Η Ρημαγμένη Γη στις εργασιακές σχέσεις

του Θεόδωρου Κουτρούκη, Επικ. Καθηγητή Πανεπιστημίου Αιγαίου

Κανένας χειμώνας μετά τη μεταπολίτευση δεν προμηνυόταν τόσο βαρύς στο πεδίο των εργασιακών σχέσεων όσο ο επερχόμενος. Τα μηνύματα από τη διεθνή κονίστρα δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά για την πλευρά της μισθωτής εργασίας. Ήδη στις ΗΠΑ συζητούνται έντονα και ενδέχεται να δρομολογηθούν η δραστική μείωση του ρόλου των κλαδικών συλλογικών διαπραγματεύσεων, η απαγόρευση να τίθεται ως όρος πρόσληψης σε μια επιχείρηση η ένταξη στο αντίστοιχο εργατικό συνδικάτο, η επέκταση της δυνατότητας εξαίρεσης ομάδων εργαζομένων από τις συλλογικές συμβάσεις, η άρση της υποχρέωσης καταβολής συνδρομών σε συνδικάτα καθώς και περαιτέρω περιορισμοί στο απεργιακό δικαίωμα.

Στο ίδιο μοτίβο μια Επιτροπή Σοφών στην Ισπανία πρότεινε πρόσφατα τον αναπροσανατολισμό των συλλογικών διαπραγματεύσεων προς τις επιχειρησιακές συμβάσεις και την εξάλειψη της αυτόματης τιμαριθμικής προσαρμογής στους μισθούς.

Δυσοίωνα είναι τα μηνύματα και στη χώρα μας καθώς βρισκόμαστε ενώπιον μιας αναθεμελίωσης των εργασιακών σχέσεων. Κύρια χαρακτηριστικά του νέου τοπίου είναι η εξατομίκευση των εργασιακών σχέσεων, η γενίκευση της επισφάλειας της μισθωτής απασχόλησης και η θεσμική απορύθμιση της αγοράς εργασίας.

Ειδικότερες όψεις των σαρωτικών εξελίξεων στον κόσμο της εργασίας είναι η νόμιμη παράκαμψη του κλαδικού κατώτατου μισθού διαμέσου των ειδικών επιχειρησιακών συμβάσεων, η διάβρωση του θεσμικού πλαισίου προστασίας από τις απολύσεις, η συμπίεση της αμοιβής των υπερωριών και της αποζημίωσης απόλυσης, η ελαστικοποίηση των ωραρίων, η διευκόλυνση των απολύσεων και η άρση της αρχής ευνοϊκότερης ρύθμισης στους όρους εργασίας.

Η κατακρήμνιση του αντίστοιχου θεσμικού πλέγματος οδηγεί στον εξοβελισμό ποικίλων πληθυσμιακών ομάδων (μετανάστες, νέοι εργαζόμενοι κ.λπ.) από τη νομικά ρυθμισμένη αγορά εργασίας, ενώ τις ωθεί προς εξωθεσμικές όψεις της σχέσης απασχόλησης με αβέβαια και ασταθή εργασιακά δικαιώματα.
Σε αυτό το ζοφερό σκηνικό ο κύριος μηχανισμός πίεσης των εργαζομένων, τα εργατικά συνδικάτα, μετατρέπονται σε ένα μη νομιμοποίημενο αντιπαραγωγικό εμπόδιο στις στρατηγικές επιλογές των επιχειρήσεων.

Τι φαίνεται πως θα μπορούσε να σταματήσει την λαίλαπα της απορύθμισης; Ένας εργατικός συνδικαλισμός νέου τύπου που θα μεριμνήσει για την ένταξη στα σωματεία των νέων κοιτασμάτων της μισθωτής εργασίας, την εφαρμογή τρόπων αντιμετώπισης του συνδικαλιστικού κατακερματισμό και της πολυδιάσπασης και την εκ νέου υιοθέτηση ενός διεθνούς προσανατολισμού των εργατικών οργανώσεων. Ωσότου να γίνουν όλα αυτά το τοπίο στις εργασιακές σχέσεις φαίνεται πως θα μοιάζει σε αυτό που ο Τ.Σ.Έλιοτ αποκάλεσε «Ρημαγμένη Γη».