Πόλεμος στην Ουκρανία: Οι συνέπειες, το πλήγμα στην οικονομία και οι πρωταγωνιστές της κρίσης

«Θα πειστεί κάποτε το χοντροκέφαλο ανθρώπινο γένος ότι μεγαλύτερη μωρία και συμφορά από τον πόλεμο δεν υπάρχει και να διδαχθεί κάποτε από τα παθήματα του ότι πρέπει να τον καταργήσει, σαν υπερβολικά οδυνηρό και ακριβό τρόπο για επίλυση διαφορών;» έλεγε αιώνες πριν ο Γερμανός φιλόσοφος Εμμάνουελ Καντ, σε ένα ερώτημα ρητορικό όπως έδειξε η ιστορία. Έναν και πλέον αιώνα μετά, η Ευρώπη για μία ακόμη φορά φλέγεται.

Συνέπειες

Τραγικός είναι ο απολογισμός της εισβολής των Ρώσων στην Ουκρανία. Σχεδόν 200 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους -χιλιάδες σύμφωνα με και εκατοντάδες τραυματίστηκαν, μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία από ξηρά, θάλασσα και αέρα.

Ο πόλεμος ξύπνησε μνήμες από τις πιο σκοτεινές στιγμές στην παγκόσμια ιστορία και το καταστροφικό του αποτύπωμα θα διαρκέσει. Η 24η Φεβρουαρίου θα αλλάξει για πάντα το πρόσωπο της «γηραιάς ηπείρου» έγραψε στον Guardian o Βρετανός ιστορικός, συγγραφέας και σχολιαστής, Tίμοθι Γκάρτον Ας, καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Oι δυτικές κυβερνήσεις έλαβαν μέτρα για να τιμωρήσουν τη Ρωσία. Γνωρίζουν όμως παράλληλα ότι με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσαν να αυξήσουν τον αντίκτυπο της σύγκρουσης στις δικές τους οικονομίες, σε έναν κόσμο αλληλένδετο. Η πανδημία είχε ήδη αφήσει σκληρό αποτύπωμα στην παγκόσμια οικονομία, εκτοξεύοντας τον πληθωρισμό και προκαλώντας σεισμό στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι μετασεισμοί από την εισβολή θα μπορούσαν να επιδεινώσουν και τα δύο.

Η σύρραξη έφερε και άλλες άλλες μεγάλες ανατροπές που αλλάζουν τις ισορροπίες, από τη μαζική έξοδο των Ουκρανών προσφύγων στις γειτονικές χώρες, μέχρι το κύμα των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο. Ανάλογα με το πώς θα τελειώσει το δράμα, οι γεωστρατηγικές ισορροπίες αλλάζουν και θα αλλάξουν κι άλλο.

Μία λιγότερο προβεβλημένη συνέπεια λόγου χάρη είναι οι στενότεροι οικονομικοί δεσμοί της Ρωσίας με την Κίνα. Πριν απο τον πόλεμο, οι δύο χώρες διαπραγματεύτηκαν μια σύμβαση διάρκειας 30 ετών για την παροχή φυσικού αερίου απο τη Μόσχα στο Πεκίνο μέσω ενός νέου αγωγού. «Η Ρωσία είναι πιθανό να στρέψει όλες τις εξαγωγές ενέργειας και εμπορευμάτων προς την Κίνα», λέει ο Carl Weinberg, επικεφαλής οικονομολόγος της High Frequency Economics.

Η κρίση συμβάλλει επίσης στην επανεκτίμηση της δομής της παγκόσμιας οικονομίας και φουντώνει τις ανησυχίες των χωρών για την οικονομική και ενεργειακή τους αυτάρκεια. Η εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο πυροδοτεί συζητήσεις για την επέκταση των πηγών ενέργειας, κάτι που θα μπορούσε να παραγκωνίσει περαιτέρω την παρουσία της Ρωσίας στην παγκόσμια οικονομία. Μακροπρόθεσμα, θα ωθήσει την Ευρώπη να διαφοροποιηθεί

Οικονομία

Μία σύρραξη διαρκείας θα μπορούσε να προκαλέσει ιλιγγιώδεις εκρήξεις στις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων, να εκτοξεύσει τον πληθωρισμό και να τρομάξει τους επενδυτές, ένας συνδυασμός «εκρηκτικός» που απειλεί τις επενδύσεις και την ανάπτυξη στις οικονομίες όλου του κόσμου.

