Πόλεμος στην Ουκρανία: Τα ερείσματα της Ρωσίας σε Μέση Ανατολή και Αφρική απειλούν το ΝΑΤΟ

Η στρατηγική του Πούτιν στη Μέση Ανατολή και την Αφρική είναι απλή και επιτυχημένη: Επιδιώκει συμμαχίες ασφαλείας με ηγέτες αυταρχικούς, πραξικοπηματίες και άλλους που έχουν απορριφθεί ή παραμεληθεί από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, είτε λόγω των καταχρήσεών τους είτε λόγω της ανταγωνιστικής πολιτικής τους για τα δυτικά συμφέροντα.

Στο μέτωπο της Συρίας, ο υπουργός Άμυνας της Ρωσίας τον περασμένο μήνα επέδειξε βομβαρδιστικά με πυρηνική ικανότητα και υπερηχητικούς πυραύλους πάνω από τη Μεσόγειο, μέρος μιας εταιρικής σχέσης ασφάλειας που οδήγησε στην αποστολή Σύρων μαχητών στην Ουκρανία.

Στο Σουδάν, ο αυταρχικός ηγέτης που έχει καταλάβει την εξουσία σε αυτή τη χώρα της Ανατολικής Αφρικής έχει συνάψει μια νέα οικονομική συμμαχία με το Κρεμλίνο, αναβιώνοντας τα όνειρα της Ρωσίας για μία ναυτική βάση στην Ερυθρά Θάλασσα.

Στο Μάλι, η κυβέρνηση είναι η τελευταία από δώδεκα αφρικανικά έθνη πλούσια σε πόρους που σφυρηλατεί συμμαχίες ασφαλείας με μισθοφόρους συμμάχους του Κρεμλίνου, σύμφωνα με αξιωματούχους των ΗΠΑ.

Ειδικά τα τελευταία πέντε ή έξι χρόνια, «αυτό που βλέπουμε είναι μια Ρωσία που είναι πολύ πιο επεκτατική που προωθεί τη στρατιωτική της ισχύ όλο και πιο μακριά», δήλωσε στο Associated Press ο απόστρατος στρατηγός των ΗΠΑ Φίλιπ Μπρίντλαβ.

«Η Ρωσία προσπαθεί να επιβάλλει τον εαυτό της ως μεγάλη δύναμη, ως έδρα στις παγκόσμιες υποθέσεις, ως κινητήριο μοχλός διεθνών καταστάσεων», δήλωσε ο Μπρίντλαβ, κορυφαίος διοικητής του ΝΑΤΟ από το 2013 έως το 2016 και διακεκριμένος πρόεδρος πλέον στο think tank του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής στην Ουάσιγκτον.

Οι Ρώσοι περικυκλώθηκαν από το ΝΑΤΟ και θέλουν να περικυκλώσουν το ΝΑΤΟ

Την ώρα όμως που συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι ειδικοί θεωρούν τους επεκτατικούς στόχους του στη Μέση Ανατολή και την Αφρική ως πιθανή μακροπρόθεσμη απειλή, όχι ως σημερινό κίνδυνο για την Ευρώπη ή τη συμμαχία του ΝΑΤΟ.

«Απειλεί το ΝΑΤΟ από κάτω», είπε η Kριστίνα Κάουτς,εμπειρογνώμονας σε θέματα ασφάλειας στο think-tank German Marshall Fund, σχετικά με το έδαφος που κερδίζει η Ρωσία. «Οι Ρώσοι ένιωσαν περικυκλωμένοι από το ΝΑΤΟ – και τώρα θέλουν να περικυκλώσουν το ΝΑΤΟ», είπε.

Για να πετύχει τους στρατηγικούς της στόχους, η Ρωσία παρέχει συμβατικούς στρατιωτικούς ή μισθοφόρους συμμάχους του Κρεμλίνου για να προστατεύσουν τα καθεστώτα των ηγετών που συχνά έχουν απομακρυνθεί. Σε αντάλλαγμα, αυτοί οι ηγέτες «ξεπληρώνουν» τη Ρωσία με διάφορους τρόπους: μετρητά ή φυσικούς πόρους, επιρροή στις υποθέσεις τους και έδαφος για τους Ρώσους μαχητές.

