Διθύραμβοι για το δοκίμιο του Προκόπη Παυλόπουλου «Στο λίκνο του ευρωπαϊκού πολιτισμού»

Πρόκειται για το κείμενο της ομιλίας της Προέδρου της Δημοκρατίας, κατά την έναρξη του 5ου ετήσιου «Athens Democracy Forum» (13 Σεπτεμβρίου 2017), το οποίο τυπώθηκε ταυτόχρονα (μαζί με τη γαλλική και την αγγλική μετάφρασή του) σε τομίδιο από τις εκδόσεις Gutenberg.

Ακολουθεί το κείμενο του Νάσου Βαγενά «Ενας πολιτισμός σε κρίση»

Ένας τίτλος κειμένου όπως «Στο λίκνο του ευρωπαϊκού πολιτισμού» με υπότιτλο «Οι συμβολισμοί της "Σκεπτομένης Αθηνάς"» (δηλαδή του φερώνυμου αγάλματος που βρίσκεται στο Μουσείο της Ακρόπολης) θα μπορούσε να κάνει να σηκωθεί η τρίχα των διανοουμένων μας, της μεταμοντέρνας Αριστεράς, που στο άκουσμα των λέξεων «Αθηνά» (σύμβολο της αρχαίας ελληνικής σκέψης) και «ευρωπαϊκός πολιτισμός» εκκρίνουν αυτομάτως τεράστιες ποσότητες ορθοπολιτικού σιέλου. Απορεί κανείς πως δεν έχουν ακόμη αρχίσει να μιλούν για ευρωκεντρισμό και ελληνοκεντρισμό (τον οποίο έφτασαν να ανακαλύψουν ακόμη και στον Σβορώνο) και για «ιδεολογική χρήση της αρχαιότητας ως βιοπολιτικού εργαλείου, δηλαδή μηχανισμού οργάνωσης ομάδων και συλλογικοτήτων γύρω από ορισμένες ιδεολογικές ατζέντες, με πρόσχημα ένα καταστατικό αρχαιολατρικό ήθος».

Αναφέρομαι στο κείμενο (που αποτελεί ανεπτυγμένη μορφή) της ομιλίας του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου κατά την έναρξη του 5ου ετήσιου «Athens Democracy Forum» (13 Σεπτεμβρίου 2017), το οποίο τυπώθηκε ταυτόχρονα (μαζί με τη γαλλική και την αγγλική μετάφρασή του) σε τυπογραφικά θαυμάσιο τομίδιο από τις εκδόσεις Gutenberg. Είμαι βέβαιος ότι αν δεν το είχε γράψει Έλληνας αλλά κάποιος άλλος (ο Μαρλώ, λ.χ., που με τη γνωστή ομιλία του - «Αφιέρωμα στην Ελλάδα»- χαρακτήριζε την Ακρόπολη με τον Παρθενώνα σύμβολο της αφετηρίας και αναντικατάστατο δείκτη της πορείας του Ευρωπαϊκού πολιτισμού), το κείμενο αυτό θα άφηνε τους εν λόγω διανοουμένους μας αδιάφορους.

Το θέμα του κειμένου αναδύεται μέσα από την περιγραφή της διαμόρφωσης και της ανάλυσης των τριών πυλώνων του ευρωπαϊκού πολιτισμού: του αρχαίου ελληνικού πνεύματος με την δημιουργία της έννοιας της δημοκρατίας* της θεσμικής κληρονομιάς της αρχαίας Ρώμης* και του νοήματος της χριστιανικής αλληλεγγύης. Και δεν είναι άλλο από την ανάγκη υπεράσπισης αυτού του πολιτισμού, που κλυδωνίζεται στις μέρες μας εξαιτίας των κραδασμών που έχουν προκαλέσει στα εδάφη της Ευρωπαϊκής Ένωσης η άκριτη εφαρμογή του οικονομικού μοντέλου της παγκοσμιοποίησης, αφενός, και η Σύγκρουση Πολιτισμών, αφετέρου.