Η Ρωσία είναι ένας διηπειρωτικός «γίγαντας» με 146 εκατομμύρια κατοίκους και ένα τεράστιο πυρηνικό οπλοστάσιο, καθώς και βασικός προμηθευτής πετρελαίου, φυσικού αερίου και πρώτων υλών που φθάνουν στα εργοστάσια του κόσμου. Η Ευρώπη προμηθεύεται σχεδόν το 40% του φυσικού αερίου της και το 25% του πετρελαίου της από τη Ρωσία και είναι πιθανό να δει μεγάλες αυξήσεις στους λογαριασμούς θέρμανσης και φυσικού αερίου, οι οποίοι ήδη ήταν στα ύψη.

Oι τιμές των τροφίμων επίσης πιθανότατα θα ανέβουν κι άλλο μετά το χάος στην αλυσίδα εφοδιασμού εν μέσω πανδημίας. Η Ρωσία και η Ουκρανία μαζί αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ένα τέταρτο των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού, ενώ η Ουκρανία από μόνη της αποτελεί σχεδόν το ήμισυ των εξαγωγών ηλιελαίου. Και τα δύο είναι βασικά προϊόντα που χρησιμοποιούνται σε πολλά προϊόντα διατροφής.

Εάν η συγκομιδή και η επεξεργασία παρεμποδιστεί σε μια κατεστραμμένη από τον πόλεμο Ουκρανία ή αν μπλοκαριστούν οι εξαγωγές, οι εισαγωγείς θα δυσκολευτούν να αντικαταστήσουν τις προμήθειες. Ορισμένες χώρες εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από τα σιτηρά της Ρωσίας και της Ουκρανίας.

Η Ουκρανία είναι ο κορυφαίος προμηθευτής καλαμποκιού στην Κίνα. Επίσης στέλνει περισσότερο από το 40% των εξαγωγών σιταριού και καλαμποκιού της στη Μέση Ανατολή ή την Αφρική, όπου υπάρχουν φόβοι ότι οι περαιτέρω ελλείψεις τροφίμων θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν κοινωνική αναταραχή. Ο Λίβανος, για παράδειγμα, που βιώνει μια από τις πιο καταστροφικές οικονομικές κρίσεις εδώ και έναν αιώνα, προμηθεύεται περισσότερο από το ήμισυ του σιταριού του από την Ουκρανία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι λιγότερο ευάλωτες από την ΕΕ που είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας. Πετρελαϊκές εταιρείες όπως η Shell και η Total έχουν κοινοπραξίες στη Ρωσία, ενώ η BP είναι ένας από τους μεγαλύτερους ξένους επενδυτές στη Ρωσία, με δεσμούς στη ρωσική πετρελαϊκή εταιρεία Rosneft. Η Airbus, ο ευρωπαϊκός γίγαντας των αερομεταφορών, παίρνει τιτάνιο από τη Ρωσία. Και οι ευρωπαϊκές τράπεζες, ιδιαίτερα αυτές στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία, έχουν δανείσει δισεκατομμύρια δολάρια σε Ρώσους δανειολήπτες.

Η τιμή του παλλαδίου, για παράδειγμα, που χρησιμοποιείται σε συστήματα εξάτμισης αυτοκινήτων, κινητά τηλέφωνα, ακόμη και οδοντικά σφραγίσματα, έχει εκτοξευθεί τις τελευταίες εβδομάδες μόνο και με την απειλή οτι η Ρωσία, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας του μετάλλου στον κόσμο, θα μπορούσε να αποκοπεί από τις παγκόσμιες αγορές.

