«Η Λίστα του Σίντλερ»: 30 χρόνια από το αριστούργημα του Σπίλμπεργκ

Σίγουρα η πιο σημαντική ταινία για το Ολοκαύτωμα και μία από τις καλύτερες ταινίες του Στίβεν Σπίλμπεργκ είναι η περίφημη πλέον «Λίστα του Σίντλερ», που ξεχωρίζει για την καλλιτεχνική της αρτιότητα, τη συσσώρευση όλων των εμπειριών τού σπουδαίου σκηνοθέτη, ο οποίος παρουσιάζει εμφαντικά την κινηματογραφική του ενηλικίωση.

Ήταν το 1993, όταν μία άλλη ταινία του, η πασίγνωστη περιπέτεια φαντασίας «Τζουράσικ Παρκ» και το ξύπνημα των αριστοτεχνικών ψηφιακών δεινοσαύρων του χάριζε το ρεκόρ των μεγαλύτερων εισπράξεων όλων των εποχών.

Διαχρονική αξία

Ο Σπιλμπεργκ, μπορεί να είχε ήδη αλλάξει πορεία από την πρώτη του περίοδο, με τα θαυμαστά «Σαγόνια του Καρχαρία», «Ε.Τ. ο Εξωγήινος», «Στενές Επαφές Τρίτου Τύπου» και τις αφάνταστες περιπέτειες του Ιντιάνα Τζόουνς, που τον ανέδειξαν ως τον μεγαλύτερο παραμυθά του Χόλιγουντ, αλλά συνάμα έδειχνε έτοιμος για μια ιστορική ταινία μνήμης, που θα μπορούσε να ταυτιστεί με το ταραγμένο σύγχρονο κοινωνικό και γεωπολιτικό γίγνεσθαι. Και μάλιστα χωρίς να μπει στα καλούπια της πολιτικής ορθότητας και μιλώντας για διαχρονικές αξίες, που δεν αφορούσαν μόνο το δικό του έθνος, αλλά και όλους τους κατατρεγμένους της γης. Και το κυριότερο, να κάνει μια ταινία ακόμη και σήμερα επίκαιρη, καθώς ο εθνικισμός, η μισαλλοδοξία, ο ρατσισμός φουντώνουν συνεχώς. Οι κρατούμενοι στα Στρατόπεδα Εργασίας και Θανάτου, Εβραίοι, Σλάβοι, Τσιγγάνοι και κομμουνιστές να ήταν απλοί αριθμοί για τους εξολοθρευτές τους, αλλά και σήμερα οι αριθμοί παίζουν πολύ άσχημο παιχνίδι για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη.

Ο μελαγχολικός θρίαμβος των Όσκαρ

Η ταινία του Σπίλμπεργκ θα θριαμβεύσει στα Όσκαρ του 1994, κατακτώντας επτά χρυσά αγαλματίδια, μεταξύ των οποίων αυτά της Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας, για τον ίδιο, ενώ εκτός βραβεύσεων έμειναν οι πρωταγωνιστές Λίαμ Νίσον και Ρέιφ Φάινς, παρότι είχαν προταθεί αντίστοιχα για το Όσκαρ Α' και Β' Ανδρικού ρόλου, για τις συνταρακτικές τους ερμηνείες, που τους κατέστησαν πρωταγωνιστές τεράστιου βεληνεκούς. Ήταν μια ξεχωριστή βραδιά για τον Σπίλμπεργκ, που είχε πει στους διάσημους και μη παρευρισκόμενους ότι «η βραδιά δεν έχει τίποτα το εορταστικό», για να συμπληρώσει: «Ήταν ωραίο που κερδίσαμε, αλλά συγχρόνως θυμάμαι το πόσο συγκινημένος ήμουν όταν ο παραγωγός μας Λάστινγκ έδειξε στον κόσμο ότι ήταν στο Άουσβιτς και είχε αριθμούς στο χέρι του».

