Η ιστορία της αθηναϊκής πολυκατοικίας στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση

Στο πλαίσιο της παρουσίασης της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου της Ιωάννας Θεοχαροπούλου, «Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας» (Εκδόσεις του Ιδρύματος Ωνάση, 2022), η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση διοργανώνει την Παρασκευή 25 Νοεμβρίου μια συζήτηση σχετικά με τη σημασία αυτής της σύγχρονης πόλης, την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της και την ιστορία της, καθώς και προβολή της ομώνυμης ταινίας των Τάσου Λάγγη και Γιάννη Γαϊτανίδη.

Οι ιστορικοί της αρχιτεκτονικής τείνουν να υποτιμούν την έλλειψη επίσημου σχεδιασμού και τη φαινομενική ομοιομορφία των κτιρίων-«κουτιών» από μπετόν. Θεωρώντας τα παραπάνω ως ένα μοναδικό στοιχείο άτυπης αστικοποίησης με συγκεκριμένα τοπικά χαρακτηριστικά –ως ένα φαινόμενο που εν γένει απαντάται σε όλο τον κόσμο, και ιδιαίτερα στον «αναπτυσσόμενο»–, το βιβλίο της Θεοχαροπούλου προσφέρει μια κριτική επαναξιολόγηση της πόλης με άξονα την επιτυχημένη προσαρμογή της στη χρονική συγκυρία· παράλληλα, ενισχύει την αντίληψή μας για την αστικοποίηση ως γνήσια συλλογική σχεδιαστική δραστηριότητα.

Το βιβλίο «Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας» είναι υπέρμαχος μιας αρχιτεκτονικής ιστορίας που δίνει πρόσβαση στους εννοιολογικούς κόσμους και στη φαντασία των απλών οικοδόμων και των κατοίκων της πόλης. Όπως σχολιάζει η ίδια η συγγραφέας: «η προσέγγιση έχει ως αφετηρία τις δομές που σχεδιάστηκαν αποκλειστικά από αρχιτέκτονες και σχεδιαστές, αλλά προχωρά στη διερεύνηση των –οικονομικών, πολιτισμικών και υλικών– διεργασιών που βασίστηκαν σε αυτοργανωμένα, κοινοτικά εγχειρήματα. Αυτοί οι αυτοσχεδιασμοί και οι προσαρμογές κατάφεραν να δημιουργήσουν μια πυκνή και ζωντανή πόλη. Έτσι, μπορούν με τη σειρά τους να μας βοηθήσουν να φανταστούμε πώς να δημιουργήσουμε πιο βιώσιμα και κατοικήσιμα πρότυπα πολεοδομίας.»

Όπως αναφέρουν οι σκηνοθέτες της ομώνυμης ταινίας, Τάσος Λάγγης και Γιάννης Γαϊτανίδης, «η Αθήνα είναι η πόλη μας, εκεί που γεννηθήκαμε και ζούμε, και την αγαπάμε σαν να είναι “το χωριό μας”. Είναι όμως αντιφατική και σχεδόν άγνωστη, καθώς η επαναλαμβανόμενη υφή των πολυκατοικιών απλώνεται τριγύρω κλωνοποιημένη. Ένας χώρος σαν κείμενο αδιαπέραστο στη γενικότητά του, ακατανόητο, χωρίς εμφανείς ιστορικές αναφορές, πέρα από το ορόσημο της Ακρόπολης και μερικών διάσπαρτων, ασύνδετων μνημείων. “Πώς χτίστηκε όλο αυτό;” διερωτάται κανείς. Σίγουρα όχι από αρχιτέκτονες και πολεοδόμους. Με αφορμή και οδηγό το βιβλίο της Ιωάννας Θεοχαροπούλου, ψάξαμε στις ρωγμές της σύγχρονης αστικής μας ιστορίας για να βρούμε ποιοι και ποιες ήταν αυτοί οι εσωτερικοί μετανάστες, συνδημιουργοί του χτισμένου περιβάλλοντός μας. Ξεκινήσαμε με τις ίδιες προκατειλημμένες ιδέες (ότι δηλαδή αυτοί κατέστρεψαν την Αθήνα, η “αντιπαροχή του Καραμανλή” κ.λπ.). Δεν γνωρίζουμε αν αυτές οι προκαταλήψεις και οι μύθοι για την Αθήνα θα πάψουν να υπάρχουν. Απλώς, τώρα πια προστέθηκε μία ακόμα ιστορία, για τη δημιουργία της πιο παλιάς καινούριας πρωτεύουσας της Ευρώπης».