Η τιμή του νικελίου, που χρησιμοποιείται για την κατασκευή μπαταριών από χάλυβα και για ηλεκτρικά αυτοκίνητα, έχει επίσης αυξηθεί. Είναι νωρίς για να υπολογίσουμε τον ακριβή οικονομικό αντίκτυπο μιας ένοπλης σύγκρουσης, εξηγεί ο Lars Stenqvist, επικεφαλής τεχνολογίας της Volvo, της σουηδικής κατασκευάστριας φορτηγών.

Πρόσφυγες

Οι Ευρωπαίοι γείτονες της Ουκρανίας δηλώνουν έτοιμοι να υποδεχθούν τους πρόσφυγες που εγκαταλείπουν τη χώρα των 44 εκατομμυρίων κατοίκων - μια από τις πολυπληθέστερες στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την Υπηρεσία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες 100.000 άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μόνο την πρώτη ημέρα, ενώ χιλιάδες εξακολουθούν να φεύγουν από τη χώρα, καθώς συνεχίζονται οι εχθροπραξίες.

Οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης άνοιξαν τις πύλες τους στους εκτοπισμένους, είναι αντιμέτωπες όμως με μία μεταναστευτική κρίση. Η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Σλοβακία προετοιμάστηκαν αμέσως μετά την έναρξη του πολέμου για μαζικές αφίξεις Ουκρανών προσφύγων. Σύμφωνα με τα πλέον δυσοίωνα σενάρια, ακόμη και πέντε εκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να εγκαταλείψουν τη χώρα, σε περίπτωση που η κρίση διαρκέσει.

Η Κεντρική Ευρώπη δεν είναι μόνο μια προφανής διαδρομή, αλλά και ένας φυσικός προορισμός για τους ξεριζωμένους του πολέμου. Η περιοχή φιλοξενεί ήδη εκατομμύρια Ουκρανούς, οι οποίοι προσελκύονται τα τελευταία χρόνια από αγορές εργασίας που είναι γεωγραφικά και πολιτιστικά κοντά στην πατρίδα τους.

Ο ΟΗΕ προειδοποίησε ότι οι ανθρωπιστικές επιπτώσεις θα είναι καταστροφικές. «Οι ανθρωπιστικές συνέπειες στον άμαχο πληθυσμό θα είναι ολέθριες. Δεν υπάρχουν νικητές στον πόλεμο, παρά μόνο καταστροφή για αμέτρητες ζωές.» λέει ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Φίλιπο Γκράντι.

Πρωταγωνιστές

Ο βετεράνος της παγκόσμιας διπλωματίας, Τζο Μπάιντεν γνωρίζει τον Βλαντιμίρ Πούτιν εδώ και δεκαετίες. Και δεν του είχε καμία εμπιστοσύνη, γεγονός που παραδέχθηκε από τις πρώτες κιόλας ημέρες της θητείας του. Είχε φθάσει μάλιστα στο σημείο να ισχυριστεί ότι ο Ρώσος πρόεδρος «δεν έχει ψυχή», σε μία δήλωση που είχε κάνει τότε το γύρο του κόσμου.

Κι όμως όλο το προηγούμενο διάστημα, ο Αμερικανός πρόεδρος προσπάθησε επανειλημμένα να συζητήσει με τον «ισχυρό άνδρα με το παγωμένο βλέμμα». Όταν οι δυο τους συναντήθηκαν τον περασμένο Ιούνιο στη Γενεύη, ο Μπάιντεν προέτρεψε τον Πούτιν να τερματίσει την πολυετή επιθετικότητά του κατά της Ουκρανίας και να σταματήσει τις κυβερνοεπιθέσεις ενάντια στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Σε μια κλήση τον Δεκέμβριο, καθώς ο Πούτιν συγκέντρωνε δεκάδες χιλιάδες στρατεύματα κατά μήκος των συνόρων της Ρωσίας με την Ουκρανία, όπου εισέβαλε για πρώτη φορά το 2014, ο Μπάιντεν τον καλούσε και πάλι να αποκλιμακώσει την ένταση και να «επιστρέψει στη διπλωματία». Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ο Μπάιντεν προειδοποίησε τον Πούτιν ότι η νέα εισβολή στην Ουκρανία «θα προκαλούσε εκτεταμένο ανθρώπινο πόνο και θα μείωνε την παγκόσμια θέση της Ρωσίας». Ο Πούτιν πάλι έθετε τους δικούς του όρους για την ευρύτερη περιοχή που θεωρεί οτι βρίσκεται υπό την επιρροή του.

