Ενέργεια, Ταμείο Ανάκαμψης και πράσινη απασχόληση

Γράφει ο Δημήτρης Πεφάνης

Η κλιματική αλλαγή, η επιτακτική ανάγκη μετάβασης σε «πράσινη» ενέργεια αλλά και οι επιπτώσεις και συνέπειες της πανδημίας δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ για όλους τους εμπλεκόμενους.

Καθώς μάλιστα πρόκειται για παγκόσμιο «στοίχημα», ο οικονομικός αντίκτυπος είναι κεφαλαιώδης. Όπως αναφέρει σε ειδική έρευνά του ο «Economist», για να επιτευχθούν οι διακηρυγμένοι στόχοι των κυβερνήσεων απαιτούνται επενδύσεις 35 τρισ. δολαρίων για την επόμενη δεκαετία παγκοσμίως.

Πρόκειται για ένα τεράστιο ποσό που αν επενδυθεί -ακόμη και εν μέρει- θα φέρει τεκτονικές αλλαγές στο παγκόσμιο οικονομικό μοντέλο.

Την ίδια στιγμή, στην χώρα μας, οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης που σε μεγάλο ποσοστό κατευθύνονται σε «πράσινες» επενδύσεις και υποδομές μπορούν να αποτελέσουν καταλύτη για γρηγορότερη και ουσιαστικότερη μετάβαση.

Σε αυτό το διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η πολιτεία, οι εμπλεκόμενες επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι αλλά και οι καταναλωτές καλούνται να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις, αλλάζοντας τρόπο σκέψης και λειτουργίας και επιδεικνύοντας προσαρμοστικότητα και έγκαιρα αντανακλαστικά.

Ο ρόλος του Ταμείου Ανάκαμψης

Κομβικό ρόλο στην πραγμάτωση των σχεδίων για την Πράσινη Ανάπτυξη αλλά και Μετάβαση έχει το Ταμείο Ανάκαμψης. Ενδεικτικό είναι ότι, όπως αναφέρει σε μελέτη της η Alpha Bank, η Πράσινη Μετάβαση είναι ένας από τους τέσσερις βασικούς πυλώνες του Ταμείου Ανάκαμψης και το 1/3 των συνολικών πόρων που θα δοθούν με το μορφή επιδοτήσεων θα κατευθυνθεί προς αυτή.

Συνολικά, περισσότερα από 6 δισ. ευρώ επιδοτήσεων θα διατεθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης στα έργα της Πράσινης Μετάβασης, όπως η ενίσχυση των ΑΠΕ, η εύρεση νέων μεθόδων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, η ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, η ευρεία προώθηση των ηλεκτροκίνητων μεταφορών και η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.

Παράλληλα, μέσω και των τραπεζών θα διατεθούν επιπλέον περίπου 4,4 δισ. ευρώ ώστε συνολικά οι πόροι που θα κατευθυνθούν στην Πράσινη Μετάβαση να αγγίξουν τα 10,4 δισ. ευρώ.

Αναλυτικά, όπως αναφέρει η Alpha Bank, οι επενδυτικές δράσεις και οι μεταρρυθμίσεις του Πρώτου Πυλώνα κατευθύνονται προς την ηλεκτρική ενέργεια, τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), το περιβάλλον, τις υποδομές και τον σχεδιασμό τους. Οι δράσεις οι οποίες αφορούν στην ηλεκτρική ενέργεια και τις ΑΠΕ εκτιμάται ότι θα απορροφήσουν το 53% του Πρώτου Πυλώνα του Προϋπολογισμού του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ το υπόλοιπο 43% θα κατευθυνθεί προς τις υποδομές, τον σχεδιασμό και τον εξοπλισμό περιβαλλοντικών έργων.

