ΠΑΣΟΚ: Οι αναμετρήσεις που έγραψαν ιστορία - Η συντριβή Βενιζέλου, το δεύτερο «δαχτυλίδι», το ΚΙΝΑΛ

Το κόμμα που ίδρυσε το 1974 ο Ανδρέας Παπανδρέου, το ΠΑΣΟΚ, είχε καταστεί για σχεδόν 25 χρόνια -με εξαίρεση τη τριετή παρένθεση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη- ο απόλυτος κυρίαρχος της ελληνικής πολιτικής ζωής. Μετά τον θάνατο του Ανδρέα, πέρασε διά πυρός και σιδήρου, η ενότητα του δοκιμάστηκε, όμως παρέμενε πρώτη δύναμη, έχοντας στο τιμόνι του τον Κώστα Σημίτη.

Το 2004, τα πράγματα είχαν αλλάξει. Την πορεία προς τα έδρανα της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν κατάφερε να την ανακόψει ούτε το «δαχτυλίδι» της διαδοχής που προσέφερε απλόχερα ο Σημίτης στον Γιώργο Παπανδρέου. Στις 7 Μαρτίου, γνώρισε βαριά ήττα από τη Νέα Δημοκρατία και τον Κώστα Καραμανλή, που όμως σε καμία περίπτωση δεν ήταν ένα «θανατηφόρο» χτύπημα.

Με τη διαδικασία της διαδοχής, όλοι είχαν κερδίσει πολύτιμο χρόνο. Ο Σημίτης παρέμεινε ο μοναδικός «αήττητος» σε εθνικές εκλογές πρωθυπουργός στη σύγχρονη ελληνική πολιτική ιστορία, ο Παπανδρέου δεν μπορούσε να χρεωθεί την ήττα, καθώς βρίσκονταν στην ηγεσία του κόμματος λιγότερο από ένα μήνα, ενώ αρκετοί είδαν σε αυτή την αναγκαστική «αγρανάπαυση» από την εξουσία, μία ευκαιρία αναστοχασμού.

«Γιώργο, άλλαξε τα όλα», ήταν μία φράση ιστορική. Ειπώθηκε από τον γνωστό ηθοποιό Αντώνη Καφετζόπουλο -ο οποίος είχε πλησιάσει το ΠΑΣΟΚ μετά την ανάληψη της ηγεσίας από τον Γιώργο Παπανδρέου- και επί της ουσίας αντικατόπτριζε σε μεγάλο βαθμό τις σκέψεις πολλών μελών και οπαδών του κόμματος.

Το «παρών» του Βενιζέλου

Όμως η πορεία του Γιώργου Παπανδρέου στην αρχηγία, δεν ήταν περίπατος. Σε κάθε ευκαιρία, ο Κώστας Σημίτης βρίσκονταν μπροστά του, βάζοντας του «τρικλοποδιές». Η κρίση στις σχέσεις τους ήταν βαθύτατη. Μάλιστα, αρκετοί έκαναν λόγο για ανοιχτή υπονόμευση από τη πλευρά του πρώην αρχηγού του ΠΑΣΟΚ.

Η αλήθεια είναι ότι το Κίνημα δεν μπορούσε να βρει ξεκάθαρη περπατησιά, ενώ πολλές φορές τα στελέχη του εξέπεμπαν αντιφατικά μηνύματα. Οι καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2007, που οδήγησαν τον Κώστα Καραμανλή στο να προκηρύξει πρόωρες εκλογές, ήταν μίας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να επανέλθει το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία.

Όμως, ο Καραμανλής αποδείχθηκε πολύ σκληρός για να χάσει. Οι εκλογές της 16^ης Σεπτεμβρίου ανέδειξαν νικήτρια και πάλι τη Νέα Δημοκρατία, προκαλώντας ισχυρό σοκ στη Χαριλάου Τρικούπη και ανοιχτή αμφισβήτηση της ηγεσίας του Γιώργου Παπανδρέου.

