Νίκος Παππάς: «Θέλουμε να είμαστε ένα κόμμα πλουραλιστικό και δημοκρατικό»

Τουλάχιστον από το 2015 και μετά, η θεωρητική και η ιδεολογική συζήτηση στο εσωτερικό του κόμματος έχει υποχωρήσει χαρακτηριστικά προς όφελος της αμιγώς πολιτικής συζήτησης. Ποια λειτουργία πιστεύετε πως πρέπει να έχει η θεωρία σε ένα αριστερό κυβερνητικό κόμμα του 21ου αιώνα; Τι σχέση πρέπει να έχουν με αυτήν η ηγεσία, τα μέλη και πώς σκέφτεστε ότι οφείλει να αναπτυχθεί αυτή η σχέση;

Η διαρκής επίσκεψη στη θεωρία είναι απαραίτητο συστατικό και αυτονόητη ανάγκη στην πορεία ενός σύγχρονου αριστερού και προοδευτικού κόμματος. Αν δεν επιχειρούμε καθημερινά να καταλάβουμε καλύτερα τον κόσμο, πώς θα τον αλλάξουμε; Αν δεν αξιοποιούμε την εμπειρία της συλλογικής Ιστορίας, πώς θα τη διαμορφώσουμε;

Η πολιτική θεωρία και η ιδεολογία δεν παράγονται κυρίως μέσα στο πλαίσιο των τυπικών κομματικών λειτουργιών. Όχι μόνο λόγω της πίεσης της καθημερινής πολιτικής δράσης, αλλά και επειδή από την ίδια της τη φύση η «θεωρητική πρακτική» έχει τις δικές της διαδικασίες και μεθόδους άσκησής της. Μια τέτοια διαδικασία, για παράδειγμα, είναι η ύπαρξη θεωρητικών και πολιτικών περιοδικών που λειτουργούν ως ομάδες διαλόγου διανοουμένων και ως θερμοκήπια νέων επεξεργασιών. Από τέτοια περιοδικά στη χώρα μας τις προηγούμενες δεκαετίες, από τον Πολίτη, τις Θέσεις και άλλα εγχειρήματα, μπολιάζονταν καθημερινά τα μέλη και τα στελέχη του χώρου και γινόταν περισσότερο εφικτός ένας πλούσιος και γόνιμος εσωκομματικός διάλογος.

Το κενό αυτό, η σημερινή έλλειψη των ζωτικών χώρων από τους οποίους θα αναδειχθούν νέες προσωπικότητες αντίστοιχες του Ελεφάντη, του Τσουκαλά, του Σβορώνου, του Ηλιού, πρέπει να καλυφθεί. Μία από τις προτεραιότητες του μεγάλου κόμματος της προοδευτικής και αριστερής παράταξης, του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, είναι η στήριξη (αλλά χωρίς τον κομματικό έλεγχο) τέτοιων κυττάρων θεωρητικής και ιδεολογικής παραγωγής. Με τρόπο, φυσικά, προσαρμοσμένο στη σύγχρονη πραγματικότητα, την αντικατάσταση των εντύπων από τα ηλεκτρονικά μέσα κ.λπ. Και, προφανώς, με προσανατολισμό ο οποίος να εκφράζει τον πλουραλισμό και τη φυσιογνωμία του χώρου μας.

Παραμένει για την Αριστερά του 21ου αιώνα ο στόχος του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία ως διακριτού συστήματος -παραγωγικά και πολιτειακά- από τον καπιταλισμό και τις μορφές αυταρχικότητας που προσιδιάζουν σε αυτόν; Ή ο καπιταλισμός έχει κερδίσει το στοίχημα με την Ιστορία και μας υποχρεώνει να περιοριστούμε στο να επιδιώκουμε συνεχώς την κατά το δυνατόν μεγαλύτερη μείωση των ανισοτήτων;

Ο στόχος του σοσιαλισμού με δημοκρατία παραμένει επίκαιρος και, μάλιστα, το αίτημα για αυτόν έχει ενισχυθεί ακόμη και μέσα στην κατεξοχήν «μητρόπολη», στις ΗΠΑ. Το 1/3 του Δημοκρατικού Κόμματος, δηλαδή το 1/6 της αμερικανικής κοινωνίας, αυτοπροσδιορίζεται ακριβώς με τη βοήθεια της έννοιας του δημοκρατικού σοσιαλισμού.

Αυτό που έχει καταστεί πολιτικά ανεπίκαιρο, μετά την πάροδο άλλωστε ενός ολόκληρου αιώνα, είναι η μόνιμη ρήξη μεταξύ της ιστορικής Αριστεράς και της Σοσιαλδημοκρατίας, όπως καταγράφηκε οργανωτικά στις αρχές της δεκαετίας του 1920 και συνεχίστηκε και συνεχίζεται και στις μέρες μας.

