«Πίσω ολοταχώς» με τα Μητρώα Πραγματικών Δικαιούχων

Η απόφαση χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό από τους οπαδούς του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα, αλλά θεωρήθηκε σημαντική οπισθοδρόμηση από τις οργανώσεις που δραστηριο ποιούνται στην αντιμετώπιση της διαφθοράς.

Το 2018 οι Βρυξέλλες είχαν εισάγει νέους κανόνες, με βάση τους οποίους τα κράτη-μέλη ήταν υποχρεωμένα να δημιουργήσουν δημόσια μητρώα όπου θα καταγράφονταν λεπτομερώς, ύστερα από δήλωση των ίδιων των εταιρειών, η δομή ιδιοκτησίας τους και τα προσωπικά στοιχεία των δικαιούχων, σε μια προσπάθεια να μειωθεί η διαφθορά και να παταχθεί το οικονομικό έγκλημα. Οι πολίτες θα μπορούσαν να έχουν ανοικτή πρόσβαση σε αυτές τις βάσεις δεδομένων.

Στην Ελλάδα, το δικό μας κεντρικό μητρώο πραγματικών δικαιούχων έχει επίσης θεσμοθετηθεί, αλλά σύμφωνα με την ιστοσελίδα του, η δημόσια πρόσβαση στα δεδομένα που έχουν δηλώσει οι εταιρείες θα ξεκινούσε την 1η Δεκεμβρίου 2022. Ο κανονισμός είχε εφαρμοστεί ήδη σε μεγάλο μέρος των κρατών-μελών και οδήγησε επιτυχώς στο «ξεσκέπασμα» αρκετών υποθέσεων διαφθοράς, οικονομικών εγκλημάτων και εταιρειών-βιτρίνα εντός και εκτός της Ε.Ε.

Με την απόφασή του το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όμως, κλείνει ουσιαστικά τα μητρώα αυτά για το κοινό. Αφορμή υπήρξε σειρά προσφυγών από εταιρείες και φυσικά πρόσωπα στο Λουξεμβούργο –μία από τις πρώτες χώρες που εισήγαγαν το μέτρο– επειδή το μητρώο επιχειρήσεων αρνήθηκε να τους δώσει απαλλαγή από τη δημοσίευση των στοιχείων τους για λόγους ιδιωτικότητας. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κλήθηκε από τη λουξεμβουργιανή δικαιοσύνη να αποφανθεί κατά πόσον οι εν

λόγω βάσεις δεδομένων παραβιάζουν το δικαίωμα των ιδιοκτητών στην ιδιωτική ζωή, τα προσωπικά τους δεδομένα και την προστασία αυτών. Το δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι υφιστάμενοι κανόνες της Ε.Ε. παρέχουν υπερβολικά ευρεία πρόσβαση σε ιδιωτικές πληροφορίες χωρίς να δικαιολογείται επαρκώς η παρέμβαση αυτή.

Στον απόηχο της απόφασης η Αυστρία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο έχουν ήδη προβεί στην κατάργηση των βάσεων δεδομένων. Υπό τον φόβο κυρώσεων για τη μη εφαρμογή του δικαστικού πορίσματος, αναμένεται να ακολουθήσουν και άλλα κράτη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από την πλευρά τους πλέον θα πρέπει να τροποποιήσουν τη νομοθεσία το συντομότερο δυνατόν.