Ο Πούτιν αποδείχθηκε...ανθεκτικός σε πολλά παραδοσιακά εργαλεία διπλωματίας και αποτροπής. Οι εκκλήσεις του Μπάιντεν στο γεωπολιτικό εγώ του, δεν λειτούργησαν. Ούτε οι απειλές για κυρώσεις, οι καταδίκες, οι συναισθηματικές εκκλήσεις για λόγους ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η ανάπτυξη αμερικανικών στρατευμάτων στις χώρες του ΝΑΤΟ, ή το σχετικά ενιαίο μέτωπο που παρουσίασαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους. Ακόμη και μια ασυνήθιστη τακτική που χρησιμοποίησε η κυβέρνηση Μπάιντεν -η δημοσίευση πληροφοριών σχετικά με τα σχέδια του Πούτιν δεν τον εμπόδισε.

Δύο μήνες μετά την ορκωμοσία του, ο 47ος Αμερικανός πρόεδρος εφάρμοσε ήδη το δόγμα του για την επιστροφή της Αμερικής ως πυλώνα σταθερότητας του δυτικού κόσμου και του ΝΑΤΟ και την ανάσχεση της επιρροής της Μόσχας. Ήταν η αρχή σε μία νέα εποχή ανταγωνισμού ανάμεσα στις υπερδυνάμεις λένε οι αναλυτές.

Καθοριστική στιγμή της, ήταν η συνέντευξη του Αμερικανού προέδρου στην αμερικανική τηλεόραση που όπως όλα δείχνουν ήταν καλά προετοιμασμένη. Ο Μπάιντεν έδειξε τα δόντια του στο Κρεμλίνο, προειδοποιώντας ούτε λίγο ούτε πολύ τον «δολοφόνο» όπως τον αποκάλεσε Πούτιν ότι η εποχή της «ασυλίας» που απολάμβανε έχει περάσει.

Οι σχέσεις της Ρωσίας με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε είχαν ήδη διαταραχθεί μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα το 2014, τις παρεμβάσεις στις εκλογές, τις επιθέσεις χάκερ και πιο πρόσφατα, τη δηλητηρίαση και φυλάκιση του ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης, Αλεξέι Ναβάλνι. «Η Ρωσία θα παραμείνει πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες, μια πρόκληση εθνικής ασφάλειας και ίσως, από ορισμένες απόψεις, η πιο επικίνδυνη, όσο υπάρχει ο Πούτιν» εξηγούσε πρόσφατα ο Ρόμπερτ Γκέιτς, πρώην διευθυντής της C.I.A. και υπουργός Άμυνας.

Ανάμεσά τους, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Πρώην κωμικός σε δημοφιλή σόου, δέχθηκε επικρίσεις οτι δεν έχει το ειδικό βάρος και την εμπειρία να διαχειριστεί την κρίση με τη γειτονική Ρωσία. Για κάποιους αποδεικνύεται πιο...πολιτικός απο τους πολιτικούς και επέδειξε ηγετικές ικανότητες και σθένος.

Αφανής πρωταγωνιστής των ημερών, ο Ουκρανός ολιγάρχης Βίκτορ Μεντβέντσουκ, ο άνθρωπος του Πούτιν στο Κίεβο. Σύμφωνα με τα διεθνή μέσα ενημέρωσης δεν αποκλείεται να διαδεχθεί τον Ζελένσκι στο τιμόνι της Ουκρανίας, αν το Κίεβο πέσει στα χέρια των Ρώσων.

Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.

Διαβάστε επίσης:

Ουκρανία: Στα χέρια των Ρώσων μέρος του οπλισμού που είχε στείλει η Δύση

Ουκρανία: Συγκινεί γυναίκα που μαζεύει τα συντρίμμια του σπιτιού της και τραγουδά τον εθνικό ύμνο