Η ανάδειξη στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας επιβάλλει στον αναδεικνυόμενο την έξοδο από τις αντιπαραθέσεις του πολιτικού παιχνιδιού και τον οδηγεί σε τοποθετήσεις που υπερβαίνουν τις θέσεις της παράταξης από την οποία προέρχεται. Η σημερινή αξιωματική αντιπολίτευση θα επικροτήσει, βέβαια, τον προφανή παραλληλισμό που περιέχεται στο εν λόγω κείμενο ανάμεσα στους αρχαίους ελληνοπερσικούς πολέμους, που έληξαν με την νίκη της δημοκρατίας επί του δεσποτισμού, και στην σημερινή σύγκρουση της ισλαμικής τρομοκρατίας με τη Δύση. Ωστόσο είναι εξίσου αναμενόμενο ότι θα νιώσει αμήχανη με την ανάλυσή του της έννοιας της χριστιανικής δικαιοσύνης. Γιατί η δικαιοσύνη αυτή υπερβαίνει τα όρια της απλής συμμόρφωσης προς το θεσμικό καθήκον με το αίτημα και ενός καθήκοντος ηθικού, που σε συνέργεια με την προτροπή της αλληλεγγύης (θεμελιώδους αρχής του ευρωπαϊκού πολιτισμού θεσπιζόμενης σε όλα τα προοίμια των Ευρωπαϊκών Συνθηκών), μετατρέπει την απλή κοινωνική συνύπαρξη σε κοινωνία όχι μόνο πολιτών αλλά και σε κοινωνία προσώπων - έννοιες που στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής πολιτείας παραπέμπουν και στην οικονομική παράμετρο. Αλλά αμήχανοι θα παραμείνουν και κάποιοι ορθόδοξοι ιεράρχες μας, που επιμένουν να συγχέουν την απόδοση των του Θεού με εκείνη των του Καίσαρος.

Με άλλα λόγια, ο ευρωπαϊκός πολιτισμός δεν απειλείται μόνο από τους κινδύνους που εγκυμονούν για τη δημοκρατία οι επιπτώσεις της Σύγκρουσης Πολιτισμών, μια μορφή της οποίας διαδραματίζεται πλέον - αναλογικά- και εσωτερικώς σε κάποιες χώρες της Ευρώπης, ως ένα είδος σύρραξης ανάμεσα στις ακροδεξιές-ρατσιστικές και στις δημοκρατικές δυνάμεις. «Απειλείται» - όπως το λέει εμφατικότερα ο συγγραφέας του κειμένου στην προχθεσινή ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, κατά τον εορτασμό της συμπλήρωσης 180 ετών από τη λειτουργία της Νομικής Σχολής του- «και από την επικυριαρχία του ΄΄οικονομικού'' επί του ΄΄θεσμικού'', δηλαδή από την υποβάθμιση της αξίας των δημοκρατικών θεσμών εν ονόματι μιας δήθεν οικονομικής αποτελεσματικότητας».

Κείμενο με πολλούς παραλήπτες, η ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας κατά την έναρξη των εργασιών του 5ου ετήσιου «Athens Democracy Forum» προβάλλει ένα ουσιώδες όραμα για την πορεία και το μέλλον της Ευρώπης. Σε ένα κόσμο που έφτασε να θεωρεί τα οικονομικά μεγέθη απόλυτες αξίες, η προτροπή της αναβάπτισης της Ευρώπης στις πηγές του πολιτισμού της τις γονιμοποιημένες από το περιεχόμενο του συμβολισμού της «Σκεπτομένης Αθηνάς» είναι περισσότερο από κάθε άλλη φορά επίκαιρη.

Σχετικές ειδήσεις

• Μουζάλας: Μεγάλη η εισροή μεταναστών στην Ελλάδα – Ξεπέρασε την Ιταλία
• Αυτό είναι το πλήρες πρόγραμμα της επίσκεψης Τσίπρα στις ΗΠΑ
• ΝΔ: Η κυβέρνηση να θυμηθεί για τις τηλεοπτικές άδειες το «κάθε λέξη του Συντάγματος»