Το βιβλίο και η ταινία παρουσιάστηκαν πρόσφατα στη Βραζιλία, κατέκτησαν τη Νέα Υόρκη, το Τορόντο και το Βανκούβερ, και ακολουθούν Λος Άντζελες, Ουάσινγκτον, Σικάγο, Χιλή και Ρότερνταμ.

Ομιλήτριες – Ομιλητές:

Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Διευθύντρια Πολιτισμού Ιδρύματος Ωνάση

Ιωάννα Θεοχαροπούλου, Επισκέπτρια Λέκτορας Τμήματος Αρχιτεκτονικής, Τέχνης και Πολεοδομίας στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, συγγραφέας του βιβλίου «Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας»

Τάσος Λάγγης, Σκηνοθέτης

Γιάννης Γαϊτανίδης, Σκηνοθέτης

Πάνος Δραγώνας, Αρχιτέκτων, Καθηγητής Αρχιτεκτονικής & Αστικού Σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Πατρών

Michael Herzfeld, Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και Ομότιμος Καθηγητής Κριτικών Σπουδών Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Πανεπιστήμιο του Λέιντεν

H συζήτηση θα διεξαχθεί στα ελληνικά, χωρίς διερμηνεία στα αγγλικά, ενώ θα έχει ταυτόχρονη διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα.

Η ταινία θα προβληθεί με αγγλικούς υπότιτλους.

Πρόγραμμα:

19:00-20:00 Συζήτηση

20:00-20:30 Υπογραφές βιβλίων*

20:30-22:00 Προβολή ταινίας «Χτίστες, Νοικοκυρές και η Οικοδόμηση της Σύγχρονης Αθήνας»

* Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, η συγγραφέας θα υπογράψει βιβλία, τα οποία θα διατίθενται προς πώληση στα φουαγιέ της Στέγης. Το βιβλίο είναι διαθέσιμο σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία και για ηλεκτρονική αγορά εδώ.

Λίγα λόγια για την έκδοση Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας της Ιωάννας Θεοχαροπούλου

Μια μελέτη για την πολυκατοικία, τον πιο χαρακτηριστικό κτιριακό τύπο της Αθήνας, και τους τρόπους που αυτή έχει περιγραφεί μέσα στον χρόνο – από ένα αδιάφορο και άσχημο στοιχείο της πόλης μέχρι τον ρόλο που μπορεί να παίξει για μια βιώσιμη πόλη του μέλλοντος.

Σε αντιδιαστολή με τον έντονο θαυμασμό που προκαλεί η Ακρόπολη, η σύγχρονη Αθήνα περιγράφεται συνήθως με αρνητικούς όρους – μια άσχημη πόλη, με αδιάφορα κτίρια και ασφυκτική ατμόσφαιρα. Η μελέτη «Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας» θέτει αυτά τα στερεότυπα υπό αμφισβήτηση και αποτιμά εκ νέου την οικοδομική έκρηξη που καθόρισε τη μορφή της μεταπολεμικής πόλης, εστιάζοντας στον πιο χαρακτηριστικό κτιριακό τύπο της, την πολυκατοικία.