Στην κορυφή

Μπορεί σήμερα ο Στίβεν Σπίλμπεργκ να βλέπει την τελευταία του ταινία, το αυτοβιογραφικό του δράμα «The Fabelmans» να πηγαίνει άπατο, κάτι που αποδεικνύει ότι το κοινό έχει καταλάβει ότι ο «μεγάλος παραμυθάς» έχει περάσει απέναντι, δίπλα στους ισχυρούς του Χόλιγουντ, έχει μεταβληθεί σε έναν επιχειρηματία του θεάματος, έναν οσκαροθήρα, αλλά πριν τριάντα χρόνια βρισκόταν στην κορυφή. Γνώριζε μία πρωτόγνωρη καταξίωση, ακόμη και απ' αυτούς που τον είχαν χαρακτηρίσει απαξιωτικά ως «εμπορικό» σκηνοθέτη. Και αυτό οφειλόταν στο καλλιτεχνικό του επίτευγμα, στη «Λίστα του Σίντλερ», που έχει πέρα από τεράστια κινηματογραφική αξία και μεγάλη προϊστορία.

Τριάντα χρόνια πριν...

Όλα είχαν ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν μπει ο Σπίλμπεργκ στο στούντιο. Η ιδέα μιας ταινίας με θέμα το Ολοκαύτωμα είχε προταθεί σε κινηματογραφικούς παραγωγούς από το 1963, όταν ο Πόλντεκ Πφέφερμπεργκ, ένας από τους Εβραίους του Σίντλερ, έκανε σκοπό της ζωής του να κάνει γνωστή την ιστορία του Σίντλερ. Όταν, έπειτα από πολλά πήγαινε-έλα, ο παραγωγός Σιντ Σάινμπεργκ έστειλε μια περίληψη της νουβέλας του Τόμας Κενάλι στον Σπίλμπεργκ, αυτός ενθουσιάστηκε και προσπάθησε με τη σειρά του να περάσει την ιδέα μιας ταινίας σε άλλους σκηνοθέτες, κάνοντας αυτός την παραγωγή. Τελικά, θα αποφασίσει να σκηνοθετήσει το φιλμ, ακούγοντας για την άρνηση του Ολοκαυτώματος.

Το επικό στόρι της φρίκης

Το σενάριο, που υπέγραψε ο ίδιος ο Τόμας Κενάλι μαζί με τον Στίβεν Ζαΐλίαν, βασίζεται στην πραγματική ιστορία του Όσκαρ Σίντλερ, ενός Γερμανού, γεννημένου στη Μοράβια, τυχοδιώκτη, γλεντζέ επιχειρηματία, γόνου βιομηχάνου, ο οποίος θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί τον εξωστρεφή επικοινωνιακό χαρακτήρα του, τις γνωριμίες του με ναζιστές αξιωματούχους και την επιτυχία του στις δωροδοκίες προκειμένου να βγάλει χρήματα φτιάχνοντας ένα εργοστάσιο πολεμικών εφοδίων για τη γερμανική πολεμική μηχανή. Για να βρει τα κεφάλαια που απαιτούνταν, θα έρθει σε συνεννόηση με Εβραίους μαυραγορίτες, οι οποίοι θα του δώσουν τα χρήματα, ενώ αυτός ως αντάλλαγμα θα προσλάβει μόνο Εβραίους εργάτες, οι οποίοι θα απέφευγαν τα στρατόπεδα εργασίας και θα είχαν κάποια μικρά προνόμια. Όταν φτάνει στην Κρακοβία, όπου είχε στήσει το εργοστάσιό του ο Σίντλερ, ο ψυχοπαθής υπολοχαγός των Ες Ες Άμον αρχίζει τις μαζικές εκκαθαρίσεις. Ο Σίντλερ θα συνειδητοποιήσει την εγκληματική υπόσταση των ναζί και τα φρικώδη αποτελέσματα της αποτρόπαιας ιδεολογίας τους, αποφασίζοντας να κάνει το παν για να σώσει τους περίπου 1.200 Εβραίους που είχε στη δούλεψή του.

