Διαχρονική παρουσία του ελληνισμού στην Αίγυπτο

Τα ίχνη της πρώτης ελληνικής παρουσίας στην Αίγυπτο εντοπίζονται στην 2η χιλιετία π.Χ, ενώ η διεθνοποιημένη ελληνική γλώσσα του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν η επίσημη γλώσσα της Αιγύπτου για πάνω από 1.000 χρόνια.

Η διαχρονική παρουσία του ελληνισμού στην Αίγυπτο ήταν το θέμα της εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε χθες στο κλειστό θέατρο Συκεών, στη Θεσσαλονίκη, και με την οποία ολοκληρώθηκε η 3η Αιγυπτιακή Πολιτιστική Εβδομάδα, που διοργάνωσε (και στην Αθήνα) το Μορφωτικό Κέντρο της Αιγυπτιακής Πρεσβείας.

Η πρώτη "ελληνική κοινότητα"

Ο μορφωτικός ακόλουθος της Αιγυπτιακής Πρεσβείας στην Αθήνα και διευθυντής του Αιγυπτιακού Μορφωτικού Κέντρου Αθηνών, Χισάμ Νταρουίς, τόνισε ότι, όπως επιβεβαιώνουν αρχαιολογικά ευρήματα, οι πρώτοι Έλληνες που είχαν πάει στην Αίγυπτο, ήταν από την Κρήτη, την 2η χιλιετία π.Χ.

Τον 7ο αιώνα π.Χ. Έλληνες ναύτες παρασύρθηκαν στις αιγυπτιακές ακτές και ο Φαραώ Ψαμμήτιχος τους χρησιμοποίησε για να εδραιώσει την εξουσία του. Σε αντάλλαγμα για τη βοήθειά τους, τους δώρισε δύο στρατόπεδα σε έναν κλάδο του Νείλου, σηματοδοτώντας την απαρχή της ελληνικής κοινότητας της Αιγύπτου.

Από εκείνη την εποχή, βρίσκονται στο Δέλτα του Νείλου αμφορείς, που μαρτυρούν τη δημοτικότητα του ελληνικού κρασιού.

Η πόλη των ναυτών

Ο Φαραώ Άμασις πήρε τα στρατόπεδα από τους Έλληνες και τους έφερε κοντά στην πρωτεύουσα του, τη Μέμφιδα για να είναι η προσωπική του φρουρά. Έτσι, δημιουργήθηκε η Ναύκρατις (πόλη των ναυτών), η πρώτη ελληνική πόλη στην Αίγυπτο, όπου χτίστηκαν και ναοί αφιερωμένοι στον Απόλλωνα, την Αφροδίτη και την Ήρα, από το 570 έως το 525 π. Χ.

Συνενώνει λαούς και παραδόσεις

Το πέρασμα του Μέγα Αλέξανδρου στην Ανατολή αποτελεί ορόσημο,τόσο στην ιστορία των λαών της Μεσογείου, όσο και στην πορεία του ελληνισμού υπογράμμισε ο αραβολόγος-βυζαντινολόγος, επίκουρος καθηγητής Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, Χασάν Μπάνταουι.

Ο Μέγας Αλεξάνδρος, πρόσθεσε, συνενώνει λαούς παραδόσεις και πολιτισμούς, ενσαρκώνοντας την υπέρβαση του εθνικού εγωισμού.

Οι Αιγύπτιοι τον υποδέχθηκαν ως απελευθερωτή από τους Πέρσες ενώ αναγορεύτηκε Φαραώ και ακολούθησε την παράδοση, χτίζοντας ένα κομμάτι στον ναό του Καρνάκ.

Αμοιβαίος σεβασμός

Οι διάδοχοι του Μεγάλου Αλέξανδρου, οι Πτολεμαίοι, σεβάστηκαν τη θρησκεία, την παράδοση και τη γλώσσα των Αιγυπτίων, πρακτική που είχε ως αποτέλεσμα την αποδοχή των Ελλήνων από τους Αιγύπτιους.

Οι Πτολεμαίοι θεωρούνται συνεχιστές της αρχαίας αιγυπτιακής παράδοσης, υιοθετώντας τις τελετουργίες, τις θρησκείες και χτίζοντας ναό προς τους αιγυπτιακούς θεούς. Και έκαναν κάτι πιο σημαντικό από αυτό: αναζήτησαν μια φόρμα συλλειτουργίας στο χώρο της λατρείας, δημιούργησαν μια κοινή πίστη, στηριζόμενη στην αρχαία αιγυπτιακή και ελληνική θρησκεία.

Το δώρο του Μεγαλέξανδρου

Ο Μέγας Αλέξανδρος προκάλεσε τη διεθνοποίηση της ελληνικής γλώσσας, η οποία έγινε -την εποχή των Πτολεμαίων- επίσημη γλώσσας της Αιγύπτου για πάνω από 1.000 χρόνια

Το δώρο αυτό του Μέγα Αλέξανδρου προς τους λαούς της Ανατολικής Μεσογείου, αξιοποιήθηκε με τη δημιουργία σημαντικών κέντρων πολιτισμού, όπως η Αλεξάνδρεια, η Γάζα, η Αντιόχεια, η Δαμασκός, που "φιλοξένησαν" τον ελληνικό νου. Έτσι, υπογράμμισε ο κ. Μπάνταουι, το κέντρο βάρος του ελληνικού πολιτισμού μετατοπίστηκεαπό την μητροπολιτική Ελλάδα στην ανατολική Μεσόγειο.

Ακόμα και μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου από τους Άραβες, η ελληνική γλώσσα την παρουσία της ως γλώσσα της διοίκησης, παράλληλα με την αραβική και την κοπτική.

Τα αρχοντικά των Ελλήνων

Σε μια Αλεξάνδρεια πολύ διαφορετική από αυτήν που έκτισε ο Δεινοκράτης, τα αρχοντικά σπίτια -πολλά από τα οποία "επιβιώνουν" ως δημόσια κτίρια- δίνουν μέχρι σήμερα ελληνικό "άρωμα" στην πόλη.

Όπως επεσήμανε ο Αιγυπτιώτης εικαστικός καλλιτέχνης Νικόλαος Σφήκας, το μεγάλο ρεύμα των Ευρωπαίων και κυρίως των Ελλήνων άρχισε να φτάνει στην Αλεξάνδρεια από τον 18ο αιώνα και εντείνεται στις αρχές του 19ου, κατά την διάρκεια της διακυβέρνησης από τον Μωχάμεντ ΄Αλι, ο οποίος υπήρξε αναμορφωτής της χώρας και ιδρυτής της σύγχρονης Αιγύπτου.

Το 1817 υπήρχαν στην Αλεξάνδρεια 3.000 Έλληνες, ενώ στις αρχές του 20ου αιώνα ξεπέρασαν τις 120.000 και η ελληνική ήταν η πολυπληθέστερη μεταξή των ξένων κοινοτήτων.

Με τα μαχαιροπήρουνα της Μεγάλης Αικατερίνης

Στο αρχοντικό του Μιχαήλ Σαλβάγου, συνολικής έκτασης 2.500 τ.μ., φιλοξενήθηκε ο βασιλιάς της Ελλάδας Γεώργιος και το φαγητό σερβιρίστηκε με τα μαχαιροπήρουνα της Μεγάλης Αικατερίνης. Η σύζυγος του Αργίνη Μπενάκη ήταν ιδιαίτερα όμορφη μέχρι τα βαθιά της γεράματα και η μορφή της αποτυπώθηκε και στο έμβλημα της Γαλλίας, την Μαριάν.