Λίγο πριν τα μεσάνυχτα της ίδιας νύχτας, ο Βαγγέλης Βενιζέλος, σε μία κίνηση που αποδείχθηκε πρόωρη και αντικομματική από αρκετούς, δήλωνε από το Ζάππειο «παρών» για την επόμενη ημέρα στο ΠΑΣΟΚ.

«Το ΠΑΣΟΚ υπέστη μία καθαρή και μεγάλη ήττα. Είμαι παρών και το οφείλω στον τόπο» δήλωσε, χωρίς καλά, καλά να υπάρχει επίσημο αποτέλεσμα, θέτοντας θέμα ηγεσίας.

Ο θρίαμβος του ΓΑΠ

Είναι αλήθεια πως με δεύτερη συνεχόμενη εκλογική ήττα του ΠΑΣΟΚ, ήταν δύσκολο να μην υπάρξουν εξελίξεις στη παράταξη. Είναι, άλλωστε, γνωστό πως ο Βενιζέλος επιθυμούσε να διεκδικήσει την ηγεσία και το 2004. Όμως, τα «μαγειρέματα» των Σημίτη-Παπανδρέου, δεν του έδωσαν αυτή τη δυνατότητα, παρότι το επιθυμούσε διακαώς.

Μετά το εκλογικό αποτέλεσμα, είχε κάθε «νόμιμο» δικαίωμα να κυνηγήσει αυτό που θεωρούσε πως του στέρησε τρία χρόνια νωρίτερα το επώνυμο και όχι οι πολιτικές αρετές του Γιώργου Παπανδρέου. Έτσι τουλάχιστον πίστευε. Όσοι θυμούνται εκείνες τις ημέρες, σημειώνουν ότι η αρχηγική εμφάνιση Βενιζέλου είχε δημιουργήσει αίσθηση. Όλοι πίστευαν ότι δημιουργούνταν ένα κλίμα υπέρ του. Από τη πρώτη κιόλας στιγμής, ήταν ξεκάθαρο ότι είχε τη στήριξη των μεγάλων παραδοσιακών συγκροτημάτων Τύπου.

Η τηλεόραση -κυρίως-, οι εφημερίδες και τα ραδιόφωνα είχαν πολύ μεγαλύτερη επιρροή στη κοινωνία από ότι σήμερα, ενώ η ενημέρωση μέσω διαδικτύου ήταν ακόμα σε «βρεφικό» επίπεδο στην Ελλάδα. Συν τοις άλλοις, τα κοινωνικά δίκτυα απασχολούσαν μόνο τους πολύ μυημένους. Επομένως, η στήριξη των παραδοσιακών Μέσων Ενημέρωσης ήταν κομβικής σημασίας σε όλες τις πολιτικές αναμετρήσεις. Και ήταν ξεκάθαρο ότι στη προκειμένη περίπτωση, οι «βαρόνοι» της Ενημέρωσης στήριζαν τον Βενιζέλο.

Για κάποιον λόγο που δύσκολα μπορεί να ερμηνευτεί με πολιτικούς όρους, όλη η στήριξη που απολάμβανε από τα Συγκροτήματα Τύπου ο Βενιζέλος, σε συνδυασμό με τα απαξιωτικά σχόλια σε βάρος του Γιώργου Παπανδρέου, προκάλεσαν ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα από τα προσδοκόμενα.

Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ «αγκαλιάστηκε» από τη βάση, η οποία δεν έδειχνε να αποδέχεται τις υποδείξεις των τηλεπαράθυρων. Παρά τις αρχικές δημοσκοπήσεις που έδειχναν «ντέρμπι» ανάμεσα στους δύο, τα 738.000 μέλη του ΠΑΣΟΚ είχαν διαφορετική γνώμη και έδωσαν μία θριαμβευτική νίκη στον Γιώργο Παπανδρέου, από τον πρώτο κιόλας γύρο, με ποσοστό 55.5%, έναντι του 38.5% που συγκέντρωσε ο Βαγγέλης Βενιζέλος και 5.7% του Κώστα Σκανδαλίδη, που συμμετείχε στην αναμέτρηση ως «εγγυητής» της ενότητας της παράταξης.