Η συνειδητοποίηση και το χρήμα

Πέρα από το ζοφερό και αποτρόπαιο πρόσωπο των ναζί, τις μικρές ανθρώπινες ιστορίες των θυμάτων, την τρέλα εξουσίας που δίνει η ναζιστική στολή, ο Σπίλμπεργκ αναδεικνύει το θέμα της συνειδητοποίησης ακόμη κι ενός αμοραλιστή τυχοδιώκτη, όταν βλέπει την εγκληματική δράση των Γερμανών. Η σκηνή προς το τέλος της ταινίας, όπου ο Σίντλερ καταρρέει όταν καταλαβαίνει ότι δεν κατάφερε να σώσει ακόμη έναν Εβραίο, είναι συνταρακτική. Και ταυτόχρονα, αναδεικνύει την τρέλα που είχαν, πέρα από τη ναζιστική ιδεολογία, οι Γερμανοί για το χρήμα, αποδεικνύοντας ότι ακόμη και στις πιο ζοφερές εποχές το χρήμα ήταν εκείνο που κινούσε τα νήματα…

Μεγαλειώδες επίτευγμα

Ο Σπίλμπεργκ, έχοντας για διευθυντή φωτογραφίας τον σπουδαίο μάστορα Γιάνους Καμίνσκι, θα κινηματογραφήσει ευφυώς σε ασπρόμαυρο, με μία ρεαλιστική ματιά, φωτίζοντας το κατάμαυρο της ιστορίας, την απόλυτη κτηνωδία και το τέλος της λογικής. Τα πλάνα του, οι σκηνές και οι μεγαλειώδεις σεκάνς, σε συνδυασμό με το άψογο ντεκουπάζ αλλά και τη φορτισμένη από συγκίνηση, εμβληματική μουσική του Τζον Γουίλιαμς θα αναγκάσουν ακόμη και τους αρνητές του, να υποκλιθούν μπροστά στο μεγαλείο του. Και αν δεν φτάνουν όλα αυτά, αρκεί η σεκάνς με τη σφαγή που είχε διατάξει ο Άμον στους δρόμους τής παγωμένης πόλης, την οποία παρατηρεί από ψηλά ο Σίντλερ μαζί με την ερωμένη του και ανάμεσα στο πανικόβλητο πλήθος κυκλοφορεί ένα μικρό κορίτσι με κόκκινο παλτό. Μια ολιγόλεπτη σεκάνς που θα μείνει για πάντα να κοσμεί την ιστορία του κινηματογράφου.

Ο Λίαμ και ο Ρέιφ

Ο Λίαμ Νίσον, ως Σίντλερ, πραγματοποιεί τον ρόλο της ζωής του, καταφέρνοντας να πείσει αφοπλιστικά για τη μετατροπή του από έναν ασυνείδητο τυχοδιώκτη σε έναν άνθρωπο που θα θυσιάσει τα πάντα για να σώσει τους «εργάτες» του, ενώ ο Ρέιφ Φάινς, που υποδύεται τον ψυχοπαθή Άμον, ξεφεύγοντας από τον κίνδυνο να ξεπέσει στην καρικατούρα, θα αποδείξει την τεράστια υποκριτική του παιδεία. Από κοντά ο υπέροχος Μπεν Κίνγκσλεϊ, στο ρόλο του αρχιλογιστή που κατευθύνει τον Σίντλερ, ενώ εξαιρετικές οι ερμηνείες και όλων των πάρα πολλών και μελετημένων διεξοδικά δεύτερων χαρακτήρων.

«Η Λίστα του Σίντλερ» θα μείνει για πάντα στην παγκόσμια ιστορία, η θέασή της θα συγκινεί και θα συγκλονίζει. Ένα φιλμ, που θα πρέπει να ξαναδεί και ο ίδιος ο Σπιλμπεργκ, για να θυμηθεί το πηγαίο ταλέντο του, την ωριμότητα του καλλιτέχνη, πριν αυτή διαβρωθεί από τη σιγουριά της ισχύος. Και βεβαίως να την ξαναδεί ο Λίαμ Νίσον, που τις τελευταίες δεκαετίες έχει πέσει πολύ χαμηλά, ενσαρκώνοντας μονοδιάστατους μάτσο ήρωες, πολλές φορές ως κατάλοιπο των ιδεολογιών που έκαναν τον Σίντλερ ένα συνειδητοποιημένο, με ευαισθησίες, άνθρωπο...

ΑΠΕ