Στις σημερινές συνθήκες δε, όπου η Δημοκρατία και οι θεσμοί δοκιμάζονται, σε συνθήκες ενισχυμένης αναλογικής στην Ελλάδα, η ενότητα των δυνάμεων από την Αριστερά έως το προοδευτικό Κέντρο είναι προϋπόθεση για πολιτικές νίκες στο άμεσο και λιγότερο άμεσο μέλλον. Καθήκον μας είναι να επιδιώκουμε ταυτόχρονα και τη σταδιακή βελτίωση της κοινωνίας μας μέσω της μείωσης των ανισοτήτων, της εμβάθυνσης της Δημοκρατίας και της βαθύτερης αλλαγής της, στην κατεύθυνση ενός παραγωγικού μοντέλου όπου θα συνυπάρχουν ο ιδιωτικός τομέας και η αγορά με έναν ισχυρό δημόσιο τομέα, αλλά και με τον κοινωνικό τομέα. Ενός μοντέλου στο οποίο η κινητήρια δύναμη δεν θα είναι η διαρκής τάση συγκέντρωσης της οικονομικής δραστηριότητας, μέσω αλλεπάλληλων δημιουργικών καταστροφών, αλλά η οικονομική δημοκρατία και η ισόρροπη, δίκαιη, καθολική πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες.

Οσον αφορά το «πολιτειακό» που αναφέρετε, τέτοιο ζήτημα δεν υφίσταται. Η Κοινοβουλευτική Δημοκρατία δεν είναι «αστική» ή «εργατική», είναι η Δημοκρατία και στόχος μας είναι η υπεράσπιση και η εμβάθυνσή της. Η αυταρχοποίηση των σύγχρονων δημοκρατικών κοινωνιών μας είναι μια πραγματικότητα, αλλά δεν αποτελεί μονόδρομο. Η προοδευτική και αριστερή παράταξη θα την αντιπαλέψει με επιτυχία. Ο Νίκος Πουλαντζάς έγραφε ότι ο σοσιαλισμός ή θα είναι δημοκρατικός ή δεν θα υπάρξει. Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι δεν εννοούσε κάτι άλλο από αυτό που με σαφήνεια έγραφε. Εννοούσε την Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, όπως κατάγεται από τη Γαλλική Επανάσταση, με τη διαρκή εμβάθυνσή της και την αύξηση των βαθμών ελευθερίας των πολιτών μέσα στο πλαίσιό της.

Σε κάθε συνέδριο του κόμματος διαπιστώνεται ότι πρέπει να αλλάξει η λειτουργία των Οργανώσεων Μελών, ώστε να είναι πιο μαζικές και πιο αποτελεσματικές, να αποτελούν το κόμμα στον κοινωνικό τους χώρο, τα μέλη να νιώθουν ότι αυτά που κάνουν είναι χρήσιμα και ότι αυτά που λένε φτάνουν στην ηγεσία του κόμματος και επηρεάζουν την πολιτική του, και να χαίρονται που συνευρίσκονται. Μιλάμε για το περίφημο «κόμμα των μελών» που σχεδόν πάντα διαπιστώνεται ότι δεν επετεύχθη. Εσείς πώς σκοπεύετε να συμβάλετε ώστε η συμμετοχή των μελών στην κομματική ζωή να αποκτήσει νόημα και να γίνει δημιουργική και -γιατί όχι;- απολαυστική;

Είναι παραγωγικό από μόνο του το τυπικό παραδοσιακό μοντέλο συνεδριάσεων των οργανώσεων βάσης; Η απάντηση είναι όχι. Η απλή επανάληψη μιας συζήτησης η οποία διεξάγεται στη δημόσια σφαίρα έτσι κι αλλιώς δεν είναι επαρκές συστατικό για να πραγματώσουμε τον ρόλο των οργανώσεων ως «το κόμμα στον χώρο τους». Υπάρχουν περιπτώσεις, όχι λίγες, όπου η βασική μέριμνα της οργάνωσης μελών είναι η κοινωνική παρέμβαση, η παρουσία των ανθρώπων του κόμματος στους θεσμούς της καθημερινής ζωής του χώρου δράσης της οργάνωσης. Από τις ενώσεις γονέων των σχολείων της περιοχής μέχρι τα τοπικά αθλητικά και πολιτιστικά σωματεία. Από τις κινήσεις πολιτών για την προστασία ενός μικρού πάρκου μέχρι την εκπροσώπηση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Είναι παραδείγματα που πρέπει να αναδειχθούν και να γενικευθούν. Να αποκτήσουν τα ηγετικά κλιμάκια σχέση αμφίδρομη με τη βάση. Να υποχρεούται η συλλογική ηγεσία να εξετάζει ζητήματα που τίθενται στις οργανώσεις. Να μην φοβηθούμε τα συχνά δημοψηφίσματα.