Η Ιωάννα Θεοχαροπούλου επανεξετάζει την πολυκατοικία, τονίζοντας τα καινοτόμα χαρακτηριστικά αυτού του κτιρίου, το οποίο κατασκευαζόταν εύκολα και με στοιχειώδη τεχνικά μέσα. Η πολυκατοικία έδωσε ώθηση στην οικονομία της μεταπολεμικής πόλης και αποτέλεσε μοχλό για τον μετασχηματισμό της αθηναϊκής κοινωνίας στα μέσα του 20ού αιώνα. Ιδιαίτερα οι εσωτερικοί χώροι των διαμερισμάτων αντανακλούσαν την επιθυμία των νοικοκυρών να υιοθετήσουν τον μοντέρνο τρόπο ζωής που προβαλλόταν μέσα από τις ταινίες και τα περιοδικά της εποχής. Συγχρόνως, οι εργολάβοι και οι χτίστες συμμετείχαν ενεργά στον σχεδιασμό αυτών των εσωτερικών χώρων, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στους ενοίκους να διαμορφώσουν την καθημερινή ζωή τους και τη μεταπολεμική πόλη ανάλογα με τις ανάγκες τους.

Σε αυτή την αναθεωρημένη έκδοση της πρωτότυπης έρευνάς της, η συγγραφέας αντλεί στοιχεία από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, τη θεωρία του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού, τις πολιτισμικές σπουδές και την ανθρωπολογία. Επιπλέον, στον απόηχο της πρόσφατης δημοσιονομικής κρίσης στην Ελλάδα, το επικαιροποιημένο επίμετρο του βιβλίου διερευνά τον πιθανό ρόλο της πολυκατοικίας στην πόλη του μέλλοντος, μια πόλη που θα ανταποκρίνεται στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά αιτήματα του 21ου αιώνα.

Εκδότης: Ίδρυμα Ωνάση

Κείμενα: Ιωάννα Θεοχαροπούλου (συγγραφέας), Kenneth Frampton (Εισαγωγή), Αφροδίτη Παναγιωτάκου (Πρόλογος)

Μετάφραση στα ελληνικά: Βασιλική Κατσανίκου

Επιστημονικός σύμβουλος: Στέλιος Γιαμαρέλος

Επιμέλεια: Βασίλης Δουβίτσας (αναθεωρημένη έκδοση), Sarah Rafson (1η έκδοση)

Σχεδιασμός: Grid Office (ελληνική έκδοση) | Emma Kalkhoven and Joseph Atkinson (αγγλική έκδοση)

Έτος έκδοσης: Ιούνιος 2022 (αγγλική έκδοση) | Νοέμβριος 2022 (ελληνική έκδοση)

Γλώσσα: Ελληνικά | Αγγλικά (σε διαφορετικούς τόμους)

Σελίδες: 192 (αγγλική έκδοση)

Λίγα λόγια για το ντοκιμαντέρ Χτίστες, Νοικοκυρές και η Οικοδόμηση της Σύγχρονης Αθήνας (2021) σε σκηνοθεσία των Τάσου Λάγγη και Γιάννη Γαϊτανίδη

Ένα ντοκιμαντέρ που αφηγείται την ιστορία της αθηναϊκής πολυκατοικίας και της ανοικοδόμησης (της πόλης) μέσα από τη ζωή των ανώνυμων λαϊκών ανθρώπων της αντιπαροχής.

Ποιοι είναι οι επαρχιώτες που ήρθαν στην Αθήνα με τις γυναίκες τους μετά τον Εμφύλιο και «τσιμέντωσαν» την πόλη; Ποιοι «γκρέμισαν» τα νεοκλασικά και γιατί γέμισαν το λεκανοπέδιο με πολυκατοικίες; Πώς έμαθαν και ανέπτυξαν την τέχνη τους, από πού προέρχονται, ποιες τεχνικές και γνώσεις είχαν μαζί τους; Πώς τροποποίησαν τα εργαλεία τους για να ικανοποιήσουν τις νέες ανάγκες που αναδύονταν; Πώς επικοινωνούσαν και διαπραγματεύονταν με τους μορφωμένους αρχιτέκτονες; Τι ζητούσαν οι γυναίκες τους; Με άλλα λόγια, ποια ήταν η ιστορία της συνάντησής τους με το «σχέδιο του μοντερνισμού»;

Όσο παραμένουν αόρατοι αυτοί και αυτές οι «συν-δημιουργοί», η ιστορία της σύγχρονης Αθήνας εξακολουθεί να είναι ελλιπής, αν όχι και βαθιά παραπλανητική. Μια παραγωγή του Ιδρύματος Ωνάση

Το ντοκιμαντέρ είναι βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο της Ιωάννας Θεοχαροπούλου, το οποίο κυκλοφορεί το 2022 σε νέα έκδοση από το Ίδρυμα Ωνάση.

