Πρωτοχρονιάτικα ήθη και έθιμα στην Ήπειρο και τα Δωδεκάνησα
Δεκάδες είναι τα παραδοσιακά έθιμα που τηρούν οι Έλληνες την Πρωτοχρονιά, από άκρη σε άκρη της χώρας. Πολλά από αυτά, διαφορετικά σε κάθε σημείο της Ελλάδας, αναβιώνουν εδώ και αιώνες, δημιουργώντας μία μοναδική παράδοση. Το κοινό τους στοιχείο, άλλωστε, είναι η βαθιά πίστη πως τηρώντας τα, ο καινούριος χρόνος θα φέρει ευημερία και καλοτυχία.
Δεν υπάρχει κάποιος άλλωστε που να μην έχει βιώσει έστω και ένα από αυτά τα έθιμα σε κάποια γωνιά της χώρας μας, μιας και από το βάθος του χρόνου, τα πρωτοχρονιάτικα ήθη και έθιμα, οι προλήψεις, το «ποδαρικό» και τα γούρια κυριαρχούσαν την πρώτη ημέρα του νέου έτους, από άκρη σε άκρη όλης της επικράτειας.
Στο Πωγώνι της Ηπείρου, για παράδειγμα, οι «βασιλοκουλούρες» του Άγιου Βασίλη ζυμώνονται από τις νοικοκυρές την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Παλιότερα ζυμώνονταν τρεις, η πιο μεγάλη για την οικογένεια και δύο μικρότερες, για τον τσομπάνο και τον γελαδάρη, που απασχολούνταν στα κτήματα. Συνηθιζόταν επίσης, το βράδυ της Παραμονής, στα καφενεία των χωριών, οι άνδρες «για το καλό του χρόνου», να παίζουν «χαρτιά», το παραδοσιακό παιχνίδι «τριάντα μία». Νωρίς το πρωί της Πρωτοχρονιάς όλοι ήθελαν τον πρώτο άνθρωπο που θα συναντήσουν να είναι «καλός», πήγαιναν να ταΐσουν τα ζώα με άχυρο, κρεμούσαν στα γιδοπρόβατα ένα κλαδάκι και πήγαιναν στην εκκλησία.
Στα χωριά της Κόνιτσας, επίσης στην Ήπειρο, οι νοικοκυρές την ημέρα της Πρωτοχρονιάς έπρεπε να φτιάξουν την παραδοσιακή Βασιλόπιτα με τα φύλλα που είχαν ετοιμάσει από την προηγούμενη μέρα.
Στην ίδια περιοχή, στο Κεράσοβο, έκτος από το φλουρί, στόλιζαν τη βασιλόπιτα με διάφορα σύμβολα. Στο κέντρο της πίτας τοποθετούσαν ένα σταυρό, που συμβόλιζε τον Χριστό και όποιος τον «έβρισκε» στο κομμάτι του, θα είχε τύχη και ευλογία τη νέα χρόνια. Επίσης, για καλή σοδειά έβαζαν ένα στάχυ, ενώ για το τσίπουρο και το κρασί, ένα μικρό κομμάτι κληματόβεργας. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς όλη η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία για να είναι ευλογημένος ο νέος χρόνος. Ο νοικοκύρης έχει μαζί του ένα ρόδι, το οποίο σπάει στην πόρτα του σπιτιού, μόλις επιστρέψουν από τη Θεία Λειτουργία. Μπαίνει μέσα στο σπίτι με το δεξί πόδι, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα και λέει, «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά».
Τηρώντας τις παραδόσεις και τα έθιμα, γιορτάζεται η Πρωτοχρονιά σε όλα τα νησιά της Δωδεκανήσου. Σε κάθε νησί όμως και κάθε χωριό, ισχύουν διαφορετικά ήθη και έθιμα, αρκετά εκ των οποίων διατηρούνται αναλλοίωτα έως και σήμερα. Την Πρωτοχρονιά, ένα από τα έθιμα το οποίο διατηρείται μέχρι σήμερα στα Δωδεκάνησα είναι το έθιμο της «μπουλουστρίνας». Τα μικρά παιδιά, την πρώτη μέρα του χρόνου, επισκέπτονται τους συγγενείς και παίρνουν από αυτούς ένα χρηματικό ποσό.
Σε χωριά της Ρόδου, αλλά και σε πολλά νησιά τηρούν το έθιμο να αφήνουν αποβραδίς κοντά στο εικονοστάσι ένα ποτήρι νερό κι ένα πιάτο με τρία κομμάτια μπακλαβά. Αφήνουν επίσης κομμάτια εφτάζυμου ή βασιλόπιτας, το ένα του Χριστού, το άλλο του Άη Βασίλη και το τρίτο του φτωχού. Σε όλα τα νησιά προσέχουν πολύ το «ποδαρικό». Δίνουν σημασία στο ποιος θα πατήσει πρώτος το δεξί του πόδι στο κατώφλι του σπιτιού, για να φέρει «γούρι» στη νέα χρονιά.
Στην Κάλυμνο, παραδοσιακά γλυκά αποτελούν οι κουραμπιέδες και τα φοινίκια όπως λέγονται στο νησί τα μελομακάρονα, που παρασκευάζονται με ιδιαιτερότητες στη συνταγή. Το κόψιμο της βασιλόπιτας γίνεται με την αλλαγή του χρόνου, η οποία συνοδεύεται από βεγγαλικά, που «τραντάζουν» όλο το νησί.
Η Ελλάδα μας είναι γεμάτη υπέροχες παραδόσεις, ήθη και έθιμα, που υπάρχουν εδώ και χιλιάδες χρόνια. Την Πρωτοχρονιά ειδικά, πολλά από τα πατροπαράδοτα έθιμα συνεχίζονται έως τις μέρες μας, δημιουργώντας μία μοναδική ατμόσφαιρα που συναντάμε μόνο εδώ.
Διαβάστε επίσης
Χριστούγεννα σε 7 εξωτικούς προορισμούς: Καλοκαίρι μέσα στον χειμώνα!
Χριστούγεννα στην Παλιά Αθήνα - Τα γιορτινά έθιμα που έσβησε ο χρόνος
Χριστούγεννα στον κόσμο: Σκούπες, φανάρια και... κάμπιες για καλή τύχη
Παραδοσιακά Χριστουγεννιάτικα κάλαντα από κάθε γωνιά της Ελλάδας