Οι βασικοί επιμέρους στόχοι του πυλώνα της Πράσινης Μετάβασης του Ελλάδα 2.0. είναι:

• η ενίσχυση των ΑΠΕ,
• η εύρεση νέων μεθόδων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας,
• η ενεργειακή ασφάλεια της χώρας,
• η ευρεία προώθηση των ηλεκτροκίνητων μεταφορών και
• η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, η οποία ορίζεται ως η κατάσταση κατά την οποία ένα νοικοκυριό δεν δύναται να θερμάνει επαρκώς την οικία του σε λογικό κόστος βάσει του εισοδήματός του.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα παραπάνω μέτρα και δράσεις ευθυγραμμίζονται με τους στόχους που είχαν τεθεί από το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα. Ως εκ τούτου, ο ενεργειακός τομέας στην Ελλάδα αλλά και οι περιβαλλοντικές δράσεις που συνεπικουρούν στην αντιμετώπιση του φλέγοντος ζητήματος της κλιματικής αλλαγής τίθενται στο επίκεντρο του πολιτικού και οικονομικού ενδιαφέροντος.

Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ)

Οι στόχοι και οι δράσεις του Πυλώνα της Πράσινης Μετάβασης συνδέονται άρρηκτα με τους στόχους που έχουν τεθεί στο ελληνικό Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) για το 2030. Πρόκειται για ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο, το οποίο -με την υλοποίησή του- φιλοδοξεί να αλλάξει άδρην την ενεργειακή ταυτότητα της Ελλάδας την επόμενη δεκαετία. Συγκεκριμένα, οι στόχοι του ΕΣΕΚ είναι οι ακόλουθοι:

• Μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 40% τουλάχιστον σε σχέση με το 1990.
• Μερίδιο των ΑΠΕ στην κατανάλωση ενέργειας της τάξης του 35% τουλάχιστον.
• Μερίδιο των ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας της τάξης του 61%.
• Μερίδιο ενέργειας από ΑΠΕ στον τομέα των μεταφορών της τάξης του 19%.
• Προώθηση της ηλεκτροκίνησης (μερίδιο ηλεκτρικών επιβατικών οχημάτων στις νέες ταξινομήσεις της τάξης του 30% – τρέχον μερίδιο: 0,33%).
• Η τελική κατανάλωση ενέργειας να είναι χαμηλότερη το 2030 από εκείνη το 2017.
• Πλήρης κατάργηση της χρήσης του λιγνίτη για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2028.
• Συνδεσιμότητα ηλεκτρικής ενέργειας κατά 21% (δίκτυα για νησιά και απομακρυσμένες περιοχές).
• Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στην κατανάλωση ενέργειας κατά 38%, με έμφαση στα κτίρια και τις μεταφορές.
• Ενίσχυση ενεργειακής ασφάλειας ώστε να κατοχυρωθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού - π.χ. εξάλειψη ενεργειακής απομόνωσης νησιών μέσω της διασύνδεσής τους με την ηπειρωτική χώρα, δημιουργία αυτόνομων, καινοτόμων και υβριδικών συστημάτων παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, συνδυασμένη παραγωγή ενέργειας από 2 ή περισσότερες ΑΠΕ- και η περαιτέρω ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής, με στόχο ο δείκτης ενεργειακής εξάρτησης να φθάσει στο 70% (από 78%).
• Νέο μοντέλο λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
• Ανάπτυξη στρατηγικών έργων για την αποθήκευση ενέργειας.
• Ψηφιοποίηση και ανάπτυξη έξυπνων δικτύων ενέργειας.
• Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, καθώς και της έρευνας και της καινοτομίας για την ανάπτυξη τεχνολογιών που αφορούν στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, τις τεχνολογίες ΑΠΕ, τα ενεργειακά δίκτυα, την ψηφιοποίηση και την ανάπτυξη έξυπνων δικτύων.
• Μείωση της ενεργειακής φτώχειας (2019: 16,7% του πληθυσμού, 2014: 32,9% του πληθυσμού).

Τα παραπάνω αποδεικνύουν πως τα κεφάλαια αλλά και οι προτεραιότητες του Ταμείου Ανάκαμψης αποτελούν «διαβατήριο» για την υλοποίηση των στόχων του ΕΣΕΚ, αλλάζοντας άρδην την εικόνα της χώρας αλλά και δημιουργώντας ένα νέο τοπίο για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της ενέργειας.

Ευκαιρίες «πράσινης» απασχόλησης

Όλα τα παραπάνω, όπως αναφέρει και σε σχετική έρευνα ο ΣΕΒ, δημιουργούν -υπό προϋποθέσεις- σημαντικές ευκαιρίες απασχόλησης στη χώρα μας. Σύμφωνα πάντα με τον ΣΕΒ το EuroFound (2019) εκτιμά πως η πλήρης εφαρμογή της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα αναμένεται να επιφέρει αύξηση της απασχόλησης στην Ελλάδα κατά 0,7% – το τέταρτο υψηλότερο ποσοστό αύξησης στην ΕΕ. Αυτό σημαίνει πως οι νέες θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν σε αναδυόμενους «πράσινους» τομείς υπολογίζεται πως, έστω και οριακά, θα είναι περισσότερες από αυτές που θα χαθούν σε τομείς που θα μετασχηματιστούν λόγω αναγκών προσαρμογής στα νέα επίπεδα περιβαλλοντικών απαιτήσεων.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Δυτικής Μακεδονίας, όπου σύμφωνα με το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης για την περιοχή προβλέπεται η δημιουργία 11.500 θέσεων εργασίας (5.100 άμεσες και 6.400 έμμεσες) μέσω της πραγματοποίησης επενδύσεων ύψους 2.5 δισ. σε πράσινες δραστηριότητες. Αντίστοιχα η προβλεπόμενη στο ΕΣΕΚ αναβάθμιση του 12-15% του κτιριακού αποθέματος της χώρας αναμένεται να δημιουργήσει 22.000 θέσεις στον κατασκευαστικό τομέα. Επίσης, οι δραστηριότητες ανακύκλωσης από την πλήρη εφαρμογή της νομοθεσίας για τα απόβλητα αναμένεται με τη σειρά τους να δημιουργήσουν σημαντικές ευκαιρίες απασχόλησης (πάνω από 15.900 θέσεις).

Σημαντικές προκλήσεις για τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους

Όπως τονίζει ο ΣΕΒ, η μετάβαση στην πράσινη οικονομία οδηγεί σε σημαντική ανακατανομή της απασχόλησης μεταξύ κλάδων και επαγγελμάτων. Η αποτελεσματική προσαρμογή των εργαζομένων και των επιχειρήσεων σε αυτήν συνδέεται με την αντιμετώπιση ενός τριπλού χάσματος: α) το χάσμα δεξιοτήτων και την ανάγκη δημιουργίας συνάφειας ανάμεσα στα προσόντα και τις δεξιότητες που απαιτούνται για τις νέες πράσινες θέσεις εργασίας που δημιουργούνται και αυτές που διαθέτουν οι εργαζόμενοι που χάνουν τη δουλειά τους, μέσω ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης ως αναγκαίου συστατικού της πράσινης μετάβασης.

Πρόκειται για μια δύσκολη πρόκληση, σε μια εποχή όπου οι νέες ανάγκες δημιουργούνται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, και το εθνικό σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης δεν έχει να επιδείξει ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα. Είναι καίριας σημασίας να διασφαλιστεί πως οι εργαζόμενοι, οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας και οι άνεργοι, να έχουν τη δυνατότητα συμπλήρωσης των δεξιοτήτων τους, με τις νέες, πράσινες, δεξιότητες (δίπλα στις επίσης αναγκαίες σύγχρονες ψηφιακές), β) το γεωγραφικό χάσμα, όπου μπορεί οι νέες «πράσινες» θέσεις εργασίας να βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές από αυτές που αντιμετωπίζουν μείωση της απασχόλησης, και γ) το χρονικό χάσμα όπου ενώ η απώλεια θέσεων εργασίας είναι άμεση, η δημιουργία νέων θέσεων είναι σταδιακή και επιβάλλεται η επιτάχυνση των επενδύσεων.

Η γεφύρωση αυτού του τριπλού χάσματος, είναι κρίσιμη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση μιας δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς πράσινη μετάβαση.

Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.

Δείτε εδώ όλο το αφιέρωμα του Newsbomb.gr στην Ενεργειακή Οικονομία