Μετά την πρεμιέρα της στο Επίσημο Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας» τον Σεπτέμβριο του 2021 και τη συμμετοχή της στο διαγωνιστικό τμήμα των βραβείων ΙΡΙΣ, οι «χτίστες και νοικοκυρές» της Αθήνας μεταφέρθηκαν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού κερδίζοντας το βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο Cinema Urbana – Architecture Film Festival Brasilia στη Βραζιλία τον Αύγουστο του 2022, πέρασαν από τη Νέα Υόρκη, το Τορόντο και το Βανκούβερ, και ακολουθούν Λος Άντζελες, Ουάσινγκτον, Σικάγο, Χιλή και Ρότερνταμ.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΑΙΝΙΑΣ

Παραγωγή: Οnassis Culture

Σενάριο – Σκηνοθεσία: Τάσος Λάγγης - Γιάννης Γαϊτανίδης

Επιστημονικός Σύμβουλος: Πάνος Δραγώνας

Διεύθυνση Φωτογραφίας: Τάσος Λάγγης - Γιάννης Γαϊτανίδης

Μοντάζ: Τάσος Λάγγης

Εναέριες Λήψεις: Τάσος Φύτρος – Flying Dog Greece

Ηχοληψία: Στέφανος Ευθυμίου, Γιάννης Γαϊτανίδης

Σχεδιασμός Ήχου και Τελική Μίξη: Περσεφόνη Μήλιου

Κινούμενα Γραφικά: Γεωργία Σκαρτάδου

Διεύθυνση Παραγωγής: Γιάννης Καραχάλιος

Εκτέλεση Παραγωγής: Shampoo Films / Ελένη Ασβεστά / Χάρης Πατραμάνης / Γιάννης Καραχάλιος

Μοντάζ Διαλόγων: Χαρά Κωνσταντάρα

Foley: Νίκος Λιναρδόπουλος

Συμπληρωματική Κάμερα: Βίκυ Βελοπούλου

Colorist: Μάνθος Σάρδης

Τεχνική Υποστήριξη: Τσε Πανουσόπουλος

Επιμέλεια Υποτίτλων: Βασίλης Δουβίτσας

Εξοπλισμός: Κωστής Νικολόπουλος – Rent Photo Video

Μουσικά Δικαιώματα: Musou Music Publishing

Πληροφορίες

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Συγγρού 107

25 Νοεμβρίου 2022 | 19:00 – 22:00

Μικρή Σκηνή

Είσοδος δωρεάν με δελτία εισόδου

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΩΛΗΣΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
Η υπηρεσία digital ticket / print@home είναι διαθέσιμη για τις online αγορές εισιτηρίων. Ανοίξτε το pdf στη smart συσκευή σας, εναλλακτικά αποθηκεύστε το εισιτήριό σας στο android ή IOS wallet σας ή τυπώστε το και μπείτε απευθείας στην αίθουσα.

ΓΡΑΜΜΗ ΑΓΟΡΑΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
2111981784

ΓΡΑΜΜΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ ΦΙΛΩΝ ΤΗΣ ΣΤΕΓΗΣ

2130178200

ΓΡΑΜΜΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ ΑμεΑ

2130178036 και infotickets@onassis.org

ΕΚΔΟΤΗΡΙΑ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ (Συγγρού 107)
Τα ταμεία της Στέγης λειτουργούν μόνο τις ημέρες των παραστάσεων

Ακολουθήστε το Newsbomb και στο κανάλι μας στο YouTube.

Διαβάστε επίσης

O Λεονάρντο Ντι Κάπριο παραλίγο να χάσει τον ρόλο του στον «Τιτανικό»

ΚΠΙΣΝ: 13 παιδιά πέρασαν μια ολόκληρη νύχτα στην όπερα

Αρβανιτάκη και Ζουγανέλη μας χάρισαν μια μαγική βραδιά στο VOX