Το «παιδί της Αλλαγής» θα είχε ακόμα μία ευκαιρία να γίνει πρωθυπουργός και ο Βενιζέλος θα έπρεπε να περιμένει ακόμα 4.5 χρόνια για να γίνει αρχηγός του ΠΑΣΟΚ. Μόνο που τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά, από ότι τότε.

Το «μνημόνιο»

Όντως, το 2009, το ΠΑΣΟΚ επιστρέφει στην εξουσία και ο Γιώργος Παπανδρέου γίνεται πρωθυπουργός. Κανείς δεν φαντάζονταν το τι θα ακολουθήσει. Επικαλούμενη τη διεθνή οικονομική κρίση και το έλλειμα (που επί μήνες αναθεωρούνταν) ύψους 15.6% για το 2009, που έκλεισε για τη χώρα τον διεθνή δανεισμό, η κυβέρνηση Παπανδρέου θα ζητήσει δάνεια από τις χώρες της Ευρωζώνης, το ΔΝΤ και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Για να της χορηγηθούν αυτά τα δάνεια, οι δανειστές απαίτησαν -ή μάλλον έγραψαν- «μεταρρυθμίσεις» που θα τσάκιζαν το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων, θα δημιουργούσαν μία πρωτόγνωρη για τα δυτικοευρωπαϊκά δεδομένα βίαιη φτωχοποίηση του λαού, ενώ όχι μόνο δεν θα έλυναν το πρόβλημα, αντίθετα θα το τροφοδοτούσαν. Εκπρόσωποι των δανειστών εγκαταστάθηκαν στη χώρα μας και ως άλλοι «βαυαροί αντιβασιλείς», επέβλεπαν την υλοποίηση του προγράμματος, ζητώντας συνεχώς νέα μέτρα, καθώς τα παράλογα που επέβαλαν πριν, δεν ήταν δυνατόν να αποδώσουν.

Το «μνημόνιο» ήταν μία στιγμή καταλυτική στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Μόνο που όσοι τα εμπνεύστηκαν και το υλοποίησαν, δεν φαντάστηκαν ότι ένα από τα «θύματα» του θα ήταν και το κυβερνών κόμμα. Η λαϊκή αντίδραση ήταν τεράστια και εκφράστηκε με τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις που έχουν γίνει στη χώρα τα τελευταία 30 χρόνια.

Το «δαχτυλίδι» στον Βενιζέλο

Ήταν σαφές πως ο Γιώργος Παπανδρέου είχε χάσει τον έλεγχο. Το καλοκαίρι του 2011, υπό τη πρωτοφανή λαϊκή πίεση, θα τηλεφωνήσει στον τότε αρχηγό της ΝΔ, Αντώνη Σαμαρά, για να του παραδώσει -επί της ουσίας- την εξουσία – κάτι που ο τελευταίος αρνήθηκε.

Λίγους μήνες αργότερα και ενώ οι δανειστές απαιτούσαν νέα μέτρα, ο Παπανδρέου πετάει το μπαλάκι στο λαό και ανακοινώνει τη πρόθεση του να προκηρύξει δημοψήφισμα. Θα ακολουθήσουν υπόγειες διεργασίες που θα ζήλευε και κινηματογραφική ταινία.

Η ωμή ξένη παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας, που έλαβε χώρα στη περίφημη Σύνοδο των Καννών από τη πλευρά της γερμανίδας Καγκελαρίου, Άνγκελα Μέρκελ και του γάλλου Προέδρου, Νικολά Σαρκοζί, ήταν κίνηση που άγγιξε τα όρια του κοινοβουλευτικού πραξικοπήματος. Προφανώς είχε και εσωκομματικούς υποστηριχτές, αφού μία μερίδα βουλευτών του ΠΑΣΟΚ απειλούσαν ότι θα ρίξουν τη κυβέρνηση, αν δεν παραιτούνταν.

Ο Παπανδρέου θα ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή, για να πράξει κάτι πρωτοφανές για τα πολιτικά δεδομένα. Να παραιτηθεί από τη πρωθυπουργία! Ο εκλεγμένος πρωθυπουργός παρέδωσε την ηγεσία της χώρας σε έναν «φυτευτό» από τους δανειστές τεχνοκράτη, τον Λουκά Παπαδήμο, χωρίς καν να εξηγήσει στον ελληνικό λαό τι ακριβώς συνέβη.

Μάλιστα, φαίνεται ότι μέρος της συμφωνίας ήταν να παραδώσει και την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ στον Βαγγέλη Βενιζέλο. Στην Εθνική Συνδιάσκεψη του κόμματος, στις 12 Μαρτίου του 2012, ανακηρύχθηκε υποψήφιος πρόεδρος του κόμματος ο Ευάγγελος Βενιζέλος, καθώς ήταν ο μοναδικός ο οποίος κατάφερε να συγκεντρώσει τον απαραίτητο αριθμό υπογραφών.

Υποψηφιότητες είχαν προσπαθήσει να καταθέσουν και οι Χρήστος Παπουτσής και Στέφανος Τζουμάκας, χωρίς ωστόσο να γίνουν αποδεκτές. Ο κ. Παπουτσής υποστήριξε ότι «στην πιο κρίσιμη στιγμή για τη χώρα και το ΠΑΣΟΚ αντί της μεγάλης επιλογής της πολυσυλλεκτικότητας, της ενότητας και μιας νέας προοδευτικής προοπτικής, επιλέξαμε το μικρό, το φοβικό ΠΑΣΟΚ». «Λυπάμαι», κατέληξε.

Στις 18 του ίδιου μήνα, ο Βαγγέλης Βενιζέλος εκλέγεται πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ από ανοιχτή εκλογική διαδικασία, στην οποία συμμετείχαν 236.151 ψηφοφόροι. Λίγοι είχαν καταλάβει τι ακριβώς συνέβαινε στη κοινωνία που «έβραζε», από το δεύτερο μνημόνιο. Η απάντηση θα δίνονταν στις διπλές εκλογές Μαΐου-Ιουλίου, όπου το ΠΑΣΟΚ από το 44% του 2009, θα έπαιρνε λίγο πάνω από 12%.

Τα απομεινάρια στα χέρια της Φώφης

Μετά τη συγκυβέρνηση υπό τον Λουκά Παπαδήμο, το ΠΑΣΟΚ έλαβε μέρος και σε συγκυβέρνηση με τη ΝΔ και τη ΔΗΜΑΡ, υπό τη πρωθυπουργία του Αντώνη Σαμαρά. Η κυβέρνηση αυτή συνέχισε τη τις μνημονιακές πολιτικές. Το αποτέλεσμα αυτής της επιλογής ήταν να συνεχιστεί η επέλαση του ΣΥΡΙΖΑ και του Αλέξη Τσίπρα, που από το 2012 βρίσκονταν στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, το ΠΑΣΟΚ θα λάβει μόλις 4.68%, ενώ το ΚΙΔΗΣΟ που ίδρυσε λίγες ημέρες πριν τις εκλογές ο Γιώργος Παπανδρέου, διασπώντας το κόμμα που ίδρυσε ο πατέρας του, δεν θα μπει καν στη Βουλή. Ήταν η «τιμωρία» που τους επιφύλαξαν οι ψηφοφόροι για τα δεινά που υπέστησαν από τις πολιτικές τους επιλογές. Λίγους μήνες αργότερα και υπό το βάρος της εκλογικής συντριβής, ο Βαγγέλης Βενιζέλος θα παραιτηθεί από την ηγεσία του κόμματος.

Στις 14 Ιουνίου, η Φώφη Γεννηματά εκλέγεται πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ από εκλογές στις οποίες συμμετέχουν 52.388 μέλη και φίλοι του κινήματος. Στις εκλογές συμμετέχουν οι Ανδρέας Λοβέρδος και Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος. Αυτή έπρεπε να διατηρήσει στη ζωή το πάλαι ποτέ κραταιό κόμμα που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Μία υπόθεση, που μόνο εύκολη δεν ήταν.

Η ίδρυση του ΚΙΝΑΛ

Ήταν δεδομένο ότι το ΠΑΣΟΚ δεν μπορούσε να πορευτεί ως είχε. Και για πολιτικούς λόγους, αλλά και για οικονομικούς, αφού τα χρέη του προς τις τράπεζες ήταν δυσβάσταχτα. Η εκλογική αναμέτρηση του Σεπτεμβρίου του 2015, ήταν μίας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να μπορέσει η Φώφη Γεννηματά να συσπειρώσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερες δυνάμεις.

Μαζί με το ΚΙΔΗΣΟ του Παπανδρέου και τα ότι είχε απομείνει από την εκλογική εξαΰλωση της ΔΗΜΑΡ, δημιουργήθηκε ο εκλογικός συνασπισμός της «Δημοκρατικής Συμπαράταξης». Δεν θα είχε να αντιμετωπίσει μόνο τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και το δημιούργημα του Σταύρου Θεοδωράκη, το «Ποτάμι», το οποίο διεκδικούσε τον ίδιο πολιτικό χώρο με τη «Δημοκρατική Συμπαράταξη».

Το πρώτο αυτό «πείραμα» της Γεννηματά, αποδείχθηκε επιτυχημένο, καθώς το σχήμα της «Δημοκρατικής Συμπαράταξης» έλαβε ποσοστό 6,28%. Πλέον, γίνονταν σαφές ότι ο χώρος χρειάζονταν μία επανεκκίνηση, με τη συμμετοχή και άλλων δυνάμεων. Οι υπόγειες διεργασίες κράτησαν σχεδόν δύο χρόνια. Όμως η ώρα είχε φτάσει.

Τον Αύγουστο του 2017, τα κόμματα της «Δημοκρατικής Συμπαράταξης», το «Ποτάμι» και ανεξάρτητες προσωπικότητες της κεντροαριστεράς, συμφώνησαν να δημιουργήσουν έναν πολυκομματικό πολιτικό φορέα εκ του μηδενός. Το Κίνημα Αλλαγής.

Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, λαμβάνουν χώρα οι εκλογές για την ανάδειξη ηγεσίας του νέου φορέα της κεντροαριστεράς, έπειτα από πρόταση της Φώφης Γεννηματά στο Συνέδριο της «Δημοκρατικής Συμπαράταξης» τον Ιούλιο του ίδιου έτους. Υπάρχουν συνολικά 9 υποψήφιοι και συμμετέχουν στη διαδικασία 212.000 πολίτες. Στις 19 Νοεμβρίου, στο δεύτερο γύρο των εκλογών συμμετέχουν η Φώφη Γεννηματά και ο Νίκος Ανδρουλάκης. Πρόεδρος εκλέγεται η Φώφη Γεννηματά με ποσοστό 56,75%.

Σήμερα...

Τέσσερα χρόνια αργότερα, το Κίνημα Αλλαγής βρίσκεται ξανά στη διαδικασία ανάδειξης αρχηγού. Ο θάνατος της Φώφης Γεννηματά, είναι το γεγονός που σημάδεψε την προεκλογική αυτή περίοδο.

Φυσικά, μεγάλο θέμα είναι και η προσπάθεια που καταβάλει ο Γιώργος Παπανδρέου να επιστρέψει στη κεντρική πολιτική σκηνή.

Οι Νίκος Ανδρουλάκης, Παύλος Γερουλάνος, Χάρης Καστανίδης, Ανδρέας Λοβέρδος, Γιώργος Παπανδρέου και Παύλος Χρηστίδης (με αλφαβητική σειρά) διεκδικούν την ηγεσία και υπόσχονται την «ανάσταση» του άλλοτε κραταιού κινήματος. Το μέλλον της παράταξης, βρίσκεται στα χέρια των μελών και των φίλων του, που στις 5 και 12 (αν χρειαστεί) Δεκεμβρίου, θα εκλέξουν τον νέο αρχηγό.

Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.

Διαβάστε επίσης το πρώτο μέρος του αφιερώματος του Newsbomb.gr στις εσωκομματικές αναμετρήσεις του ΠΑΣΟΚ, που άφησαν ιστορία.