Αυτές οι συμμαχίες βοηθούν στην προώθηση των φιλοδοξιών του Πούτιν να επαναφέρει την επιρροή της Ρωσίας στα παλιά της όρια του Ψυχρού Πολέμου. Οι νέες συνεργασίες ασφαλείας της Ρωσίας τη βοηθούν επίσης διπλωματικά. Όταν η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ καταδίκασε την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία αυτόν τον μήνα, η Συρία ενώθηκε με τη Ρωσία καταψήφισε, ενώ πολλές από τις αφρικανικές κυβερνήσεις που έχουν υπογράψει συμφωνίες ασφαλείας με Ρώσους μισθοφόρους απείχαν.

Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε την Παρασκευή ότι η Ρωσία θα φέρει νεοσύλλεκτους από τη Συρία για να πολεμήσουν στην Ουκρανία. Η απειλή θεωρήθηκε πρωτίστως ως τακτική εκφοβισμού και Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε ότι δεν υπάρχει κανένα σημάδι Σύριων νεοσύλλεκτων στην Ουκρανία. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες ασφαλείας λένε ότι Ρώσοι μισθοφόροι χρησιμοποιούν το Μάλι ως έδαφος για ανάπτυξη στην Ουκρανία, αλλά οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δεν έχουν επιβεβαιώσει αυτές τις αναφορές.

Οι διεθνείς συμμαχίες του Πούτιν

Ανεξάρτητα από το πόσο επικείμενη είναι η απειλή, οι ηγέτες των ΗΠΑ και της Ευρώπης δίνουν αυξανόμενη προσοχή στις κινήσεις του Πούτιν στη Μέση Ανατολή και την Αφρική - και την αυξανόμενη συμμαχία της Ρωσίας με την Κίνα - καθώς διατυπώνει σχέδια για την προστασία της Δύσης από μελλοντική επιθετικότητα.

Η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Aναλένα Μπέρμποκ είπε στα μέσα Φεβρουαρίου ότι η Δύση δεν μπορεί πλέον να αγνοεί τον ανταγωνισμό για επιρροή σε ολόκληρη την Αφρική, όπου η Κίνα ξοδεύει δισεκατομμύρια σε έργα υποδομής για να εξασφαλίσει δικαιώματα ορυκτών και η Ρωσία παρέχει ασφάλεια μέσω μισθοφόρων συμμάχων του Κρεμλίνου.

«Βλέπουμε και συνειδητοποιούμε ότι αν αποσυρθούμε από αυτόν τον ανταγωνισμό ως φιλελεύθερες δημοκρατίες, τότε άλλοι θα καλύψουν αυτά τα κενά», είπε η Μπέρμποκ. Ίσως το πιο τολμηρό παράδειγμα της Ρωσίας να επιχειρεί να βελτιώσει την παγκόσμια εμβέλειά της ήταν όταν έστειλε τον υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σοιγκού τον περασμένο μήνα στη Δαμασκό για να επιβλέψει τις μεγαλύτερες στρατιωτικές ασκήσεις της Ρωσίας στη Μεσόγειο από τον Ψυχρό Πόλεμο, ακριβώς τη στιγμή που ο ρωσικός στρατός έκανε τις τελευταίες προετοιμασίες για την επίθεσή του στην Ουκρανία.

Οι ασκήσεις, στις οποίες συμμετείχαν 15 πολεμικά πλοία και περίπου 30 αεροσκάφη, φάνηκαν χορογραφημένες για να επιδείξουν την ικανότητα του ρωσικού στρατού να απειλήσει την ομάδα κρούσης αερομεταφορέα των ΗΠΑ στη Μεσόγειο.

Η ρωσική αεροπορική βάση Hmeimeem στις ακτές της Μεσογείου της Συρίας έχει χρησιμεύσει ως το κύριο φυλάκιό της για την έναρξη επιθέσεων στη Συρία από τον Σεπτέμβριο του 2015. Οι επιθέσεις της Ρωσίας στη Συρία, που ισοπέδωσαν αρχαίες πόλεις και έστειλαν εκατομμύρια πρόσφυγες στην Ευρώπη, επέτρεψαν στην κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ να ανακτήσει έλεγχο στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας μετά από έναν καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο.

«Η βάση Hmeimeem είναι πλέον αναπόσπαστο μέρος της αμυντικής στρατηγικής της Ρωσίας όχι μόνο στη Μέση Ανατολή αλλά σε όλο τον κόσμο», είπε ο Iμπραήμ Χαμίντι, Σύρος δημοσιογράφος και ανώτερος διπλωματικός συντάκτης για τις συριακές υποθέσεις στην εφημερίδα Asharq al-Awsat με έδρα το Λονδίνο.

