογικών εσόδων και αφετέρου η καταγραφόμενη απώλεια είναι διαχρονικά μια από τις μεγαλύτερες μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ-28.

Το κενό ΦΠΑ μετρά την απώλεια εσόδων από τον ΦΠΑ, αλλά αντανακλά και το βαθμό φορολογικής συμμόρφωσης και την αποτελεσματικότητα της φορολογικής διοίκησης. Με βάση το δείκτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το κενό ΦΠΑ ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ των εκτιμώμενων (θεωρητικών ή δυνητικών) εσόδων από ΦΠΑ, όπως αυτά προκύπτουν με βάση τη νόμιμη φορολογική υποχρέωση, και των τελικώς εισπραχθέντων εσόδων, ως ποσοστό της συνολικής φορολογικής υποχρέωσης.

Σε επίπεδο ΕΕ, το κενό ΦΠΑ έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια, αν και παραμένει υψηλό. Το 2019 το κενό ΦΠΑ κατά μέσο όρο στην ΕΕ-28 ήταν 10,9% των δυνητικών εσόδων, δηλαδή από τα 10 ευρώ που έπρεπε να εισπραχθούν με βάση το ισχύον φορολογικό σύστημα, περισσότερο από 1 δεν εισπράχθηκε.

Στην Ελλάδα, το κενό ΦΠΑ διαχρονικά είναι ένα από τα μεγαλύτερα στην ΕΕ-28. Το 2019 ήταν σχεδόν 2,5 φορές μεγαλύτερο από το μέσο όρο της ΕΕ-28 (25,8% έναντι 10,9%), δηλαδή από τα 3 ευρώ που έπρεπε να εισπραχθούν, σχεδόν 1 δεν εισπράχθηκε. Ένδειξη του μεγέθους του προβλήματος είναι η διαπίστωση ότι, αν το κενό ΦΠΑ προσέγγιζε τον αντίστοιχο μέσο όρο της ΕΕ-28, το όφελος σε έσοδα με βάση τους υφιστάμενους συντελεστές και το ισχύον σύστημα θα έφθανε τα 3,2 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με την ΤτΕ, οι τρόποι περιορισμού του κενού ΦΠΑ περιστρέφονται γύρω από τρεις γενικούς άξονες: την απλοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας και του φορολογικού συστήματος ώστε να μειωθεί το διοικητικό κόστος και το κόστος συμμόρφωσης, την ψηφιοποίηση διαδικασιών και πληρωμών, καθώς και τη στενότερη συνεργασία των φορολογικών αρχών των κρατών-μελών της ΕΕ για τον εντοπισμό φαινομένων απάτης στις διασυνοριακές συναλλαγές.