Η πρόκληση του καρκίνου του πνεύμονα για τα συστήματα υγείας και η σημασία της πρόληψης

*Γράφει ο Γιώργος Καπετανάκης

Ο μήνας Νοέμβριος έχει καθιερωθεί διεθνώς ως ο μήνας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του πνεύμονα, ο οποίος σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ευθύνεται για το 11% και πλέον, των συνολικών κρουσμάτων, αποτελώντας τον 2^ο σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνο. Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση για το σύστημα υγείας κάθε χώρας, αφού συχνά διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο στάδιο, έχει στενή σχέση με ανθρώπινες συνήθειες, τη μόλυνση του περιβάλλοντος αλλά και τις εργασιακές συνθήκες.

Οι περισσότερες χώρες, μαζί με αυτές και η Ελλάδα, έχουν αναπτύξει νομοθεσίες που στοχεύουν στην προστασία της δημόσιας υγείας, θέτοντας περιορισμούς σε διάφορους επιβλαβείς παράγοντες, όπως το κάπνισμα. Ωστόσο ακόμη υπάρχει μεγάλη υστέρηση στην υιοθέτηση πολιτικών που θα υποστηρίξουν ενεργά την έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου του πνεύμονα, παρά το γεγονός ότι εδώ και ένα χρόνο, η ΕΕ με τις νέες αναθεωρημένες συστάσεις για την ενίσχυση της πρόληψης μέσω της έγκαιρης ανίχνευσης, έχει συμπεριλάβει και τον καρκίνο του πνεύμονα μεταξύ των 6 τύπων καρκίνου που πρέπει να αναληφθεί άμεση δράση.

Σύμφωνα με τις συστάσεις της ΕΕ, υιοθέτηση στοχευμένων προγραμμάτων στα πλαίσια μίας ευρύτερης εθνικής στρατηγικής για την πρόληψη και έγκαιρη ανίχνευση, είναι το πρώτο απαραίτητο βήμα. Τον Μάιο του 2023, παρουσιάστηκε από την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, με τη συνεργασία της Ακτινολογικής Εταιρείας, της Εταιρείας Χειρουργών Θώρακος και της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου, μία προτεινόμενη διαδικασία Προ-συμπτωματικού Ελέγχου Καρκίνου του Πνεύμονα (ΠΕΚΠ). Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα στοχευμένων ελέγχων, μέσα από τη βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων του συστήματος υγείας το οποίο ελπίζουμε να αξιοποιήσει η πολιτεία.

Η τεχνολογία σήμερα προσφέρει τη δυνατότητα απεικονιστικών εξετάσεων με πολύ χαμηλή δόση ακτινοβολίας (Low dose CT scan), γεγονός που καθιστά ασφαλή τη διαδικασία για τους πολίτες που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου και είναι εκείνοι στους οποίους οφείλει να εστιάσει η διαδικασία προ-συμπτωματικού ελέγχου. Ταυτόχρονα, πολιτεία οφείλει να ενεργοποιήσει κανάλια επικοινωνίας και ενημέρωσης του πληθυσμού, ως μέρος μιας εθνικής εκστρατείας για την πρόληψη και να επενδύσει στη διαμόρφωση της ανάλογης κουλτούρας.

Ωστόσο η πρόληψη δεν αρκεί από μόνη της. Κεφαλαιώδους σημασίας είναι η ταχεία πρόσβαση των ασθενών στις βέλτιστες γι’ αυτούς θεραπείες, διότι ο καρκίνος του πνεύμονα δεν μπορεί να περιμένει. Αναμονές και καθυστερήσεις έχουν μεγάλη επίπτωση ιδιαίτερα για τον καρκίνο του πνεύμονα, όπου οι διαγνώσεις σε προχωρημένο στάδιο αγγίζουν το 79%. Τα τελευταία χρόνια, η ανοσοθεραπεία και οι στοχευμένες θεραπείες έχουν αλλάξει πλήρως το τοπίο στην αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα. Εξειδικευμένες εξετάσεις (βιοδείκτες) υποδεικνύουν τις θεραπευτικές επιλογές για τους συγκεκριμένους τύπους καρκίνου του πνεύμονα σε συγκεκριμένους ασθενείς, οδηγώντας σε σημαντική αύξηση της επιβίωσης και της ποιότητας της ζωής τους. Με άλλα λόγια, γενετικοί παράγοντες καθορίζουν εάν ένας ασθενής είναι επιλέξιμος να λάβει τη συγκεκριμένη θεραπεία, ή πρέπει να αναζητηθούν άλλες επιλογές.

Ωστόσο το παράδοξο φαινόμενο, να αποζημιώνονται οι θεραπείες αυτές, αλλά αυτό να μην ισχύει για τις εξετάσεις των σχετικών βιοδεικτών, λειτουργεί ανασταλτικά, εμποδίζοντας την καθολική πρόσβαση των ασθενών στις θεραπείες αυτές. Η δημιουργία ενός πλαισίου για την έγκριση και αποζημίωση των βιοδεικτών αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ισότιμη πρόσβαση των πολιτών στις σύγχρονες θεραπευτικές επιλογές και είναι αίτημα ετών, της ογκολογικής κοινότητας.

Τέλος πρέπει να τονιστεί ότι ιδιαίτερη αξία έχει για τους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα, η πρόσβαση σε κλινικές μελέτες, στις οποίες η χώρα μας υστερεί σημαντικά, έναντι άλλων ευρωπαϊκών κρατών παρόμοιου μεγέθους και πληθυσμού. Η θέσπιση κινήτρων για τη διενέργεια μεγαλύτερου αριθμού κλινικών μελετών, μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει, τόσο για μια μερίδα των ασθενών, όσο και για τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι, η αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα περνάει μέσα από μία ευρύτερη εθνική στρατηγική για τον καρκίνο στη χώρα μας. Πυλώνες αυτής θα πρέπει να είναι η εστίαση στην πρόληψη, με την εφαρμογή εθνικών προγραμμάτων προσυμπτωματικών ελέγχων, σε συνδυασμό με την εξασφάλιση της ανεμπόδιστης πρόσβασης των ασθενών στις βέλτιστες σε αυτούς θεραπευτικές επιλογές, την αύξηση των κλινικών μελετών και την υποστήριξη της επιβίωσης. Στην Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου εργαζόμαστε συστηματικά, σε συνεργασία με όλη την ογκολογική κοινότητα, αλλά και την πολιτεία για να αναδείξουμε την ανάγκη για την ανάληψη δράσης και να συμβάλουμε στις προσπάθειες, ενδυναμώνοντας την ανθρώπινη διάσταση σε κάθε απόφαση που λαμβάνεται.

*Ο Γιώργος Καπετανάκης είναι ο πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ)