Ισμαήλ Χανίγια: Ο σκληροτράχηλος «διπλωμάτης» της Χαμάς - Οι μάχες και οι προσωπικές τραγωδίες

Ο Ισμαήλ Χανίγια που δολοφονήθηκε στο Ιράν, ήταν το πρόσωπο της διεθνούς διπλωματίας της Χαμάς, καθώς μαινόταν ο πόλεμος στη Γάζα, όπου τρεις από τους γιους του σκοτώθηκαν σε ισραηλινή αεροπορική επιδρομή.

Ωστόσο, παρά τη σκληρή ρητορική του, πολλοί διπλωμάτες τον έβλεπαν ως μετριοπαθή σε σύγκριση με τα πιο σκληροπυρηνικά μέλη της υποστηριζόμενης από το Ιράν ομάδας. Διορισμένος στην κορυφαία θέση της Χαμάς το 2017, ο Χανίγια μετακινούνταν μεταξύ Τουρκίας και της πρωτεύουσας του Κατάρ, Ντόχα, ξεφεύγοντας από τα ταξιδιωτικά όρια της αποκλεισμένης Λωρίδας της Γάζας και αποκτώντας τη δυνατότητα να ενεργεί ως διαπραγματευτής στις συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός ή να συνομιλήσει με το σύμμαχο της Χαμάς, το Ιράν.

«Όλες οι συμφωνίες ομαλοποίησης που υπογράψατε εσείς (τα αραβικά κράτη) με (το Ισραήλ) δεν θα τερματίσουν αυτή τη σύγκρουση», δήλωσε στο δίκτυο Al Jazeera με έδρα το Κατάρ, λίγο μετά την επιδρομή των μαχητών της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Η απάντηση του Ισραήλ στο χτύπημα ήταν μια στρατιωτική εκστρατεία που έχει σκοτώσει περισσότερους από 35.000 ανθρώπους εντός της Γάζας μέχρι στιγμής, σύμφωνα με τις υγειονομικές αρχές στην περιοχή.

Οι γιοι του σκοτώθηκαν από το Ισραήλ

Τρεις από τους γιους του Χανίγια, Χαζέμ, Αμίρ και Μοχάμεντ, σκοτώθηκαν στις 10 Απριλίου όταν μια ισραηλινή αεροπορική επιδρομή έπληξε το αυτοκίνητο που οδηγούσαν, ανακοίνωσε η Χαμάς. Ο Χανίγια έχασε επίσης τέσσερα από τα εγγόνια του, τρία κορίτσια και ένα αγόρι, στην επίθεση.

Ο ίδιος είχε αρνηθεί τους ισραηλινούς ισχυρισμούς ότι οι γιοι του ήταν μαχητές της οργάνωσης και είπε ότι «το συμφέρον του παλαιστινιακού λαού είναι πάνω από όλα» όταν ρωτήθηκε εάν η δολοφονία τους θα επηρεάσει τις συνομιλίες εκεχειρίας. Παρά τη σκληρή γλώσσα που συχνά εξέφραζε δημοσίως, Άραβες διπλωμάτες και αξιωματούχοι τον θεωρούσαν συχνά ως σχετικά ρεαλιστή σε σύγκριση με πιο σκληροπυρηνικές φωνές μέσα στη Γάζα, όπου η στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς σχεδίαζε την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.

Ενώ έλεγε στον ισραηλινό στρατό ότι θα βρεθούν «πνιγμένοι στην άμμο της Γάζας», ο Χανίγια και ο προκάτοχός του στην ηγεσία της Χαμάς, Χαλέντ Μεσάαλ ταξίδευαν στην περιοχή για συνομιλίες σχετικά με μια συμφωνία εκεχειρίας με το Ισραήλ με τη μεσολάβηση του Κατάρ, η οποία θα περιελάμβανε ανταλλαγή Παλαιστινίων ομήρων στις ισραηλινές φυλακές καθώς και περισσότερη βοήθεια για τη Γάζα.

Το Ισραήλ θεωρεί ολόκληρη την ηγεσία της Χαμάς τρομοκράτες και έχει κατηγορήσει τον Χανίγια, τον Μεσάαλ και άλλους ότι συνεχίζουν να «κινούν τα νήματα της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς». Πόσα γνώριζε εκ των προτέρων ο ίδιος ο Χανίγια για την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου δεν είναι ξεκάθαρο. Το σχέδιο, που εκπονήθηκε από το στρατιωτικό συμβούλιο της Χαμάς στη Γάζα, ήταν τόσο καλά φυλαγμένο μυστικό που ακόμη και ορισμένοι αξιωματούχοι της Χαμάς φάνηκαν σοκαρισμένοι από το χρονοδιάγραμμα και την έκτασή του.

Ωστόσο, ο Χανίγια, Σουνίτης Μουσουλμάνος είχε βοηθήσει σημαντικά στην ανάπτυξη της μαχητικής ικανότητας της Χαμάς, εν μέρει καλλιεργώντας δεσμούς με το σιιτικό μουσουλμανικό Ιράν, το οποίο δεν κρύβει την υποστήριξή του προς την ομάδα. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας κατά την οποία ο Χανίγια ήταν ο κορυφαίος ηγέτης της Χαμάς στη Γάζα, το Ισραήλ κατηγόρησε την ηγετική του ομάδα ότι βοήθησε στην εκτροπή της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη στρατιωτική πτέρυγα της οργάνωσης. Η Χαμάς το διέψευσε.

Όταν έφυγε από τη Γάζα το 2017, τον διαδέχθηκε ο Γιάχια Σινουάρ, ένας σκληροπυρηνικός Παλαιστίνιος που πέρασε περισσότερες από δύο δεκαετίες στις ισραηλινές φυλακές και τον οποίο ο Χανίγια είχε καλωσορίσει πίσω στη Γάζα το 2011 μετά από ανταλλαγή κρατουμένων. «Ο Χανίγια ηγείται της πολιτικής μάχης για τη Χαμάς με τις αραβικές κυβερνήσεις», δήλωσε πριν από τον θάνατό του ο Αντίμπ Ζιαντέχ, ειδικός στα Παλαιστινιακά θέματα στο Πανεπιστήμιο του Κατάρ, προσθέτοντας ότι είχε στενούς δεσμούς με πιο σκληροπυρηνικές προσωπικότητες της ομάδας και της στρατιωτικής πτέρυγας. «Είναι το πολιτικό και διπλωματικό μέτωπο της Χαμάς», είπε ο Ζιαντέχ.

«Μάθαμε να μη γονατίζουμε στους τυρράνους»

Χανίγια και Μεσάαλ είχαν συναντηθεί με αξιωματούχους στην Αίγυπτο, η οποία είχε επίσης μεσολαβητικό ρόλο στις συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός. Ο Χανίγια ταξίδεψε στις αρχές Νοεμβρίου στην Τεχεράνη για να συναντήσει τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ανέφεραν τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της χώρας. Τρεις ανώτεροι αξιωματούχοι δήλωσαν στο Reuters ότι ο Χαμενεΐ είχε πει στον ηγέτη της Χαμάς σε εκείνη τη συνάντηση ότι το Ιράν δεν θα εισέλθει στον πόλεμο, καθώς δεν είχε ενημερωθεί εκ των προτέρων.

Ως νεαρός άνδρας, ο Χανίγια σπούδασε στο Ισλαμικό Πανεπιστήμιο στην πόλη της Γάζας. Εντάχθηκε στη Χαμάς όταν δημιουργήθηκε στην Πρώτη Παλαιστινιακή Ιντιφάντα (εξέγερση) το 1987. Συνελήφθη και απελάθηκε για λίγο. Στη συνέχεια έγινε προστατευόμενος του ιδρυτή της Χαμάς, σεϊχη Αχμάντ Γιασίν, ο οποίος, όπως και η οικογένεια του Χανίγια ήταν πρόσφυγας από το χωριό Al Jura κοντά στην Άσκελον.

Το 1994, είπε στο Reuters ότι ο Γιασίν ήταν πρότυπο για τους νεαρούς Παλαιστίνιους, λέγοντας: «Μάθαμε από αυτόν την αγάπη για το Ισλάμ και τη θυσία για αυτό το Ισλάμ και να μην γονατίζουμε σε αυτούς τους τυράννους και τους δεσπότες». Μέχρι το 2003 ήταν έμπιστος βοηθός του Γιασίν, ενώ φωτογραφήθηκε στο σπίτι του στη Γάζα κρατώντας ένα τηλέφωνο στο αυτί του σχεδόν εντελώς παράλυτου ιδρυτή της Χαμάς, ώστε να μπορεί να πάρει μέρος σε μια συνομιλία. Ο Γιασίν δολοφονήθηκε από το Ισραήλ το 2004.

Ο Χανίγια ταν ένας από τους πρώτους υποστηρικτές της εισόδου της Χαμάς στην πολιτική. Το 1994, είπε ότι ο σχηματισμός ενός πολιτικού κόμματος «θα επέτρεπε στη Χαμάς να λάβει μέρος στις αναδυόμενες εξελίξεις». Αρχικά απορρίφθηκε από την ηγεσία της Χαμάς, αργότερα εγκρίθηκε και ο Χανίγια έγινε πρωθυπουργός μετά τη νίκη της ομάδας στις παλαιστινιακές κοινοβουλευτικές εκλογές το 2006, ένα χρόνο μετά την αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα.

Η ομάδα ανέλαβε τον έλεγχο της Γάζας το 2007. Το 2012, όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφους του Reuters εάν η Χαμάς είχε εγκαταλείψει τον ένοπλο αγώνα, ο Χανίγια απάντησε «φυσικά όχι» και είπε ότι η αντίσταση θα συνεχιστεί «σε όλες τις μορφές - λαϊκή αντίσταση, πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική αντίσταση».