Η στρατηγική βάση των Ρώσων στην Ερυθρά Θάλασσα

Στην Αφρική, επίσης, η Ρωσία επεκτείνει το αποτύπωμά της με «ανίερες συμμαχίες». Την παραμονή της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, αξιωματούχοι του Κρεμλίνου συναντήθηκαν στη Μόσχα με έναν αξιωματικό που κατέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία στο Σουδάν.

Απομονωμένος από τη Δύση, ο στρατηγός Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκόλο απάντησε θερμά στην πρόταση της Ρωσίας για μια νέα οικονομική συμμαχία. Μετά την επιστροφή στην πατρίδα, ο στρατηγός Νταγκόλο ανακοίνωσε ότι το Σουδάν θα επιτρέψει στη Ρωσία να χτίσει την πολυπόθητη ναυτική βάση της στο Πορτ Σουδάν στην Ερυθρά Θάλασσα.

Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η Ρωσία θα μπορέσει να επωφεληθεί σύντομα. Η εισβολή στην Ουκρανία καταπονεί τους στρατιωτικούς και οικονομικούς πόρους της και δείχνει τις στρατιωτικές αδυναμίες της Ρωσίας, ενώ οι διεθνείς κυρώσεις ακρωτηριάζουν την οικονομία της.

Αλλά μακροπρόθεσμα, ένα λιμάνι της Ερυθράς Θάλασσας θα μπορούσε να της δώσει μεγαλύτερο ρόλο στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα, να αυξήσει την πρόσβαση της Ρωσίας στη Διώρυγα του Σουέζ και σε άλλες λωρίδες πλοίων υψηλής κυκλοφορίας και να επιτρέψει στη Ρωσία να επιδείξει ισχύ στην Αραβική Θάλασσα και τον Ινδικό Ωκεανό.

Οι μισθοφόροι σε 27 χώρες

Οι διευρυνόμενες συμμαχίες της Ρωσίας δεν αφορούν μόνο τον συμβατικό στρατό της. Από το 2015 έως το 2021, οι ρωσικές ομάδες ασφαλείας μισθοφόρων επταπλασίασαν την παρουσία τους σε όλο τον κόσμο, με επιχειρήσεις σε 27 χώρες, σύμφωνα με το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών. Η πιο σημαντικό είναι η Ομάδα Wagner, την οποία οι ΗΠΑ και η ΕΕ θεωρούν υποκατάστατο του ρωσικού στρατού, αλλά το Κρεμλίνο αρνείται ότι υπάρχει.

Από τη Λιβύη έως τη Μαδαγασκάρη, οι συμβάσεις ασφαλείας που έχουν χορηγηθεί στον όμιλο Wagner και σε άλλους δίνουν στη Ρωσία πρόσβαση σε ορυκτές πηγές, στάδια ανάπτυξης και ουσιαστικά ερείσματα που αμφισβητούν την επιρροή των δυτικών χωρών.

Στο Μάλι, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη εξέφρασαν ανησυχία τον Δεκέμβριο για αναφορές ότι ο όμιλος Wagner είχε υπογράψει σύμβαση ασφαλείας 10 εκατομμυρίων δολαρίων το μήνα με αυτήν την κυβέρνηση. Οι ειδικοί λένε ότι η Wagner εκμεταλλεύτηκε την τοπική απογοήτευση για τις αποτυχίες μιας μακροχρόνιας ανάπτυξης υπό την ηγεσία των Γάλλων στην υποσαχάρια περιοχή με στόχο εξτρεμιστικές φατρίες.

Το Μάλι αρνήθηκε οποιαδήποτε τέτοια ανάπτυξη, αλλά ορισμένοι θεώρησαν την άφιξη των Ρώσων ως πλήγμα στην αποικιοκρατική δύναμη της Γαλλίας, η οποία είχε αγωνιστεί να τους προστατεύσει από ένοπλους εξτρεμιστές.

Ελπίζουν σε καλύτερα αποτελέσματα από τυχόν ρωσικά μαχητικά που θα φθάνουν στην υποσαχάρια Αφρική. «Ζήτω η Ρωσία!» φώναξε ένας άνδρας από ένα πλήθος που επευφημούσε στη θέα μιας ρωσικής αντιπροσωπείας στην πρωτεύουσα τον Ιανουάριο. «Ζήτω ο λαός του Μάλι!»

Διαβάστε επίσης:

«Ο Πούτιν ανέτρεψε τα σχέδια για τη Νέα Τάξη Πραγμάτων που ετοιμάζει το βαθύ κράτος των ΗΠΑ»