Για να γίνει αυτό, πρέπει να εφαρμόσουμε όσα συλλογικά έχουμε αποφασίσει. Πράγμα που δεν κάναμε, ειδικά από το 2019 και μετά.

Κάτι που δεν κάναμε, για παράδειγμα, είναι η περιφερειακή οργάνωση του κόμματος. Πρέπει να την οργανώσουμε με όρους δημοκρατίας και συμμετοχής των μελών.

Από τη δημιουργική αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών για την ουσιαστικοποίηση του πολιτικού διαλόγου ως την πραγματικά ανοιχτή -χωρίς στεγανά και ιδιοκτησιακές λογικές- λειτουργία των Ο.Μ. και τον εξωστρεφή προσανατολισμό τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα κορυφαίας καθυστέρησης και άρνησης του μετασχηματισμού μας είναι το ότι όχι μόνο αργήσαμε να εκλέξουμε ηγεσία από τη βάση, αλλά δεν εκλέξαμε καν Νομαρχιακές Επιτροπές και συντονιστικά οργανώσεων την τελευταία περίοδο.

Αρα, πρώτιστο καθήκον της νέας ηγεσίας είναι να δώσει μια ανάσα δημοκρατίας και συμμετοχής στο κόμμα.

Να γίνει κορυφαίο καθήκον και κεντρικός άξονας εξωστρέφειας η ισχυρή παρουσία στην Αυτοδιοίκηση, στον συνδικαλισμό, στη νεολαία. Η ουσιαστική σχέση του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία με τη δρώσα κοινωνία είναι απαραίτητη για την αναβάθμιση της εσωκομματικής λειτουργίας του.

Πώς θα λειτουργήσει η νέα ηγεσία σε ένα κόμμα όπου το «τασικό κριτήριο» συχνά υπερτερεί της ουσιαστικής συλλογικής λειτουργίας; Με διαρκή διαπραγμάτευση με τις τάσεις και ουσιαστικά ερήμην των μελών, όπως συνέβαινε εν πολλοίς μέχρι σήμερα, ή με τη δημιουργία μιας πραγματικά λειτουργούσας συλλογικότητας; Πώς θα συμβάλετε για να αντιμετωπιστεί η έμπρακτη απουσία δεσμευτικότητας αρκετών μελών του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. και η συχνή ολιγωρία ως προς την υλοποίηση των συλλογικών αποφάσεων;

Θέλουμε να είμαστε ένα κόμμα πλουραλιστικό και δημοκρατικό. Δεν μπορεί να υπάρχουν τάσεις που συγκροτούνται και λειτουργούν νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Υπήρξαν λειτουργίες οι οποίες εμπόδισαν την έκφραση της συνεδριακής πλειοψηφίας, τάσεις που συγκροτήθηκαν την τελευταία στιγμή, αλλά και τάσεις που προκρίνουν λύσεις σε θέσεις και σε πρόσωπα ανεξάρτητα από τη συγκυρία και την ιστορική στιγμή, με μια διαχρονικότητα που προσεγγίζει εναλλακτική του κόμματος λειτουργία. Από αυτά τα φαινόμενα πρέπει να πάρουμε διαζύγιο.

Οι τάσεις μέσα σε ένα μεγάλο κόμμα, σε ένα κόμμα πολιτικής και όχι ιδεολογικής ενότητας, είναι αναπόφευκτες, είτε οριστούν ως τάσεις είτε ως ρεύματα ιδεών. Ζητούμενο είναι η λειτουργία τους να μην υπονομεύει τη συλλογική μας δράση και την ισότιμη συμμετοχή κάθε μέλους στις διαδικασίες. Μια ιστορική απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι οι λεγόμενοι «άξονες επικοινωνίας», δηλαδή επιμέρους θέματα στρατηγικής όπου συγκλίνουν απόψεις από διαφορετικά μεταξύ τους ρεύματα ιδεών. Ένας τέτοιος άξονας στην ιστορία του χώρου μας έχει υπάρξει ο «αριστερός ευρωπαϊσμός», ο οποίος πλειοψηφούσε διατασικά στον τότε Συνασπισμό. Προσωπικά, ως μέλος της Νεολαίας τότε, υποστήριζα τον «αριστερό ευρωπαϊσμό», ακόμη και αν δεν αποτελούσε επίσημη κατεύθυνση ολόκληρου του ρεύματος ιδεών στο οποίο ανήκα. Μέσα από τέτοιες διατασικές συγκλίσεις σε μεγάλα ζητήματα μπήκαν οι βάσεις για τη μετέπειτα μεγάλη άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ και τη σπουδαία συνεισφορά του στη χώρα. Έτσι πιστεύω θα συνεχίσουμε, με τις διακριτές μας απόψεις και με τις ουσιαστικές μας συγκλίσεις.